Ҳомиладорликнинг биринчи триместрида аёлларнинг қарийб тўртдан учтасини кўнгил айниши ва қайт қилиш безовта қилади. Бундай белгилар ҳомиладорликнинг эрта токсикози деб номланади ва турли даражаларда намоён бўлиши мумкин. Кўпчилик аёллар учун бу белгилар ҳомиладорликнинг биринчи белгиси бўлиб хизмат қилади. Акушер-гинеколог Тошева Ирода билан эрта токсикозларнинг белгилари, сабаблари, уй шароитида даволаш учун тавсиялар ва бошқа маълумотлар ҳақида суҳбат қилдик.
Токсикоз белгилари қачон ва қай тарзда намоён бўлади?
Кўнгил айниши ва қусиш аксарият ҳолларда ҳомиладорликнинг 5-ҳафтасидан 18-ҳафтасигача бўлган муддатда пайдо бўлади. Белгилар кўпинча 9-ҳафтада энг юқори даражада бўлади. Баъзан симптомлар туғруқ давригача давом этиши мумкин. Кўнгил айниши ва қусиш асосан эрталаб уйқудан турганда кузатилса-да, куннинг исталган вақтида ҳам бўлиши мумкин. Кўнгил айниши ва қусиш нормал физиологик ҳомиладорликда кузатилиб, она ва бола учун хавф туғдирмайди. Баъзи тадқиқотлар шу каби белгилар кузатилмаган ҳомиладорликдан кўра енгил токсикозлар кузатилган ҳомиладорлик нисбатан яхши ўтишини аниқлаган. Агар ҳомиладор аёл кунига 3 мартадан кўп қайт қилса, сувсизланса, тана массаси 5% дан кўпроқ йўқотилса, иситма ва бошқа белгилар кузатилса бу оғир формадаги токсикоз ҳисобланади ва тиббиёт тилида hyperemesis gravidarum (ҳомиладорликда кўп қусиш) деб юритилади. Иситма нормал физиологик ҳомиладорликдаги кўнгил айниш ва қусишда кузатилмайди. Оғир формадаги белгилар кузатилса, шифокорга мурожаат этишингиз зарур.Белгилар юзага чиқиши учун хавф омиллари қайсилар?
- Қиз жинсдаги ҳомила
- Эгизак ҳомила
- Хорион гонадотроп гормонининг юқори концентрацияси
- Ҳомиладор аёлнинг ёши кичиклиги
- Биринчи ҳомиладорлик
Келиб чиқиш сабаблари қайсилар?
Аниқ сабаби ҳалигача номаълум бўлса-да, турли хил тахминлар мавжуд. Улардан энг машҳурлари гормонлар нисбатининг ўзгариши, эвалуцион мослашиш ва физиологик ўзгаришлардир. Ҳомиладорликнинг дастлабки даврида она қонидаги прогестерон гормони миқдори ошиб кетади ва айни шу вақтда кўнгил айниши ва қусиш белгилари кучаяди. Чунки, бу гормон овқат ҳазм қилиш найлари мушакларини бўшаштириши ва кислоталикни оширади. Кўнгил айниши ва қусиш ҳомиладорликка эволюцион мослашиш натижаси бўлиши ҳам мумкин. Яъни бу белгилар ҳомиладор аёл ва ҳомилани зарарли озиқ-моддалардан ҳимоя қилиб туради.Уй шароитида даволаш усуллари ҳақида
Энг биринчи қилиниши лозим бўлган иш овқатланиш тартиби ва сифатини ўзгартиришдир. Бу белгилар билан оғриган аёл кам-камдан бир неча марта (5-8) овқатланиши керак. Шунингдек, кеч овқатланмаслик лозим (20:00 дан сўнг). Овқатлар углеводлар ва оқсилларга бой, кам ёғли бўлиши керак. Айнан қайсидир бир турдаги овқатлар кўнгилни айница, бундай овқатларни истеъмол қилмаслик керак. Агар иссиқ овқатларнинг ҳиди ёқмаса, уни илитиб истеъмол қилиш лозим. Сувсизланишнинг олдини олиш учун кўп миқдорда (тез-тез аммо жуда кўп эмас) суюқлик ичиш тавсия этилади. Шундай белгилар кузатилаётган аёллар эрталаб уйқудан туришлари биланоқ, ўриндан турмасдан озроқ нон еб олсалар бу белгиларни анча юмшатади. Шунингдек, ёстиқларни доимгидан 15-20 см юқори қилиб ухлаш ҳам фойда беради. Ҳомиладор аёллар бу даврда яқинлари томонидан психологик қўллаб қувватланиши лозим.
Занжабил ўсимлигининг илдизлари кўнгил айниши ва қусишга қарши ишлатиладиган эффектив воситадир. 250 мг занжабил илдизининг қайнатмаси кунига бир маҳал овқатдан олдин ичилади.
Уй шароитида юқоридаги чораларни кўрсангиз ва шунда ҳам симптомлар енгиллашмаса ва оғир турдаги қусиш белгилари кузатилса, шифокорга мурожаат қилишингиз керак. Шифокорингиз баъзи текширувларни ўтказиши ва медикоментоз даво чораларини кўриши мумкин.
Медикаментоз даволар қайсилар бўлиши мумкин?
Биринчи қатор препарат витамин Б6 (Пиридоксин) кечда 25 мг, эрталаб вақтли 12,5 мг, агар зарур бўлса, тушда ҳам 12,5 мг бериш мумкин. Антигистамин ва антихолинергик воситалар берилиши мумкин. Ҳар 6 соатда димедрол (дифенгидрамин) 25-50 мг дан. Марказий дофамин рецептор антагонисти – Метоклопрамид кунига 2-3 марта (симптомлар йўқолгунича) 10 мг (1 ампула) мушак орасига ёки вена ичига юборилади. Агар дори воситалари етарлича фойда бермаса, сувсизланишнинг олдини олиш ва минерал моддалар ўрнини тўлдириш учун шифокор сизни назогастрал ёки назодуоденал озиқлантириши мумкин.Инфузион терапия сифатида НаCл ёки Рингер лактат эритмасини бериш мумкин. Суюқлик миқдори 2-2,5 литрдан ошмаслиги керак. Глюкоза қуймаган ма‘қул, чунки у кетоацедозни янада кучайтириши мумкин.
Қандай қилиб эрта токсикознинг олдини олиш мумкин?
Ҳомиладорликдан бир ой олдин витаминлар (Витамин комплекс) қабул қилиб бориш симптомларни камайтиради. Ҳомиладор бўлишдан олдин ҳомиладорликка тайёргарлик кўриш, мавжуд касалликларни даволаш керак.Зуҳриддин Облоқулов суҳбатлашди.
Изоҳ (0)