Президент Каримовнинг ҳайитлиги, бутун ўзбек халқининг аҳд-паймони, телевизорни ўғирланишдан сақлашнинг ҳайрондарача усули. Ўзбек матбуоти 13 июнда нималар ҳақида ёзган?

Тарих — ҳаёт такрорлардан иборат экани ҳақида сабоқ берувчи энг яхши устоз; ҳар кунлик бу сабоқлардан доим ҳам вақтида ва тўғри хулосалар чиқарилмаса-да, тарих барибир беқиёс устозлигича қолаверади.Ўзбекистон ва жаҳоннинг бундан 90, 60 ва 30 йил аввалги манзарасига ўзбек матбуоти кўзи билан имкон қадар назар солиш ҳам қизиқ, ҳам фойдали кўринди. Ўн йиллар муқаддам айнан бугунги санада нималар бўлган, давр матбуоти улар ҳақида нима деб ёзган, ушбу воқеа-ҳодисаларга жамоатчиликнинг муносабати қандай эди — бари «Кун матбуоти тарихи» рукни материалларида.

Рукн материаллари ҳар куни тонг соат 7:30 да эълон қилинади.

90 йил аввал. 1932 йил 13 июнь, душанба

1932 йил 13 июнь куни Ўзбекистонда марказий газеталар чоп этилмаган.

60 йил аввал. 1962 йил 13 июнь, чоршанба

«Қизил Ўзбекистон»нинг бу кунги бош мақоласи: «Сув — экиннинг қони ва жони» сарлавҳали материалдан айрим иқтибослар: «Қорақалпоғистон АССРда, Хоразм, Бухоро, Самарқанд ва Фарғона областларида сувдан ёмон фойдаланилаётганлиги натижасида ғўза чанқаб қолмоқда... Бир қатор областларда, айниқса, Тошкент, Андижон, Фарғона областларида сувнинг турли йўллар билан исроф қилинаётганлигини айтмасдан ўтиб бўлмайди... Кўп ҳолларда кечалари сув бекор оқизиб қўйилади... Пахтакорларимиз бу йил партиямизни, давлатимизни ва Ватанимизни 3 миллион 350 минг тонна ‘оқ олтин’ етказиб беришга ишонтирган. Бу — бутун ўзбек халқининг аҳд-паймонидир. Ўзбек халқининг бу ваъдасига вафо қилишига ҳеч шубҳа йўқ».

Ўзбекистон энергетикасининг 1962 йилги аҳволи ҳақида: «Республикамизнинг энергетика саноати кейинги 30 йил ичида айниқса тез ривож топди. Республикамизда 1958 йилда ишлаб чиқарилган электр энергия бутун чор Россиясида 1913 йилда ҳосил қилинган электр энергиядан 2,5 марта кўп бўлди. Энди фақат Оҳангарон GREСининг қувватигина Ер шарига экватор бўйлаб ҳар 10 километрга лампочкалар қўйилса, уни ёритиш учун етган бўлур эди» (бўлажак пропагандачилар ўрганса арзийдиган таққослашлар, мисоллар — материални бир маромда ўқиб кетаётган муштарийларнинг ҳаммаси ҳам 10 километр бу, тахминан, Қатортолдан Тахтапулгача бўлган масофа эканини англаб етмайди).

Совет Иттифоқи динга қарши расман, очиқчасига кураш олиб борувчи бир давлат эди. «Қизил Ўзбекистон»да босилган «Атеист лекторлар ҳиссаси» материали бу совет давлати ҳақида бу тасаввурларни янада мустаҳкамлайди: «Сиёсий ва илмий билимларни тарқатувчи жамият аъзолари Бухородаги ‘муқаддас’ деб ном олган жойларда ҳеч қандай муқаддаслик йўқ ва бўлиши мумкин эмаслигини тушунтириб беришга ўзларининг асосий вазифаларидан бири, деб қарамоқдалар. Натижада кейинги пайтларда кишилар ‘муқаддас’ жойларга деярли келмай қўйдилар».

Ўзбекистонда меҳмон бўлиб кетган бир америкаликнинг таассуротлари: «Мен ҳайратда қолганлигимни тушунтиришим учун мамлакатим АҚШ ва қадрдон шаҳрим Нью-Йорк билан баъзи нарсаларни таққослаб кўришим керак, деб ўйлайман. Агар Тошкентнинг Навоий кўчасида ўзим кўрган ўзбекларни Нью-Йоркдаги Бродвей кўчасига олиб бориб қўйиш қўлимдан келганида, шундай қилганимда, уларнинг ҳаммаси — хушбичим ва яхши кийинган кишилар Нью-Йорк кўчасидан юриб борганларида менинг ватандошларимдан сира фарқ қилмаган бўлур эдилар. Чиройли миллий кийимларини кийиб олган ўзбек аёллари баҳр-дилни очарди, холос. Иккинчи томондан, агар мен худди шу тахлитда Бродвей кўчасидаги бир гуруҳ кишиларни Навоий кўчасига бошлаб келганимда, ню-ёркликлар ҳам тошкентликлардан сира ажралиб турмасдилар, лекин айрим ню-ёркликлар, эҳтимол, оч ва жуда юпун бўлганликларидан ўзбеклардан ажралиб турган бўлур эдилар». Ҳа-я, айтмоқчи — Тошкентни Нью-Йорк билан таққослаётган бу инсон коммунист эканини эслатиб ўтиш ёддан чиқибди.

Совет матбуоти Туркиядан хавотирда — мамлакат боши берк кўчага кириб қолган, совет пропагандаси бунга сабаб қилиб «мамлакат раҳбарларининг халқдан ажралиб қолгани»ни кўрсатмоқда:

30 йил аввал. 1992 йил 13 июнь, шанба

Президент Ислом Каримов Саудия Арабистони подшоҳи Фахд ибн Абдул Азиз ал-Сауднинг шахсий ҳадяси — Каъба устига тўшаладиган ёпинчиқ (кисва, Каъбапўш)нинг бир парчасини Қурбон Ҳайити арафасида Самарқанд вилояти Челак туманидаги Исмоил ал-Бухорий масжидига тортиқ қилгани ҳақида аввал хабар берилган эди. «Халқ сўзи»да бу ҳақда «Президентнинг ҳайитлиги» сарлавҳаси билан катта материал берилган.

Халқ Қурбон Ҳайитининг ўзгача бир кайфиятда нишонланаётганидан хурсанд. «Ўзбекистон овози»да эълон қилинган бир материалда, жумладан, шундай дейилади: «Бу йилги Қурбон Ҳайитининг ўзига хос яна бир жиҳати бор. Биз Ўзбекистон президентининг фармонига кўра, унинг биринчи кунида дам олиб, байрамни эмин-эркин ўтказдик. Кўчаларда, хиёбонларда Қурбон Ҳайитини улуғловчи шиорларни кўриб-ўқиб, ниҳоятда хурсанд бўлдик».

Шу кунларда яна бир байрам — мамлакат пиллакорлари «план»ни, ҳар доимгидек, ортиғи билан бажарган:

Илм-фан соҳаси вакиллари учун яна бир қўшимча тантана — президент Ислом Каримов бир гуруҳ олимларга фан ва техника соҳасида Абу Райҳон Беруний номидаги Давлат мукофотларини топширган. Тадбир давомида президент йиғилганларни Қурбон Ҳайити билан ҳам табриклаган.

«Озодлик» радиоси мудофаа вазири Рустам Аҳмедовдан Ўзбекистоннинг ОДКБ ташкил этилишига асос бўлган шартнома (Тошкент шартномаси)га қўшилишига нима сабаб бўлгани юзасидан интервью олган, бу интервью тафсилотлари республиканинг деярли барча марказий газеталари томонидан босилган. «Озодлик» мухбирининг: «Кузатувчилар, Ўзбекистон шартномага имзо чекиш билан ўзини мураккаб аҳволг солиб қўйди, демоқдалар. Республикадаги мухолиф кучлари эса шартномани ҳарбий блок шартномаси деб баҳоламоқда. Шу ҳақдаги фикрингизни баён қилсангиз?», деган саволига, Ўзбекистон мудофаа вазири шундай жавоб берган: «Бундай дейишдан аввал ялпи хавфсизлик шартномасини ўқиб чиқиш керак. Шунда маълум бўладики, шартномага ҳар бир мустақил давлат қўшилиши мумкин. Бундан ташқари, шартнома учинчи бир давлатга қарши қаратилмаган. Республикамизнинг шартномани имзолаши, менимча, ҳозир зарур».

«Қурбақа ёмғири», «маҳбуслар йўқлиги учун ёпилган қамоқхона» туркумидаги хабарлардан янгиси (қўшимчасига, бу 1990 йиллар оғир бир давр бўлгани ҳақидаги гап-сўзларни ҳам қисман тасдиқлайди): «Сурхондарё вилоятининг Олтинсой раёнидаги Ҳайрондара қишлоқ касалхонаси шифокорлари давлат мулкини асрашнинг антиқа усулини топишди. Касалхона залига қўйилган якка-ю ягона телевизор учун махсус темир қафас ясаттирилди. ‘Ойнаи жаҳонъни қафас билан бирга кўтариб кетмасликлари учун уни темир-бетон деворга мустаҳкамлаб қўйишди».

Ушбу материал ҳуқуқлари муаллифларида сақланган ҳолда эълон қилиш шарти билан «Дарё» интернет-нашрига тақдим этилди