Эдгар По, Антонио Гауди, Эмили Диккинсон, Франц Кафка... Ҳозир уларни ҳамма танийди, аммо бу даҳоларнинг бутунлай қашшоқлик ва ёлғизликда яшаб, вафот этганини кўпчилик билмайди.
Эдгар По, ёзувчи
Туғилган санаси: 1809 йил 19 январь
Вафоти: 1849 йил 7 октябрь, 40 ёшида
Ўлим сабаби: номаълум
Ҳозирда ҳамма америкалик ёзувчи Эдгар Пони билади. Аммо илгари ўз даврида унинг асарларини нашр этишни хоҳлашмаган. Фақат 31 ёшидагина унга ҳикоялар тўплами учун биринчи ҳақ жўнатилган, аммо у ҳам манзилига етиб бормаган. Тахмин қилиш мумкинки, машаққатли турмуш тарзидан Эдгар қийналган, айниқса, хотинининг вафотидан кейин эса бутунлай ақлдан озган: ичишни бошлаган ва ҳеч ким билан гаплашмаган. Ёзувчи 1849 йилда 40 ёшида Балтимордаги скамейкада касал ҳолда топилган. Касалхонада ҳушига келмай вафот этган. Ёзувчи ўлимининг сабаби ҳозиргача номаълум бўлиб қолмоқда. Гап шундаки, у ҳақидаги барча тиббий ҳужжатлар ва ёзувлар йўқолган. Эдгар По вафотидан бир мунча вақт ўтгач, унинг асарлари муҳаррирлар ва танқидчилар эътиборини тортади ва нафақат америкаликлар, балки бутун дунёда севимли асарларга айланади.
Амедео Модиляни, рассом
Туғилган санаси: 1884 йил 12 июль
Вафоти: 1920 йил 24 январь, 35 ёшида
Ўлим сабаби: сил касаллиги
Рассом Амедео Модиляни ҳаёти давомида хоҳлаганидек яшади: расм чизди, ижтимоий ҳаёт кечирди, аёллар билан танишди. Кўриниб турибдики, Модиляни ҳеч ким унинг ишини қадрламаганига аҳамият ҳам бермаган, унинг ҳаётидаги ягона кўргазмаси эса муваффақиятсизликка учраган. Аммо даҳо ижод қилишда ва ҳаётдан завқланишда давом этган. Ҳатто қашшоқлик ҳам уни пул учун чизиш техникасини ўзгартиришга мажбурлай олмаган. Аммо ёшлик абадий эмас. Кексайганда эса бундай бепарво ҳаёт тарзи билан яшаб бўлмасди. Сўнгги бир неча ой ичида спиртли ичимликлар ва сурункали касалликларнинг кучайиши туфайли рассомнинг соғлиғи кескин ёмонлашади: қаттиқ бош оғриғи ва галлюцинациялар бошланади. Бунинг устига Амедео совуқда қолиб кетгани туфайли қаттиқ шамоллаб қолади ва силга чалинади. Ўз-ўзини даволаш ёрдам бермагач, у шифокорларга мурожаат қилади. Рассом 24 январга ўтар кечаси қашшоқлар касалхонасида вафот этади. Дўстлари унинг қабртошига «Ўлим уни шон-шуҳрат остонасидан олиб кетди» деган ёзувни ўйиб ёздиришган. Чунки Модиляни вафотидан бир неча кун олдин унинг суратлари катта пулга сотилган эди.
Антонио Гауди, архитектор
Туғилган санаси: 1852 йил 25 июнь
Вафоти: 1926 йил 10 июнь, 73 ёшида
Ўлим сабаби: бахтсиз ҳодиса
Антонио Гауди бутун ҳаётини архитектурага бағишлади, ўзи ва шахсий ҳаётини унутди. Айтишларича, меъмор бир ўқитувчи аёлга ошиқ бўлган, лекин севгиси жавобсиз қолган. Шундан кейин у ҳеч ким билан муносабатлар ўрнатишга ҳаракат ҳам қилмайди. У ўзига тўқ бадавлат одам эмасди: камбағал мисгар оиласида туғилган ва талабалик йилларида зўрға таълим олганди. Фақат омади кела бошлагачгина Гауди бадавлат тадбиркорга ўхшашга қарор қилади ва барча гонарарини қимматбаҳо кийим ва квартираларга сарфлайди. Аммо кейинчалик буюртмалар камайгач, ижодкор аввалги ҳолига қайтади. Аслида ҳашаматли ҳаёт уни зериктирганди. Баъзида эса Антонио эгнидаги увадаси чиқиб кетган кийимлари билан уйсиз одамга ўхшарди. Бир куни Сант Фелип Нери черковига кетаётган архитекторни трамвай уриб юборади. Кийимлари афтодаҳол ва ёнида ҳужжати бўлмаган даҳони қашшоқлар касалхонасига олиб кетишади. Балки, шунинг учун ҳам унга яхши тиббий ёрдам кўрсатилмагандир. Фақат эртаси куни черков ходими машҳур меъморни таниб қолади, лекин энди унинг ҳаётини сақлаб қолишнинг иложи йўқ эди...
Эмили Диккинсон, шоира
Туғилган санаси: 1830 йил 10 декабрь
Вафоти: 1886 йил 15 май, 55 ёшида
Ўлим сабаби: буйрак шамоллаши
Эмили Диккинсон ҳам Гауди сингари шахсий ҳаётга қизиқмаган. Муваффақиятсиз романтикадан сўнг, у ўзини бутунлай адабиётга бағишлайди ва ҳаёти давомида 1700 дан ортиқ шеърлар ёзади! Бироқ ҳаётлигида улардан фақат еттитаси нашр этилган. Натижада аёл тиланчилик қилиб кун кечиради, оиласи ҳисобига яшашга мажбур бўлади. 55 ёшида шоира буйрак яллиғланишидан вафот этади. Тўрт йил ўтгач эса унинг рухсат этилган тираждан ошиб кетган биринчи шеърлар тўплами чиқади. Бу шоиранинг синглиси туфайли содир бўлади. Эмилининг вафотидан сўнг, синглиси опасининг шеърларини машҳур танқидчи Томас Хиггинсга жўнатганди.
Людвиг Ван Бетховен, бастакор
Туғилган санаси: 1770 йил 16 декабрь
Вафоти: 1827 йил 26 март, 56 ёшида
Ўлим сабаби: жигар касаллиги
Людовик ван Бетховен 12 ёшидан ишлай бошлаган, чунки онаси вафотидан кейин у оиланинг ягона боқувчисига айланганди. Бастакор опера театрида ишлади, виола чалди, мусиқадан дарс берди, шунингдек, шу вақт давомида асарлар яратди. 20 ёшида у машҳурликка эришди ва ниҳоят яхши пул топа бошлади. Аммо 26 ёшида фожиа юз берди: у эшитиш қобилиятини йўқотади, йилдан йилга карлик кучайиб боради. Театрда унинг хизматларидан воз кечишгач, бастакорнинг моддий аҳволи ёмонлашади. Бетховен 56 ёшида қашшоқликда ва ёлғизликда вафот этди.
Пол Гоген, рассом
Туғилган санаси: 1848 йил 7 июнь
Вафоти: 1903 йил 9 май, 54 ёшида
Ўлим сабаби: бахтсиз ҳодиса
Ҳозирда Меркурий сайёрасида Гоген шарафига номланган кратер бор ва рассомнинг чизиш техникаси барча санъат университетларида ўрганилади, лекин рассом ҳаётлигида ҳаммаси бошқача бўлган. Ватанида қўним тополмаган рассом Таити шаҳрига жўнаб кетади. У ерда Гоген жуда кўп ажойиб асарларни яратади, лекин барибир ҳаловат топа олмайди. Харидорлар унинг ишига қизиқиш билдиришмайди, шунинг учун Пол молиявий томондан жуда қийналади. У қариликдан эмас, Доминик оролида ёлғизлик ва қашшоқликдан вафот этади. Депрессия билан курашган даҳо тинчлантирувчи дориларни қабул қилиб, ўлимининг охирги кунида уни ҳаддан ташқари ошириб юборади. Уч йил ўтгачгина, Парижда унинг барча расмлари кўргазмаси ташкил этилиб, суратларининг катта қисми сотилади.
Франц Кафка, ёзувчи
Туғилган санаси: 1883 йил 3 июль
Вафоти: 1924 йил 3 июнь, 40 ёшида
Ўлим сабаби: сил касаллиги
Франц Кафка тириклигида унчалик таниқли бўлмаган, унинг ақл бовар қилмайдиган асарлар ёзганини ва ҳар хил руҳий касалликларга чалинганини кўпчилик билмасди. Бўлажак ёзувчи камтарона, ёпиқ ҳаёт кечирган ва суғурта бўлимида амалдор бўлиб ишлаган. Кейинчалик унга сил касаллиги ташхиси қўйилади. Касаллик туфайли Франц Вена шаҳридаги санаторийда даволанади, лекин бу ёрдам бермайди ва шу ерда вафот этади. Икки йил ўтгач, Кафканинг қўлёзмалари ёзувчининг узоқ йиллик таниши ношир Макс Брод қўлига тушиб қолади. Уларни нашр эттирган Брод тез орада бойиб кетади.
Франц Шуберт, бастакор
Туғилган санаси: 1797 йил 31 январь
Вафоти: 1828 йил 19 ноябрь, 31 ёшида
Ўлим сабаби: ич терлама касаллиги
Буюк бастакор 600 дан ортиқ композиция ёзган, аммо, афсуски, Шуберт ҳаёти давомида эътироф ва шон-шарафга эга бўлмаган. Унинг мусиқаси Бах ёки Бетховенга қараганда ноанъанавий ҳисобланган. У доимо пулдан қийналар, кўпинча оч қоларди. Фақат 30 ёшидагина унинг концертлари машҳур бўлиб, катта аудитория йиға бошлади. Аммо энди танила бошлаганида ич терлама касаллигига чалинади ва шу касалликдан вафот этади.
Винсент Ван Гог, рассом
Туғилган санаси: 1853 йил 30 март
Вафоти: 1890 йил 29 июль, 37 ёшида
Ўлим сабаби: бахтсиз ҳодиса
Буюк рассом руҳоний, иллюстратор (китобларга безак берувчи рассом) бўлишни орзу қилган, аммо 30 ёшида тақдирига рассом бўлиш битилганини тушуниб етади. Бироқ унинг расмлари яхши сотилмаган, пули йўқлиги учун асосан укаси Теонинг даромадига яшаган. Севгидаги омадсизлиги ва дўстлари билан келишмовчилик туфайли жиззаки бўлиб қолган рассом ўзини тажовузкор тута бошлайди. Ғазабланган вақтида Винсент қулоғининг бир қисмини кесиб ташлагач, уни руҳий касаллар шифохонасига ётқизишади. Даволанишдан бир мунча вақт ўтгач, номаълум сабабларга кўра, Ван Гог сайр пайтида ўзини отиб ташлайди. Тахминларга кўра, ўша пайтда буюк рассом нима қилаётганини англаб етмаган.
Рембрандт, рассом
Туғилган санаси: 1606 йил 15 июль
Вафоти: 1669 йил 4 октябрь, 63 ёшида
Рассом ҳаётлигидаёқ шон-шуҳратга кўмилган, унинг харидорлари кўп эди ва у ўз иши учун катта ҳақ олган. Аммо у нарх борасида ҳеч қачон савдолашмаган, буни ўз қадр-қимматини ерга уриш деб билган. Рембрандт ижодий фаолиятида муваффақият қозонган бўлса-да, оилавий ҳаёти ҳавас қиларли даражада эмас эди. Рассомнинг биринчи хотини Саския 29 ёшида вафот этади, ундан якка-ю ягона ўғли Титус қолади. Даҳонинг иккинчи севгилиси — ўғлининг энагаси Хендрике эди, кейинчалик у қиз фарзандини дунёга келтиради. Аввалига ҳаммаси яхши кетаётганга ўхшарди. Лекин кўп ўтмай молиявий қийинчиликлар бошланади. Буюртмалар камайиб кетган бўлса-да, Рембрандт худди аввалгидек сахийлик билан пул сарфларди (даромадининг катта қисми коллексион расмларни сотиб олишга кетарди). 1663 йилда яна бир бахтсизлик юз беради: иккинчи хотини ҳам вафот этади. Кўп ўтмай, Рембрандт ўғлини ҳам дафн қилади. Унинг ўзи 1669 йилда батамом ёлғизлик ва қашшоқликда вафот этади.
Фридрих Ницше, файласуф, шоир, бастакор
Туғилган санаси: 1844 йил 15 октябрь
Вафоти: 1900 йил 25 август, 55 ёшида
Ўлим сабаби: пневмония
Ницше бутун умри давомида ҳаёт ҳақиқати ва идеалларини қидирди, лекин топа олмади. У ўзини жамиятдан ажратиб, ақлдан озди, қашшоқликда ва ёлғизликда вафот этди. Даҳодаги касалликнинг биринчи белгилари 40 ёшдан ошганида пайдо бўлган: нутқ ва координацияга билан боғлиқ муаммолар бошланган. 1889 йилда у Туриндаги уйидан чиқиб кетаётганида извошнинг отни ураётганини кўради. Фредерик бақириб, извошга ташланади, лекин мия қон айланишининг бузилиши туфайли дарҳол ҳушидан кетади. Шундан сўнг жиддий руҳий муаммолар бошланади: у ўзини аввал шаҳзода, кейин эса император деб тасаввур қила бошлайди, баланд овозда қўшиқлар айтади ва ҳеч ким билан мулоқот қилмайди. Натижада у руҳий касалликлар шифохонасига ётқизилади. 1900 йил август ойининг бошида Ницше пневмония билан касалланиб, бир неча кундан кейин вафот этади.
Наполеон Ҳилл, ёзувчи
Туғилган санаси: 1883 йил 26 октябрь
Вафоти: 1970 йил 8 ноябрь, 87 ёшида
Замонавий «ўз-ўзига ёрдам» жанрининг асосчиларидан бири, ўзини ривожлантириш ва муваффақият ҳақида кўплаб китоблар муаллифи қашшоқликда вафот этган. Шуни айтиш керакки, бесцеллер бўлган «Ўйла ва бой бўл» китоби муаллифи жуда яхши яшаган. Унинг қимматбаҳо машиналари, уйлари ва яхталари бор эди. Аммо ёзувчи қандай пул топишни билса-да, қандай сарфлашни билмасди. Наполеон Ҳилл умрининг охирида барча гонарарини сарфлаб бўлган, натижада ҳеч вақосиз қолган.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)