1998 йил 8 декабрь куни Чеченистондаги йўллардан бирининг ёқасида учта Буюк Британия ва битта янги зеландиялик фуқаронинг кесиб олинган бошлари топилди. Уларнинг ўғирланиши ва шафқатсизларча ўлдирилиши ҳақидаги воқеа бутун дунёда момақалдироқ каби гумбурлади. «Дарё» воқеа тафсилотлари ҳақида ҳикоя қилади.
Асирга олинган чет элликлар, исёнкор Ичкерия ва унинг чет эллик ҳомийлари ўртасидаги сиёсий ўйинларнинг қурбони бўлган, деган версиялар мавжуд. Ушбу тўрт нафар ажнабий Буюк Британия фуқаролари Питер Кеннеди, Дарен Хики, Рудольф Пэтчи ва янги зеландиялик Стенли Шоу эди. Улар 1998 йил октябрь ойининг бошларида ўғирлаб кетилди.
Муҳандисларнинг ўғирланиши
Асирлар Буюк Британиянинг Granger Telecom коммуникация компаниясининг муҳандислари бўлиб, улар ушбу компания ва «Чечентелеком» ўртасида тузилган шартномага кўра бу ерга келишганди. Ушбу муҳандислар Чеченистонда уяли алоқа, сунъий йўлдош ва телефон алоқаларини ўрнатиш билан шуғулланарди. Маҳкумлар Грозний шаҳрида жойлашган Лермонтов кўчасидаги уйда яшарди.1998 йилнинг 4 октябрь куни, тахминан, йигирма нафар қуролланган жангари уларнинг уйига бостириб кириб, қўлларини боғлаб, тўрталасини ҳам Ачхой Мартан туманига олиб кетди. Ўша пайтда жангарилар томонидан чет эллик асирлар жойлаштирилган зиндонда 65 ёшли доғистонлик Магомед Чагучиев ҳам бор эди.
Чагучиев ҳикояси
Тирик қолган Чагучиевнинг сўзларидан маълум бўлишича, жангарилар томонидан учта инглиз ва битта янги зеландияликнинг қатл қилиниши видеотасвирга туширилган. Кейин жангарилар ушбу видеоларни бошқа асирларни даҳшатда ушлаб туриш учун уларга қўйиб берган.60 ёшли Магомед Чагучиев иқтисод профессори ва Чеченистон бош вазирининг собиқ ўринбосари эди. У Лондонда чиқадиган Sunday Times газетасига тўрт кишининг ўлими ҳақидаги барча тафсилотларни айтиб берган. У чет элликлар билан бир зиндонда сақланган ва ҳамма нарсани ўз кўзлари билан кўрган.
Тирик қолган Чагучиевниниг сўзларидан англиялик ва янги зеландиялик инженерлар шафқатсиз ўлимни қабул қилишларидан олдин қандай кунларни кўрганини билиш мумкин. Маҳбуслар мунтазам қаттиқ калтакланган, уларнинг ҳафталик овқатлари бир челак сув ва бир дона нондан иборат эди. Асирларга олдин ижро этилган қатллар ва қийноқларнинг видеолавҳалари намойиш этилган. Улар руҳан синдирилган. Жангарилар аввалига уларни жосусликда айблашган ва ушбу айбни бўйниларига қўйишга қаттиқ ҳаракат қилган.
Жосусга айлантирилган муҳандислар
Узоқ давом этган руҳий ва жисмоний қийноқлардан сўнг муҳандислар ҳарбий форма кийиб, Чеченистонда турли телефон суҳбатларини тинглагани ва кейин уларни Буюк Британия ва Исроил махсус хизматларига маълумот сифатида юборгани ҳақида камерага гапиришга мажбур бўлди. Питер Кеннеди, шунингдек, Ғарб разведка хизматларининг исломга қарши фаолиятга алоқадорлигини эълон қилишга мажбур бўлди – гўёки ушбу ташкилотларнинг Чеченистондаги асосий мақсади шу эди.
Чагучиевнинг ўзи Чеченистонга бир йил олдин ғойиб бўлган ўғлини излаш учун келганида жангарилар томонидан қўлга олинди. Профессор чет эллик тўрт муҳандис билан Урус Мартандаги каламушлар ва сувараклар билан тўлган зах ертўлада икки ой ўтирди. «Биз у ерда ўн бир киши эдик, — дейди Чагучиев. — Челак ҳаммага ҳожатхона бўлиб хизмат қиларди. Ертўла жуда совуқ эди. Жангарилар ўзини ҳайвонлар каби тутди».
«Улар тунда ертўлага бостириб кириб, кимнидир олиб кетарди ва калтаклашарди. Рудольф Пэтчи энг кўп калтакланди. Эҳтимол, у озгина рус тилида гапиргани сабабли тез-тез кишанланиб, бокс қопи сифатида ишлатилди. Унинг танасини тепишиб, гўёки каратэ бўйича машқ қилишарди», — деб эслайди Чагучиев. 13 ноябрь куни маҳбуслар бошқа ертўлага кўчирилди. Чагучиевнинг сўзларига кўра, бир гуруҳдаги жангарилар уларни бошқа гуруҳга сотиб юборган эди.
Қатл
7 декабрь куни камуфляж форма ва қора ниқоб кийган террорчилар, муҳандислар ва Чагучиевнинг ўғли Раулни ертўладан судраб олиб чиқиб кетди. Инглизлар ва янги зеландияликларни автомат қўндоғи билан калтаклади, сўнгра узун ханжарлар билан бошларини олди.«Уларнинг бошларини худди қўйларникидай кесишган», деб ҳикоя қилади бу даҳшатли воқеа гувоҳи бўлган Рауль. Эртаси куни эрталаб жангарилар видеокамера ва телевизор билан ертўлага келди. Улар кулиб, ертўлада қолган асирларга ваҳшийларча амалга оширилган қотиллик ҳақидаги қалбни вайрон қилувчи кадрларни намойиш этди.
Бухенвалд маҳбуси
8 декабрь куни Грозний яқинидаги йўлда гаровга олинганларнинг кесилган бошлари топилди. Орадан икки ҳафта ўтгач, таналари ҳам топилди. Ушбу икки кун ўртасида муҳандислар билан нима юз берганини патологоанатом ва судмедексперт доктор Иэн Уэст Лондон судида айтиб берди. У ҳеч бир эмоциясиз, совуққон профессионалларча қуруқ далилларни келтириб баён қилди. У худди резина қўлқопли қўллари билан яна ўша тўртта жасадни ҳис қилаётгандек эди. Зални ўлик сукунат қоплади.Залда фақатгина қурбонлар қариндошларининг йиғиси эшитиларди. Гаровга олинган тўрт кишининг ҳаммаси «ёмон овқатланишдан ҳолдан тойган», деб таъкидлади шифокор. Энг заифи Бухенвальд (немис концлагери) маҳбуси каби озиб кетган Рудольф Пэтчи эди. «Афтидан, у чечен асирлигида бўлган икки ой ичида умуман овқатланмаган», дейди доктор Уэст.
Пэтчи собиқ ҳарбий алоқа ходими эди, рус тилини биларди. Шунинг учун, офицер сифатида у террорчилар билан музокараларни ўз зиммасига олганди. Айнан шу сабабли у энг кўп қийноққа солинди. Британиялик патологанатом аниқлаганидек, Пэтчининг юзига автомат қўндоқлари билан уришган эди. У ва қолган уч кишини ҳам «тўмтоқ қуроллар» билан, яъни ўша АК-47 қўндоғи билан бошларининг орқа қисмидан уришди. Шунинг учун ўлим пайтида гаровга олинган икки киши беҳуш ҳолатда эди. Аммо иккитаси – Дарен Хики ва ўша Рудольф Пэтчи улар билан нима юз бераётгани англаб, ўлимни қабул қилди, доктор Уэстнинг бунга ишончи комил эди.
Асирлар нега гаров эвазига қилинмасдан ўлдирилди?
Нима учун улар ўлдирилди? Нега жангарилар Британиянинг Granger Telecom компанияси томонидан гаровдагиларни озод қилиш учун йиғлаётган 4 миллион доллар тўловни кутмади? Бунга президент Аслан Масхадов ва Чеченистондаги ваҳобийларнинг энг нуфузли қўмондони Арби Бараев ўртасидаги зиддият сабабчи эди. Масхадовнинг махсус хизматлари асирларни озод қилиш учун муваффақиятсиз уринишни амалга оширган эди. Масхадовнинг Granger Telecom билан 300 миллион долларлик шартнома имзолаган чечен фирмаси билан боғлиқлиги бор эди. Аммо Бараев бутун дунёга Масхадовни ҳурмат қилмаслигини, бу ерда ҳамма нарсани бошқараётган ягона одам Бараев эканини кўрсатиб қўймоқчи эди...Орадан уч ҳафта ўтгач, ўша пайтдаги Чеченистон ҳукумати саккиз минг доллар эвазига ўлдирилганларнинг жасадларини жангарилардан сотиб олди.
Доғистон ва Озарбайжон орқали Питер Кеннеди, Дарен Хики, Рудольф Пэтчи ва Стенли Шоунинг қолдиқлари Англияга жўнатилди. Расмий версияларга кўра, Чеченистон дала қўмондони Арби Бараев одам ўғирлаш ва ўлдиришда бевосита иштирок этди. Ҳар ҳолда Чеченистоннинг ўша пайтдаги президенти Аслан Масхадов ушбу жиноятларга Арби Бараев алоқадорлигини таъкидлади. Арби Бараев 2001 йилда ФСБнинг махсус операцияси орқали ўлдирилди.
Усама бин Ладен изи...
Кейинчалик маълум бўлишича, чет эллик иш берувчилар жангариларга 10 миллион доллар миқдорида тўлов таклифи билан мурожаат қилган эди. Баъзи мутахассисларнинг фикрига кўра, ушбу келишув амалга ошмай қолишига «Ал-Қоида» террорчилик ташкилотининг ўша пайтдаги етакчиси Усама бин Ладен томонидан бу сумманинг уч баравари таклиф қилингани кўрсатилади, аммо бин Ладен бу суммани гаровга олинганлар ўлдирилиши учун тўламоқчи бўлган эди...Хулоса
Ўша пайтдаги Чеченистондаги тарқоқ ва чигал вазият бу қотилликларнинг тўлиқ очилишига тўсқинлик қилди. Ушбу ва шунга ўхшаш воқеалар чечен урушлари даврида жуда кўп рўй берган, ҳаммаси биринчи чечен урушидан бошланган эди. Аммо бу энди умуман бошқа ҳикоя...Нурбек Алимов тайёрлади.
Изоҳ (0)