Янги тадқиқот шуни кўрсатдики, бутун дунё бўйлаб одамлар қиз фарзандли бўлишни маъқул кўрар экан. Нега барча қиз бола тарбиялашни орзу қилиши сабабларини таҳлил қиламиз.
Йиллар давомида эркаклар ўғил, аёллар эса қиз фарзанд тарбиялашни истайди, деган қараш билан яшадик. Вақт ўтиб, вазият бутунлай тескари — оналар ўғил, оталар қиз фарзанд кўришни хоҳлайдиган бўлиб чиқди. Сўнгги тадқиқот шуни кўрсатмоқдаки, бугунги кунда иккала ота-она ҳам жинс аниқлаш маросимида пушти рангни кўришни орзу қилмоқда.
Яқинда The Economist журнали қизиқарли мақола эълон қилди. Унда замонавий ота-оналар қизларни тарбиялашни афзал кўришлари таъкидланган. Бу жуда ғалати ҳодиса, чунки тарихан ўғиллар доим умид ва таянч ҳисобланган, наслни давом эттириш учун масъул бўлган, жамиятда оиланинг вакили сифатида қаралган. 21-асрда ўзгаришлар содир бўлди: кўпчилигимиз шахсий тажрибамиздан “она қўйнидаги ўғил” тушунчасини биламиз ва ҳатто катта ёшдаги эркакларнинг оналари билан ҳаддан ташқари яқин муносабати ҳақидаги ҳазиллар ахборот маконини тўлдириб юборди.
Қизлар яна дунёни бошқармоқда
Қизларга бўлган кескин “талаб”нинг аниқ сабаблари ҳали тўлиқ аниқланмаган, бироқ статистик маълумотлар бу шунчаки гап эмаслигини кўрсатмоқда. The Economist журнали маълумотларига кўра, келажакдаги ота-оналар фарзандининг жинсини танлаш имкониятига эга бўлган сунъий уруғлантириш клиникаларида сезиларли устунлик айнан қизлар фойдасига бўлмоқда. Фарзандликка олиш жараёнида ҳам худди шундай ҳолат кузатилмоқда.
Бу тенденция 2009 йилда Кларк университети ижтимоий сўров ўтказганида пайдо бўлган. Иштирокчилар қизларни афзал кўришган, бунинг бир нечта сабаблари бор эди:
- қизларни тарбиялаш осонроқ;
- қизлар шахс сифатида қизиқарлироқ;
- қизлар ақллироқ: улар шубҳали воқеаларга аралашмайди, таълим олишга кўпроқ қизиқади;
- қизлар руҳий жиҳатдан барқарорроқ;
- қизлар ота-она уйини эртароқ тарк этади ва ўзларини мустақил таъминлашни анча барвақт бошлайди;
- қизларнинг кексайган ота-оналарига ғамхўрлик қилиш эҳтимоли юқорироқ.
Нима учун ўғил болалар бу мусобақада ортда қолмоқда?
Замонавий ҳаётда ота-оналарда ўғил фарзанд тарбияси борасида тобора кўпроқ ташвиш ва қўрқувлар уйғотмоқда. Муайян пайтда оналар риоя қилишлари лозим бўлган чегарани сезмаслик ҳолатига тушиб қолди. Ҳаддан зиёд меҳрибон бўлиш мустақил бўлмаган ва инфантил эркакнинг шаклланишига олиб келиши мумкин, аксинча, авторитар ва совуққон муносабатда бўлиш эса зўравон ёки золимни тарбиялашга сабаб бўлиши мумкин. Ота-оналар ўғилларини тарбиялашда масъулиятларини чуқур ҳис этади, бироқ хато қилиб қўйишдан ва дунёга зўравон ёки тазйиқ ўтказувчи шахсни “тақдим этишдан” чўчийди.
Дунёнинг ривожланган мамлакатларида қиз кўриш истаги нима учун ортиб бормоқда?
Европа маданиятида ўғил болаларга устунлик берилмагандек кўринарди. Аммо ижтимоий ўзгаришлар ва гендер тушунчасидаги сезиларли маданий силжиш бир нечта асосий сабабларни аниқлаш имконини бермоқда:
- Гендер стереотипларининг йўқолиши. Ривожланган мамлакатларда қизлар фақатгина “оила ўчоғини асровчи” сифатида эмас, балки кенг ижтимоий рол ва имкониятларга эга шахс сифатида қабул қилинмоқда. Бугунги кунда қизлар кўпроқ ҳиссий яқинлик ва ҳаётий ютуқлар билан боғланмоқда;
- Оилавий қадриятларнинг ўзгариши. Замонавий оилалар тарбия сифати ва мустаҳкам ҳиссий алоқаларга эътибор қаратмоқда, яқинлик, самимийлик ва барқарорлик айнан қизлар билан боғлиқ ҳолда идрок этилмоқда;
- Патриархал кутишларнинг камайиши. Жамиятда авлодни фақат ўғиллар орқали давом эттириш муҳимлиги ҳақидаги тушунча бугунги кунда деярли йўқолган. Замонавий шароитлар эркакларни янада заифроқ қилиб қўймоқда, бу эса патриархат тизимининг инқирозини янада чуқурлаштирмоқда.
Замонавий ота-оналар қизларини қандай тарбияламоқчи?
Бугунги кунда оналар ҳам, оталар ҳам агар қиз фарзанд кўришса, ўзларининг ота-оналик салоҳиятларини тўлиқ намоён эта олишларига ишонишмоқда. Қизлар тарбиясида одамларни айнан нима ўзига жалб этмоқда?
- Ўзини севиш ва қабул қилиш
Ота қизининг ўзини аёл сифатида севиши ва қабул қилишини ўрганишида, ўз гўзаллиги ва аёллигини кўра олишида, шунингдек, оиладаги соғлом муносабатларга ҳурмат кўрсатишида ҳал қилувчи рол ўйнайди. Шундай қилиб, эркак киши ўзининг қадр-қимматини аниқ биладиган ҳақиқий маликани тарбиялаш масъулиятини зиммасига олади.
- Соғлом ўзини баҳолаш
Қизнинг фазилатларини доимий равишда рағбатлантириш ва эътироф этиш унинг ўз кучи ҳамда қобилиятларига ишонч билан вояга етишига кўмаклашади, бу эса уни ташқаридан бериладиган салбий баҳолардан ҳимоя қилади.
- Ташқи дунё билан мулоқот ва мустақиллик
Ота қизига атрофдагилар билан муносабат ўрнатишни, ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилишни ва мустақил бўлишни ўргатади. Бу нафақат шахсий ҳаётда, балки карьерада ҳам муҳим аҳамият касб этади.
- Ҳиссий қўллаб-қувватлаш ва ишонч
Қизлар онаси билан яқин ҳиссий алоқага муҳтож, чунки бу алоқа ишончни шакллантиради ҳамда ўз танаси, ҳис-туйғулари ва аёллик ўзлигини англашга ёрдам беради.
- Меҳрибонлик ва ҳурматни шакллантириш
Ўзига ва бошқаларга нисбатан меҳрибонлик ва ҳурматни тарбиялаш қизларга уйғун муносабатлар ўрнатиш ва ижтимоий мослашувчан бўлишга ёрдам берадиган муҳим жиҳатдир.
- Рол моделлари ва оилавий анъаналар
Она ва ота биргаликда тўғри гендер роллари намунасини яратади: она уй ишлари ва аёллик кўникмаларини ўргаца, ота ташқи дунё билан мулоқот қилиш ва интизомни ўргатади.
- Қўллаб-қувватлаш ва мустақиллик мувозанати
Она кўпинча ҳиссий ҳимояни таъминлайди, ота эса мустақиллик ва масъулиятни рағбатлантиради. Бу эса қизнинг ишончли ва мустақил шахс бўлиб вояга етишига ёрдам беради.
Албатта, замонавий статистика навбатдаги қоралашга айланиб қолмаслиги керак. Ота-она бўлиш — бу ажойиб ва муҳим вазифа бўлиб, бунда боланинг жинси аслида аҳамиятга эга эмас. Қизни совға, ўғилни жазо деб ўйламаслик лозим, чунки энг аввало болаларни яхши инсонлар ва кучли шахслар қилиб тарбиялаш керак.
Изоҳ (0)