Молдовадан Россия қўшинларини олиб чиқиб кетиш ҳақидаги гап тинчликпарварларга, шунингдек, Приднестровьеда ўқ-дорилар омборларини қўриқлаётганларга тегишли. Бу ҳақда Молдованинг сайланган президенти Майя Санду «РБК» телеканалига берган интервьюсида айтиб ўтди.
«Россия томонининг айтишича, Россия қўшинларининг тезкор гуруҳи (РҚТГ) бу ерда ўқ-дорилар омборларини қўриқламоқда. Лекин РҚТГ бўйича ва қурол-яроғлар омборлари бўйича ҳеч қандай икки томонлама келишувлар йўқ, — деди Санду. — У ерда қурол-яроғлар омборларининг бўлиши биз учун катта муаммо. Бу хавфли. Бу қурол-яроғларни чиқариб кетиш керак. РҚТГни ҳам чиқариб кетиш керак. Молдова томони ҳар доим, ҳар қандай ҳукумат ва ҳар қандай президент даврида буни айтиб келган. Ҳатто жаноб Шойгу ҳам ўтган йили бу фикрга қўшилишини — бу ўқ-дориларни чиқариб кетиш ёки утилизация қилиш кераклигини айтган эди. Яъни Москвадагилар ҳам бунинг муаммо эканлигига қўшилади».
Сайланган президентнинг қўшимча қилишича, гап собиқ иттифоқ парчаланганидан кейин қолиб кетган ўқ-дори омборлари ҳақида бормоқда. Унинг сўзларига кўра, Колбасна қишлоғида 20 минг тоннадан зиёд ўқ-дори сақланади. Уларни 13 962-сонли қисмнинг мингга яқин вакиллари қўриқлайди.
Санду Россия тинчликпарварларига келганда, Молдова улар ўрнида ЕХҲТ вакилларини кўришни хоҳлашини билдирди. «Тинчликпарварлар бўйича 1992 йилги келишув бор. Бизнинг фикримизча, ҳозир ҳудудимизда ҳарбий ҳаракатларнинг қайта бошланиши хавфи йўқ. Ўйлаймизки, бу миссияни ноҳарбий кузатувчилар миссиясига айлантириш керак, у ЕХҲТ ҳузурида бўлиши керак. Бу позицияни Молдова томони кўп йиллардан бери илгари суриб келмоқда», — деди Молдованинг сайланган президенти.
Сандунинг фикрича, Приднестровьеда Қорабоғ воқеаси такрорланиши хавфи йўқ. «Низони ҳал қилиш фақат тинч йўл билан амалга оширилиши керак. Яъни биз фақат тинч дипломатик усулларни топишимиз керак. У ерда ҳарбий ҳаракатлар қайта бошланиши бўйича ҳеч қандай хавф ва бундан дарак берувчи ҳеч қандай белги йўқ. Ва шу нарса бу низони постсовет маконидаги бошқа низолардан ажратиб туради. Бизнинг ҳолатимизда этник ёки диний зиддиятлар йўқ. Рус тилида сўзлашувчилар ҳақида гапирадиган бўлсак, Кишинёвнинг рус тилли аҳолиси бутун Приднестровьедагидан ҳам кўпроқдир», — дея таъкидлади Санду.
Молдованинг сайланган президенти қўшимча қилишича, «низони ҳал қилишда Молдованинг суверенитети ва ҳудудий дахлсизлигига ҳурмат сақланиши керак». Айнан шу принципга, Сандунинг фикрича, Россия томони ҳам риоя қилади.
«Одамлар орасида ҳеч қандай муаммо йўқ. Одамлар бир-бирининг уйига боради. Албатта, коронавирус сабабли қийинчиликлар бор, лекин бу одамлар даражасидаги низо эмас. Бу яна элиталар даражасидаги зиддиятдир», — деди Санду.
Кейинроқ Россия президентининг матбуот котиби Дмитрий Песков Майя Санду Приднестровьедаги Россия тинчликпарварларини ЕХҲТнинг ноҳарбий кузатув миссиясига алмаштириш ғоясини Москва билан олдин муҳокама қилмаганини айтди. «Ушбу мавзу бўйича дастлабки муҳокамалар бўлмади», — деди Песков.
Президент вакилининг таъкидлашича, Москва бу борада Молдова янги раҳбариятининг мувозанатлашган сиёсатига умид қилади.
«Россия жуда муҳим функцияларни бажармоқда ва шубҳасиз, халқаро ҳуқуққа таянадиган қандайдир статус-квонинг ўзгартирилиши, албатта, жиддий беқарорликка олиб келиши мумкин. Шунинг учун биз буларнинг барчаси муҳокама қилинишига ва бу борада ҳеч қандай кескин хатти-ҳаракатлар қилинмаслигига умид билдирамиз», — дея аниқлик киритди у.
Песковнинг сўзларига кўра, Россия Молдованинг амалдаги президенти Игор Додон билан мулоқотни давом эттирмоқда. «Албатта, бизнинг икки томонлама алоқаларимиз борасида янада мувозанатлашган ёндашувга эҳтиёж катта эканлигини ҳисобга оляпмиз. Додон билан мулоқот ҳозир ҳам давом этмоқда, аммо у бу борада анча конструктивроқ эди. Биз бу конструктивлик давом этишига ва бу борада муайян изчиллик бўлишига ҳам умид қиламиз», — дея хулоса қилди у.
Молдованинг сайланган президенти Майя Санду Приднестровьедаги вазиятни тартибга солиш учун ҳудуддан россиялик тинчликпарварларни чиқариш зарурлиги ҳақида 20 ноябрь куни айтиб ўтган эди. «Молдованинг федераллашувига қаршиман, Додон ва унинг партияси таклиф қилган вариантларга рози эмасман. Сабаби гарчи улар федераллашув ҳақида аниқ таклиф билдирмаган бўлса ҳам бу ҳақда гапирган. Низони ҳал этишнинг энг тўғри форматини топишимизга ишонаман. Унда россиялик тинчликпарварларнинг ҳудуддан тўлиқ чиқарилиши ҳам кўзда тутилиши зарур. Биз бу ҳақда ҳар доим гапирганмиз ва бундан кейин ҳам гапираверамиз», — деган Санду «Европейская правда» нашрига берган интервьюсида. Шунингдек, Санду ҳудуддаги вазиятни барқарорлаштириш юзасидан аниқ формат ҳанузгача ишлаб чиқилмаганлигини ҳам алоҳида таъкидлаган.
Приднестровьедаги ижтимоий-сиёсий низо 1989 йилдаёқ бошланиб, Молдова собиқ иттифоқ таркибидан чиққанидан кейин кучайди. Маҳаллий аҳоли (уларнинг катта қисмини руслар ва украинлар ташкил қилган) мустақилликни ва Молдовадан ажралиб чиқишни талаб қилган. 1992 йилда низо Молдова ва Приднестровье қуролли кучлари ўртасидаги тўқнашувларга айланиб кетди. Жанглар бир неча ой давом этиб, 1992 йил ёзида, Молдова ва Россия президентлари низони тинч йўл билан тартибга солиш ҳақида келишув имзолаганидан кейин тўхтатилди. Ўша йилнинг августида минтақага Россия тинчликпарварлари киритилди.
2018 йил ёзида БМТ Бош ассамблеяси Приднестровьедан Россия тинчликпарварларини олиб чиқиш ҳақида резолюция қабул қилди. Россия ТИВ бу қарорни гиж-гижловчи деб атади. Тан олинмаган Приднестровье Молдова Республикаси, ўз навбатида, республикадан Россия ҳарбийларини чиқаришдан бош тортди.
Майя Санду 15 ноябрда президентлик сайловларининг иккинчи турида 57,72 фоиз овоз олган, амалдаги президент Игор Додон эса 42,28 фоиз овоз тўплаган. Сайловолди кампания вақтида Санду Европа Иттифоқи сиёсатини жорий этишни таклиф қилганди.
Молдовада президентлик сайловларининг биринчи тури 2020 йил 1 ноябрь куни бўлиб ўтган. Унда Додон 32,74 фоиз натижа билан Сандудан ортда қолган эди (унда 35,96 фоиз овоз).
Молдовада президентлик сайловларини ўтказиш 2019 йилнинг июнида республиканинг Конституциявий суди Додонни депутатлар сўрови бўйича лавозимидан четлаштиргач белгиланган эди. Бу 2016 йили Додон президент этиб сайланганидан буён олтинчи маротаба четлаштириш ҳисобланади. Россия президенти Владимир Путин 16 ноябрда Майя Сандуни Молдова президенти сайловларидаги ғалабаси билан табриклаган.
Изоҳ (0)