Ўзбекистон энергетика вазири Алишер Султонов Alter Ego лойиҳасига берган интервьюси давомида Қашқадарёнинг Ғузор туманидаги Uzbekistan GTL заводида юз берган оммавий тартибсизлик ҳақидаги саволга жавоб берди.
Энергетика вазирининг айтишича, ўзи ҳам заводга борган ва ишчилар билан учрашиб гаплашган.
У ерда вилоят ҳокими ҳам, бандлик ва меҳнат муносабатлари вазири ҳам, вилоят раҳбарияти ҳам бор эди. Биз улар билан учрашиб, ўрта бўғиндаги барча ходимларни тўпладик, бу — бригадирлар, усталар, прораблар, ишчилар. Иш ҳақи тўлашда муаммолар борми, деб савол берилганида, уларнинг барчаси «йўқ» деди. Бу ўйлаб топилган. Мен тушунаман, ҳар доим қандайдир сенсацияни хоҳлашади, бу қандайдир салбий чиқса кучаяди. Шунинг учун иш ҳақи бўйича умуман эътироз бўлмади, компания маошларни ўз вақтида тўлаяпти.Биз бориб, комиссия билан биргаликда у ерда яратилган турар жой шароитини, меҳнат шароитини текширдик. Уларнинг бари керакли талабларга жавоб беради. Муаммо нимада эди? Фикримча, муаммо ишчилар билан мулоқотнинг бўлмаганида эди, карантин жорий этилди, одамлар чарчади. Тасаввур қилинг, қурилиш майдончасида бир жойда 12 минг одам йиғилган. Карантин чекловлари жорий қилинган март ойида биз у ерда қатъий тартиб ўрнатдик. Сабаби, қурилиш муддатларига риоя қилишимиз керак, агар одамлар касал бўлса, қурилиш ҳам тўхтайди. Кўп жойларда ва лойиҳаларда шундай бўлди ҳам — хорижий мутахассислар жўнаб кетди, бизнинг мутахассисларимизга ҳам жавоб бериб юборишга тўғри келди, баъзи лойиҳалар тўхтаб қолди. Бироқ бу лойиҳани сақлаб қола олдик. Хорижий мутахассислар билан келишув бор эди, яъни майдончада карантин бўйича барча шароитлар яратилди, ихтисослаштирилган тиббий хизмат таъминоти йўлга қўйилди ва профилактик чоралар кўрилди, шифокорлар назорати остида профилактика учун берилган дори-дармонлар олиб келинди. Биз вазиятни ушлаб тура олдик, кейинчалик, ёзда чекловлар юмшатилди ҳамда касалланиш ҳолатлари кўпайди, майдончамизда 1000 нафаргача киши касал бўлди. Табиийки, биз уларни қўйиб юбормадик ва комиссиянинг ходим касалланса, компания даволаши кераклиги ҳақидаги талаби билан одамлар ўша ерда даволанди. Шундан сўнг нисбатан қатъий карантин чекловлари жорий қилинди.
Биринчи норозилик ҳолати у ерда 90 кун муддат давомида уйда бўлмаган хорижий мутахассислар жавоб сўраганида ва уларга рухсат берганимизда бўлди. Биз маҳаллий мутахассисларни ишга олдик, бу асосан хорижда вақтинча ишлаб қайтган ёшлар эди. Мени ёшларимиз жуда инжиқлик қила бошлагани ҳайратга солди. Улар 40 кун уйда бўлмагани ҳақида эътироз қила бошлади, асосийси шу эди. Одамлар психологик жиҳатдан чарчаганди. Мен бизнинг давримизда қандай қилиб икки йил армияда хизмат қилишган экан, деб ўйланиб қолдим.
Асосий сабаб одамларнинг психологик жиҳатдан чарчаганида бўлди. У ерда шунчаки сабаб керак эди, агар нонуштага ўтказадиган махсус тартиб бўлмаганида, бошқа бирон нарса бўлар эди. Менинг фикримча, бу ўрта бўғиндаги раҳбарларнинг айби, улар одамлар билан мулоқот қилиши керак.
Бир нарсани тушуниш керак — бундай объектларда овқат бермаслик, даволатмаслик, иш ҳақи бермасликнинг ўзи имконсиз. Бунинг ўзи имконсиз. Биз улар билан суҳбатлашганимизда, баъзилар иш ҳақини ошириш ҳақида сўради. Улардан иш ҳақи қанча экани, ишга келаётганида маоши ҳақида билгани ёки билмагани сўралганида, билганини айтди. Ўзи шундай иш ҳақига рози бўлиб келган. Яна бири уйига, яъни Бухорогача бўлган йўл ҳақини тўлаб беришларини талаб қилди. Унга ҳоким тўғридан-тўғри айтди: йўл ҳақини тўлаш, оила боқиш учун иш ҳақи оляпсан-ку, сен бу ерга маълум бир маош учун келгансан, нега ҳозир сенга йўлни ҳам тўлаб беришимиз керак. Биз, тахминан, 250 киши билан гаплашдик. Яна бир марта айтаман, бу нафақат раҳбарлар, балки оддий ишчилар ҳам эди. Кўпчилик кейин узр ҳам сўради, бироқ бу ёши катта ишчилар эди. Улар ‘биз айбдор эмасмиз, чеккада тургандик’, деди. Мен ‘агар сизлар бир четда турган бўлсангиз, унда сизлар ҳам айбдорсиз’, дедим. Рўй берган ҳодисада биз ҳам айбдормиз, улар ҳам айбдор. Асосан ёшлар эди, ҳар ким нима қилаётганини аниқ тушуниши керак. Жиноят содир этиб, жазо ҳақида ўйламаслик мумкинми?
Алишер Султонов, энергетика вазири
Эслатиб ўтамиз, 21 октябрь куни Қашқадарё вилояти Ғузор туманида қурилаётган Uzbekistan GTL заводида ишчиларнинг оммавий тартибсизлиги юз берган. Қурилиш ишларини амалга ошираётган Enter Engineering компанияси тартибсизлик тонгда ишчилар учун мўлжалланган ошхонанинг моноблок ускунаси (электрон ўтказиш тизими)да техник носозликлар юзага келгани боис улар ўз вақтида нонуштага кира олмагани сабабли юз берганини маълум қилди.
Завод масъули Шуҳрат Арзиев ОАВ вакиллари билан мулоқотда Uzbekistan GTL заводи қурилишидаги ишчиларнинг оммавий норозилигига уларнинг иш куни кўпайиб, дам олиш куни ўзгаришсиз қолгани ҳам сабаб бўлганини айтган. Uzbekistan GTL бош директори Фахриддин Абдурасулов тўполон кўтарган ишчилар масаласига тўхталиб ўтиб, карантин сабаб уларнинг иш куни ортиб, дам олиш куни ўзгаришсиз қолгани сабаб ишчиларда руҳий толиқиш бўлганини маълум қилганди.
Энергетика вазирлигининг ҳолат юзасидан 21 октябрь куни берган баёнотида таъкидланишича, объектда иш ҳақини тўлаш билан боғлиқ муаммолар юзага келмаган — тўловлар ўз вақтида амалга оширилган. Бундан ташқари, Enter Engineering компанияси томонидан ишчиларнинг қулай турмуши ва меҳнат фаолиятини олиб бориши учун зарур барча шароитлар яратилган. Касаба уюшмалари федерацияси эса заводда юз берган тартибсизлик сабабларини ўрганиш мақсадида ишчи гуруҳи тузиб, 14 та саволдан иборат анкета орқали уч кун давомида 1500 га яқин ишчи билан мулоқот ўтказган.
Кейинроқ Uzbekistan GTL заводини қураётган Enter Engineering компанияси Меҳнат кодексининг 161-моддасини, яъни меҳнатга ҳақ тўлаш тартибини қўпол равишда бузгани маълум қилинди.Қашқадарё вилоят ИИБ маълумотларига кўра, заводда юз берган тўполонда ишчилар заводга 480 миллион сўм зарар етказган. Мазкур ҳолат юзасидан Жиноят кодексининг 173-моддаси 2-қисми «в» банди (кўп миқдордаги мулкни қасддан нобуд қилиш ёки унга зарар етказиш) ва 277-моддаси 2-қисми «б», «в», «э» бандлари (бир гуруҳ шахслар томонидан; совуқ қурол ёки кишининг соғлиғи учун амалда шикаст етказиши мумкин бўлган нарсаларни (қурол сифатида) намойиш қилиб, уларни қўллаш билан қўрқитиб ёхуд қўллаб; кўп миқдорда зарар етказиб, бировнинг мулкини нобуд қилиб ёки унга шикаст етказиб содир этилган безорилик) билан жиноят иши қўзғатилган.
Изоҳ (0)