Alisher Sultonov GTL zavodi qurilishidagi tartibsizliklarga ish haqi yoki ovqat vaqtida berilmagani sabab bo‘lgani haqidagi gap-so‘zlarni “uydirma” deb atadi

O‘zbekiston energetika vaziri Alisher Sultonov Alter Ego loyihasiga bergan intervyusi davomida Qashqadaryoning G‘uzor tumanidagi Uzbekistan GTL zavodida yuz bergan ommaviy tartibsizlik haqidagi savolga javob berdi.

Energetika vazirining aytishicha, o‘zi ham zavodga borgan va ishchilar bilan uchrashib gaplashgan.

U yerda viloyat hokimi ham, bandlik va mehnat munosabatlari vaziri ham, viloyat rahbariyati ham bor edi. Biz ular bilan uchrashib, o‘rta bo‘g‘indagi barcha xodimlarni to‘pladik, bu — brigadirlar, ustalar, prorablar, ishchilar. Ish haqi to‘lashda muammolar bormi, deb savol berilganida, ularning barchasi “yo‘q” dedi. Bu o‘ylab topilgan. Men tushunaman, har doim qandaydir sensatsiyani xohlashadi, bu qandaydir salbiy chiqsa kuchayadi. Shuning uchun ish haqi bo‘yicha umuman e’tiroz bo‘lmadi, kompaniya maoshlarni o‘z vaqtida to‘layapti.

Biz borib, komissiya bilan birgalikda u yerda yaratilgan turar joy sharoitini, mehnat sharoitini tekshirdik. Ularning bari kerakli talablarga javob beradi. Muammo nimada edi? Fikrimcha, muammo ishchilar bilan muloqotning bo‘lmaganida edi, karantin joriy etildi, odamlar charchadi. Tasavvur qiling, qurilish maydonchasida bir joyda 12 ming odam yig‘ilgan. Karantin cheklovlari joriy qilingan mart oyida biz u yerda qat’iy tartib o‘rnatdik. Sababi, qurilish muddatlariga rioya qilishimiz kerak, agar odamlar kasal bo‘lsa, qurilish ham to‘xtaydi. Ko‘p joylarda va loyihalarda shunday bo‘ldi ham — xorijiy mutaxassislar jo‘nab ketdi, bizning mutaxassislarimizga ham javob berib yuborishga to‘g‘ri keldi, ba’zi loyihalar to‘xtab qoldi. Biroq bu loyihani saqlab qola oldik. Xorijiy mutaxassislar bilan kelishuv bor edi, ya’ni maydonchada karantin bo‘yicha barcha sharoitlar yaratildi, ixtisoslashtirilgan tibbiy xizmat ta’minoti yo‘lga qo‘yildi va profilaktik choralar ko‘rildi, shifokorlar nazorati ostida profilaktika uchun berilgan dori-darmonlar olib kelindi. Biz vaziyatni ushlab tura oldik, keyinchalik, yozda cheklovlar yumshatildi hamda kasallanish holatlari ko‘paydi, maydonchamizda 1000 nafargacha kishi kasal bo‘ldi. Tabiiyki, biz ularni qo‘yib yubormadik va komissiyaning xodim kasallansa, kompaniya davolashi kerakligi haqidagi talabi bilan odamlar o‘sha yerda davolandi. Shundan so‘ng nisbatan qat’iy karantin cheklovlari joriy qilindi.

Birinchi norozilik holati u yerda 90 kun muddat davomida uyda bo‘lmagan xorijiy mutaxassislar javob so‘raganida va ularga ruxsat berganimizda bo‘ldi. Biz mahalliy mutaxassislarni ishga oldik, bu asosan xorijda vaqtincha ishlab qaytgan yoshlar edi. Meni yoshlarimiz juda injiqlik qila boshlagani hayratga soldi. Ular 40 kun uyda bo‘lmagani haqida e’tiroz qila boshladi, asosiysi shu edi. Odamlar psixologik jihatdan charchagandi. Men bizning davrimizda qanday qilib ikki yil armiyada xizmat qilishgan ekan, deb o‘ylanib qoldim.

Asosiy sabab odamlarning psixologik jihatdan charchaganida bo‘ldi. U yerda shunchaki sabab kerak edi, agar nonushtaga o‘tkazadigan maxsus tartib bo‘lmaganida, boshqa biron narsa bo‘lar edi. Mening fikrimcha, bu o‘rta bo‘g‘indagi rahbarlarning aybi, ular odamlar bilan muloqot qilishi kerak.

Bir narsani tushunish kerak — bunday obyektlarda ovqat bermaslik, davolatmaslik, ish haqi bermaslikning o‘zi imkonsiz. Buning o‘zi imkonsiz. Biz ular bilan suhbatlashganimizda, ba’zilar ish haqini oshirish haqida so‘radi. Ulardan ish haqi qancha ekani, ishga kelayotganida maoshi haqida bilgani yoki bilmagani so‘ralganida, bilganini aytdi. O‘zi shunday ish haqiga rozi bo‘lib kelgan. Yana biri uyiga, ya’ni Buxorogacha bo‘lgan yo‘l haqini to‘lab berishlarini talab qildi. Unga hokim to‘g‘ridan to‘g‘ri aytdi: yo‘l haqini to‘lash, oila boqish uchun ish haqi olyapsan-ku, sen bu yerga ma’lum bir maosh uchun kelgansan, nega hozir senga yo‘lni ham to‘lab berishimiz kerak. Biz, taxminan, 250 kishi bilan gaplashdik. Yana bir marta aytaman, bu nafaqat rahbarlar, balki oddiy ishchilar ham edi. Ko‘pchilik keyin uzr ham so‘radi, biroq bu yoshi katta ishchilar edi. Ular ‘biz aybdor emasmiz, chekkada turgandik’, dedi. Men ‘agar sizlar bir chetda turgan bo‘lsangiz, unda sizlar ham aybdorsiz’, dedim. Ro‘y bergan hodisada biz ham aybdormiz, ular ham aybdor. Asosan yoshlar edi, har kim nima qilayotganini aniq tushunishi kerak. Jinoyat sodir etib, jazo haqida o‘ylamaslik mumkinmi?

Alisher Sultonov, energetika vaziri

Eslatib o‘tamiz, 21-oktabr kuni Qashqadaryo viloyati G‘uzor tumanida qurilayotgan Uzbekistan GTL zavodida ishchilarning ommaviy tartibsizligi yuz bergan. Qurilish ishlarini amalga oshirayotgan Enter Engineering kompaniyasi tartibsizlik tongda ishchilar uchun mo‘ljallangan oshxonaning monoblok uskunasi (elektron o‘tkazish tizimi)da texnik nosozliklar yuzaga kelgani bois ular o‘z vaqtida nonushtaga kira olmagani sababli yuz berganini ma’lum qildi.

Zavod mas’uli Shuhrat Arziyev OAV vakillari bilan muloqotda Uzbekistan GTL zavodi qurilishidagi ishchilarning ommaviy noroziligiga ularning ish kuni ko‘payib, dam olish kuni o‘zgarishsiz qolgani ham sabab bo‘lganini aytgan. Uzbekistan GTL bosh direktori Faxriddin Abdurasulov to‘polon ko‘targan ishchilar masalasiga to‘xtalib o‘tib, karantin sabab ularning ish kuni ortib, dam olish kuni o‘zgarishsiz qolgani sabab ishchilarda ruhiy toliqish bo‘lganini ma’lum qilgandi.

Energetika vazirligining holat yuzasidan 21-oktabr kuni bergan bayonotida ta’kidlanishicha, obyektda ish haqini to‘lash bilan bog‘liq muammolar yuzaga kelmagan — to‘lovlar o‘z vaqtida amalga oshirilgan. Bundan tashqari, Enter Engineering kompaniyasi tomonidan ishchilarning qulay turmushi va mehnat faoliyatini olib borishi uchun zarur barcha sharoitlar yaratilgan. Kasaba uyushmalari federatsiyasi esa zavodda yuz bergan tartibsizlik sabablarini o‘rganish maqsadida ishchi guruhi tuzib, 14 ta savoldan iborat anketa orqali uch kun davomida 1500 ga yaqin ishchi bilan muloqot o‘tkazgan.

Qashqadaryo viloyat IIB ma’lumotlariga ko‘ra, zavodda yuz bergan to‘polonda ishchilar zavodga 480 million so‘m zarar yetkazgan. Mazkur holat yuzasidan Jinoyat kodeksining 173-moddasi 2-qismi “v” bandi (ko‘p miqdordagi mulkni qasddan nobud qilish yoki unga zarar yetkazish) va 277-moddasi 2-qismi “b”, “v”, “e” bandlari (bir guruh shaxslar tomonidan; sovuq qurol yoki kishining sog‘lig‘i uchun amalda shikast yetkazishi mumkin bo‘lgan narsalarni (qurol sifatida) namoyish qilib, ularni qo‘llash bilan qo‘rqitib yoxud qo‘llab; ko‘p miqdorda zarar yetkazib, birovning mulkini nobud qilib yoki unga shikast yetkazib sodir etilgan bezorilik) bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan.