• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12910.15
    • RUB159.78
    • EUR14660.77
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Markaziy Osiyo

    Rossiyaning Markaziy Osiyodagi strategiyasi: yadro texnologiyalaridagi yutuqlar mintaqaviy yadroviy paradiplomatiyaga olib kelishi mumkinmi?

    Rossiyaning bir necha o‘n yillar davomida yuritgan tashqi siyosatini o‘rganayotgan ko‘pchilik tahlilchilar uchun may oyida Moskva va Toshkent o‘rtasida bo‘lib o‘tgan mintaqalar kengashi deyarli kutilmagan hodisa bo‘ldi. 20 yildan ortiq vaqt davomida bu kabi jarayon Rossiya Federatsiyasining deyarli barcha chegaradoshlari bilan kuzatilmoqda. Kola respublikasi, Murmansk va Arxangelsk viloyatlari dengiz yo‘llari orqali Skandinaviya davlatlari bilan doimo aloqada bo‘lib kelgan, Uzoq Sharq federal okrugi esa Xitoy bilan muhim xomashyo savdosini amalga oshirib kelgan. Biroq, aynan Kaspiy dengiziga yaqin hududlarda Ukrainadagi urush boshlanganidan keyin savdoda eng yuqori o‘sish kuzatilgan. Xususan, Tatariston va Boshqirdiston Markaziy Osiyo bilan, nafaqat, siyosiy muloqot darajasida, balki savdo-sotiq sohasida ham yaqinlashdi. Imzolangan bitimlar orasida 55 MVt quvvatga ega oltita yadroviy reaktor bo‘yicha kelishuv tuzilganini hisobga olsak, ushbu kichik o‘lchamli reaktorlar Rossiyadagi mintaqaviy paradiplomatiyaning bir qismiga aylanishi mumkinmi, degan savol tabiiy qiziqish uyg‘otadi.

    Rossiya prezidenti Markaziy Osiyo davlat rahbarlari bilan
    Foto: Tengrinews

    Katta imkoniyat

    Rossiyaning yadro diplomatiyasi yangi hodisa emas. Moskva atom energetikasi bo‘yicha bir qancha ishtirokchilar bilan hamkorlik qilib, ularni reaktorlar va shu kabi jihozlar hamda tajribali kadrlar bilan Rosatom kompaniyasi orqali taʼminlab kelmoqda. Rossiya so‘nggi o‘n yil ichida Turkiya, Misr, Bangladesh, Pokistonda atom elektr stansiyalarini rivojlantirish bilan shug‘ullanar ekan, Lotin Amerikasi bilan ham xuddi shunday yo‘l tutishga intildi, Argentinaga yaqinlashgan holda, Moskva global janub tomon taʼsir doirasini kengaytirdi. Biroq, mini-reaktorlar va kichik o‘lchamli reaktorlarning innovatsion konsepsiyasi Kreml uchun yadro diplomatiyasi manzarasini o‘zgartirishi mumkin. Kichik o‘lchamli reaktorlar narx yorlig‘ida ko‘rsatilgan xarajatlarni pasaytiradi, har bir 55 MVt quvvatga ega mini-reaktorning taxminiy narxi 200-400 million dollarni tashkil etib, milliardlab dollar talab etadigan yirik reaktorlarga solishtirganda ancha hamyonbop. Bunday loyihalarni ishlab chiqish mintaqalararo hamkorlikning natijasi bo‘lishi mumkin, bu esa Rossiya siyosatiga yangi tus olib keladi. Biroq, Markaziy Osiyoga kelsak, asosiy savol atom energetikasi bo‘yicha yaqinroq hamkorlik qilish uchun to‘g‘ri paradiplomatiya turi ishlab chiqilganmi yoki yo‘qmi?

    Markaziy Osiyoda mintaqaviy paradiplomatiya

    Markaziy Osiyoda Rossiya ikki asosiy markaz, xususan, Tatariston va Boshqirdiston orqali mintaqaviy paradiplomatiyani keng miqyosda amalga oshirmoqda. Ushbu strategiyaning asosiy mantiqiy sababi bu mintaqalarning yaqinligidan tashqari umumiy madaniy xususiyatlardir. Tatariston va Boshqirdiston Ukrainaga qarshi urush boshlanganidan keyin ham o‘sish surʼatlarini 3 foizdan ortiq holda saqlab kelmoqda. O‘z-o‘zidan bu statistika ajablanarli bo‘lmasligi mumkin. Biroq, har ikkala mintaqada ham Rossiya iqtisodiyotidagi o‘sishning asosiy tayanchi bo‘lgan kuchli mudofaa sektori mavjud emas, bu esa ular iqtisodiyotning boshqa sohalarida muvaffaqiyatga erishganliklarini ko‘rsatadi. 2022-yil oxirida Qozon shahrida bo‘lib o‘tgan “Rossiya—Islom dunyosi” xalqaro sammitining tashkil etilishi ham bunga misol bo‘la oladi. Unda Markaziy Osiyodan muhim o‘yinchilar ishtirok etdi va prezident Serdar Berdimuhammedov elektr mobilligi va umuman energetika kabi sohalarda hamkorlik muhimligini taʼkidladi. Mintaqaviy paradiplomatiyaning bu turi maʼlum darajada muvaffaqiyatli kechayotgan bo‘lsa-da, yadro diplomatiyasi uchun muvaffaqiyatli bo‘ladi degani emas, qolaversa bu strategiyaga baʼzi o‘zgartirishlar ham kiritish kerak bo‘ladi.

    2022-yilda Qozon shahrida bo‘lib o‘tgan “Rossiya—Islom dunyosi” xalqaro sammiti
    Foto: tatar-congress.org

    Yadroviy diplomatiya uchun yadro mintaqalari

    Birinchi va eng qiyin qadam mintaqaviy paradiplomatiyani yadro diplomatiyasiga moslashtirish uchun qayta kalibrlash bo‘ladi. Bu qadam uchun yadro energetikasi muhim bo‘lgan hududlarni joriy etish masalasi muhokamaga qo‘yilishi kerak. Moskva viloyatidan tashqari, Rossiyada atom energiyasi uchun boshqa muhim mintaqalar Novosibirsk viloyati (yadro yoqilg‘isi ishlab chiqarish) va Rostov viloyati (reaktorlar qurilishi) hisoblanadi. Birinchisi allaqachon Qozog‘iston bilan qo‘shni mintaqa bo‘lib, Mintaqalar kengashida qatnashgan, lekin asosan qishloq xo‘jaligi texnikasi savdosini oshirish maqsadida, ikkinchisi esa O‘zbekiston va Markaziy Osiyoning boshqa davlatlari bilan muloqotda ancha kam ishtirok etgan. Ularni jarayonga jalb qilish diplomatik nuqtayi nazardan qiyinroq vazifa bo‘lib, madaniy aloqalar yo‘qligini hisobga olsak, muvaffaqiyatli bo‘lsa, Moskvaning Markaziy Osiyo bo‘yicha strategiyasiga katta foyda keltirishi mumkin.

    Rostov AES
    Foto: sharij.net

    Taqsimlangan ishlab chiqarish

    Ikkinchi element nomarkazlashtirish (desentralizatsiya) haqida. Kichik o‘lchamli tarmoqlarni rivojlantirish va markazlashtirilgan infratuzilmani yaratish maʼnosiz xarakterga ega. Bu, shuningdek, O‘zbekiston (va mintaqaning qolgan qismi) ega bo‘lgan hozirgi zaif elektr tarmog‘iga ortiqcha yuk olib keladi hamda uni elektr taʼminotidagi uzilishlarga qarshi himoyasiz qiladi. Jizzax viloyatida yig‘ish o‘rniga butun mamlakat bo‘ylab kichik miqyosdagi bo‘linmalar orqali taqsimlangan ishlab chiqarish qimmatroq bo‘lishi mumkin, ammo bu samaraliroq va energiya xavfsizligini oshiradi, shu bilan birga, mintaqaviy paradiplomatiya va ijtimoiy qabulni oshirishning ajoyib namunasi ekanligini isbotlaydi. Boshqa tomondan, taqsimlangan ishlab chiqarish texnik cheklovlarga olib kelishi mumkin, chunki Markaziy Osiyo jiddiy suv tanqisligiga duch kelmoqda va Xorazm hamda Qoraqalpog‘iston kabi ko‘plab mintaqalar yadroviy reaktorlarda sovitishni taʼminlashda qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. Bu cheklovlarni inobatga oladigan, lekin suvni tejaydigan boshqa texnologiyalarni ishlab chiqishni rag‘batlantiradigan murakkab siyosat O‘zbekiston va mintaqadagi barcha ishtirokchi mamlakatlarga zarur bo‘ladi.

    Xulosa

    Umuman olganda, mintaqaviy paradiplomatiya va yadro diplomatiyasi Moskva Ukrainadagi urush boshlanishidan oldin ham qo‘llayotgan siyosiy vositalar bo‘lgan. Biroq bu ikki elementni birlashtirish Markaziy Osiyo bilan hamkorlik qilish uchun ko‘plab imkoniyatlarni keltirib chiqaradi. Ammo Markaziy Osiyo davlatlari ham, agar bu strategiya oxir-oqibat samarali bo‘ladigan bo‘lsa, kuchaytirilgan energiya xavfsizligidan foyda olishi mumkin. Lekin bu amalga oshishi uchun Rossiyaning mintaqaviy siyosatini takomillashtirish jarayoni, shuningdek, texnik, ekologik va iqtisodiy cheklovlarni hisobga olish muhim ahamiyatga ega. Bu hamkorlik muvaffaqiyatli bo‘lishi, asosan, Markaziy Osiyoning energiya xavfsizligi bilan bog‘liq.

    Muallif: Dimitris Simeonidis

    Dimitris Simeonidis — Markaziy Osiyoga yo‘naltirilgan energiya geoiqtisodiyoti va geosiyosat bo‘yicha ekspert. U energiya va qishloq oziq-ovqat tizimlari uchun markazlashtirilmagan yechimlar global tarmog‘iga (DSGN) asos solgan va Gretsiyaning Kritdagi birinchi “yashil” vodorod loyihasini boshqaradi. Bundan tashqari, u URANO Kapitalʼda maslahatchi bo‘lib ishlaydi, YES-Europeʼda siyosat yo‘nalishi mutaxassisi sifatida faoliyat yuritadi, Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik tashkilotida ham ekspert hisoblanadi. Dimitris, shuningdek, Yevropa Ittifoqining Iqlim kelishuvi targ‘ibotchisi va Young Energy Ambassadors vakilidir.

    Dunyo yangiliklaridan xabardor bo‘lish uchun “Daryo”ning Instagram va Xʼdagi rasmiy sahifalarini kuzatib boring.

    08.07.2024, 19:21   Izoh (0)   8302
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Agar Eron diplomatiya orqali yadroviy bitimga qaytmasa, AQSh boshqa choralarni qo‘llaydi — Oq uy

    06.10.2021, 15:24

    Rossiya yadroviy doktrinasi o‘zgarishi mumkin  

    21.06.2024, 18:50

    Markaziy Osiyo davlatlari Rossiya bilan iqtisodiy aloqalarni kengaytirishi ortidan sanksiyalarga duchor bo‘ladimi?

    02.07.2024, 12:53

    “Tolibon” 47 ta xususiy qizlar maktabini qayta ochishga ruxsat berdi 

    05.07.2024, 20:35

    Qirg‘izistonda Afg‘onistonning anorli gazli ichimligini sotish taqiqlandi

    05.07.2024, 14:44

    YTB Qo‘shtepa kanalining qo‘shni davlatlarga ta’sirini baholadi

    28.06.2024, 18:18
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    CHERY bilan o‘z orzungizni amalga oshiring: barcha modellar uchun boshlang‘ich to‘lov pasaytirildi! 


    Uklonda taksi haydovchilari uchun katta tadbir o‘tkazildi!


    Mobiuz “MazzaFest”da yangi “Mazza” va “Mazza 2.0” tarif rejalarini taqdim etadi


    HONOR kompaniyasi HONOR 400 Lite smartfonini taqdim etdi. Qiziq, u nimasi bilan lol qoldira oladi?


    Silk Avia Shahrisabzga ko‘proq parvoz qiladi


    Ziffler‘dan katta taqdimot: yangi qiyofa, zamonaviy dizayn va aqlli maishiy texnikalar


    OKMK 2,3 milliard dollar kredit mablag‘larini jalb qildi va 125 million dollar moliyaviy xarajatlarni iqtisod qildi


    Siberian Wellness — O‘zbekistonda 15 yil


    Moliyaviy savodxonlik maktab ostonasidan boshlanadi


    Parvoz — katta shahar xarakteriga ega qulay biznes-klass turar joy


    UZCARD SHERDOR premium kartasi endi MKBANKda mavjud


    InfinBANK Global Money Week 2025 da ishtirok etdi


    Kapitalbank 2024-yilgi Brand Awards International mukofotiga sazovor bo‘ldi


    Moliyaviy firibgarlik: murakkab sxemalar bo‘yicha sodda tushunchalar 


    Coca-Cola 139 yillik ilhom, ajoyib kashfiyotlar, mashhur kampaniyalar va butun dunyo sevib qolgan ta’mni taqdim etmoqda 

     

    Tavsiya etamiz

    “Ular o‘z vatani mustaqil bo‘lishi uchun kurashgan edi” — Turkiston legionining ayanchli tarixi

    8 may, 15:09

    Rashidov, gazli ichimliklar zavodi, Qizil maydon. 9-may — Toshkent tarixidan fotolavhalar

    7 may, 14:40

    Fazoviy poyganing boshlanishi — Gagarinning parvozi yolg‘on bo‘lganmi?

    6 may, 18:00
    Audio Icon

    “Qurolli qushchalar”. O‘zbekistonda ishlab chiqarilayotgan dronlar haqida

    5 may, 21:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    “Daryo” dayjesti: 8-mayning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 8 may, 23:20

    Sirdaryo, Namangan va Andijon viloyatlarida qariyb 88 kg giyohvandlik moddalarni olayotgan shaxslar ushlandi

    O‘zbekiston | 8 may, 23:04

    Aprelda respublika bo‘ylab 23 mlrd so‘mlik elektrdan noqonuniy foydalanilgani aniqlandi

    O‘zbekiston | 8 may, 22:20

    O‘zbekistonda 2024-yilda foydalanishga topshirilgan uylar soni ochiqlandi

    O‘zbekiston | 8 may, 22:05

    Rossiya va Xitoy boshqa mamlakatlarni Shimoliy Koreyaga nisbatan bosim o‘tkazishdan voz kechishga undamoqda

    Dunyo | 8 may, 21:45

    Surxondaryoda 53 tup Zarafshon archasi noqonuniy kesib tashlandi

    O‘zbekiston | 8 may, 21:30

    Rossiya va AQSH Yevropaga gaz yetkazib berishni tiklash yo‘llarini muhokama qilmoqda — Reuters

    Dunyo | 8 may, 21:15

    Silk Avia Shahrisabzga ko‘proq parvoz qiladi

    Reklama | 8 may, 21:00

    Toshkentda sodir bo‘lgan YTHdan so‘ng Onix haydovchisi voqea joyidan ketib qoldi

    O‘zbekiston | 8 may, 21:00

    Isroil G‘azo aholisini ko‘chirish uchun “Gideon aravalari” maxsus operatsiyasini tayyorlamoqda

    Dunyo | 8 may, 20:45
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.