Yevropa tiklanish va taraqqiyot bankining (YTTB) O‘zbekiston bo‘yicha yangi direktor Andi Aranitasi mamlakatda bo‘layotgan o‘zgarishlar haqida ma’lumot berdi. “Daryo” muxbiri Tavney Kryuger bilan suhbatda O‘zbekistonning 2024-2029-yillarga mo‘ljallangan strategiyasi, qayta tiklanuvchi energiya manbalari loyihalari, inklyuziv bank faoliyati, mamlakatning tranzit xabi sifatidagi salohiyati kabi keng ko‘lamli mavzular muhokama qilindi.
O‘zbekistonda qayta tiklanadigan energiya: ulkan maqsadlar va YTTB roli
O‘zbekiston taraqqiyotining asosiy yo‘nalishlaridan biri bu yashil energiyaga o‘tish va qayta tiklanuvchi energiya manbalari loyihalarini kengaytirishdir.
“Biz qayta tiklanadigan energiya sohasida juda ko‘p ish qildik”, — deydi Aranitasi.
U YTTB O‘zbekistonda qayta tiklanadigan energiya manbalari bo‘yicha deyarli barcha loyihalarda ishtirok etishi, bunda quyosh va shamol energiyasi hamda boshqa qayta tiklanuvchi energiya manbalariga alohida eʼtibor qaratilishini ta’kidladi.
“6 yil avval faoliyatimizni qayta boshlaganimizdan beri O‘zbekiston taklif qilgan yoki topshirgan deyarli har bir qayta tiklanadigan energiya loyihasida ishtirok etmoqdamiz. Bu uch gigavattga yaqin va mamlakat o‘z oldiga juda katta maqsadlar qo‘ygani sababli juda muhimdir. Shunday qilib, O‘zbekiston 2030-yil uchun yetti gigavattlik dastlabki maqsad bilan boshladi. O‘tgan yili bu 12 gigavattga qayta ko‘rib chiqildi. Taxminan bir oy oldin prezident farmoni bilan u 25 ga ko‘tarildi”.
Aranitasining ta’kidlashicha, YTTBning kuchli moliyaviy holati va xalqaro qo‘llab-quvvatlash tufayli moliyalashtirish nisbatan sodda. Biroq ularning asosiy e‘tibori tarmoqni isloh qilish va barqaror elektr energiyasi bozorini yaratishga qaratilgan. Bunga elektr energetika sektorini ajratish, elektr energetikasi bo‘yicha yangi qonun loyihalarini ishlab chiqish va davlat energetika kompaniyalari uchun korporativ boshqaruvni qo‘llab-quvvatlash kiradi.
Bundan tashqari, YTTB O‘zbekiston rasmiylari bilan 2050-yilgacha emissiyalarni nol darajasiga yetkazish maqsadida elektr energetika sektori uchun kam uglerodli yo‘lni ishlab chiqish ustida ishladi, bu qiyin, ammo erishish mumkin bo‘lgan maqsaddir.
“Biz O‘zbekiston hukumatini elektr energetika sektori uchun 2050-yilgacha nol emissiyaga yetkazishni maqsad qilgan kam uglerodli yo‘lni topishda, mamlakatda toza energiyaga o‘tishda qo‘llab-quvvatlayapmiz”
YTTBning moliyaviy ko‘magi kuchli loyihalarni moliyalashtirish tizimi, xavfsiz yetkazib berish bo‘yicha kelishuvlar, qayta tiklanadigan energiya loyihalarini rag‘batlantirish va bu sa’y-harakatlarning barqarorligini ta’minlash uchun texnik, ekologik va huquqiy ko‘rsatmalar bilan to‘ldiriladi.
Biroq Aranitasi qayta tiklanadigan energiyaning intervalgacha tabiatini samarali boshqarish uchun energetik tarmog‘iga sarmoya kiritish muhimligini tan oldi.
Tarmoq infratuzilmasi va qayta tiklanadigan energiya manbalarining integratsiyasi
O‘zbekistondagi eskirgan elektr tarmoqlari infratuzilmasiga kelsak, Aranitasi katta investitsiyalar zarurligini tan oldi. Uning ta’kidlashicha, YTTB qayta tiklanadigan energiya loyihalarini tarmoqqa integratsiya qilish uchun taxminan 350 kilometrlik yangi elektr uzatish liniyalarini moliyalashtirgan. Osiyo taraqqiyot banki va Xalqaro moliya korporatsiyasi (XMK) kabi hamkorlar bilan muvofiqlashtirish tarmoq rivojlanishining ta’sirini maksimal darajada oshirish uchun muhim ahamiyatga ega.
“Demak, bu juda muhim qism. Yana bir muhim jihat shundaki, O‘zbekistonda qayta tiklanadigan energiya manbalari bo‘yicha so‘nggi loyihalarning barchasi akkumulyator batareyalari yordamida amalga oshirilayotganiga e’tibor bergan bo‘lsangiz kerak. Ha. Ishonamizki, bu qayta tiklanadigan energiya manbalarining integratsiyasini yumshatishga ham yordam beradi”.
O‘zbekiston tranzit xabi sifatida: muammo va imkoniyatlar
O‘zbekistonning tranzit xab sifatidagi salohiyatiga to‘xtalar ekan, Aranitasi O‘zbekistonning ikki tomonlama dengizga chiqish imkoniyati yo‘qligi qo‘shni davlatlar bilan samarali yuk tashishni osonlashtirish uchun hamkorlikni talab qilishini ta’kidladi. O‘zbekiston bilan aloqani yaxshilash uchun Transkaspiy yo‘lagiga eʼtibor qaratish bilan birga, chegara o‘tish joylari va temir yo‘l infratuzilmasini yaxshilash muhim ahamiyatga ega.
“O‘ylashimcha, O‘zbekiston tranzit xabga aylanish uchun yaxshi salohiyatga ega va hozirda buning amalga oshishiga yordam berish uchun atrofdagi davlatlar bilan faol ishlamoqda. Shubhasiz, u buni amalga oshirishi kerak, chunki u dengizga chiqish imkoni yo‘q mamlakat va yuk tashish nuqtai nazaridan, xoh u markaz yoki tranzit tashish bo‘yicha hayotiy va jozibador variant sifatida ko‘rsatish uchun atrofdagi mamlakatlar bilan yaqin hamkorlikka muhtoj”.
Inklyuziv bank va raqamlashtirish
YTTBning asosiy strategik ustuvorlik sifatida inklyuzivlik va raqamlashtirishga sodiqligi Aranitasining so‘zlarida yaqqol namoyon bo‘ldi. U raqamli elementlarni hamkor moliya institutlari orqali to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki bilvosita tranzaksiyalarga kiritishga bo‘lgan yondashuvini ta’kidladi.
Inklyuzivlik nuqtai nazaridan YTTB aniq maqsadli guruhlarga qaratilgan ikkita muhim dasturni amalga oshirdi.
“Markaziy Osiyo ishbilarmon ayollari” dasturi moliya, texnologiya va texnik maslahatlardan foydalanish imkoniyatini taqdim etish orqali ayollar boshchiligidagi biznesni qo‘llab-quvvatlaydi. Aranitasi, shuningdek, Ipak yo‘lini ushbu tashabbusning asosiy hamkori deb atadi.
Bundan tashqari, dekabr oyida ishga tushirilishi rejalashtirilgan “Markaziy Osiyo yoshlari biznesda” dasturi yosh tadbirkorlar boshchiligidagi tadbirkorlik subyektlariga alohida e’tibor qaratib, ularni qo‘llab-quvvatlashni yanada kengaytiradi. Bundan tashqari, YTTB mikroqarz oluvchilarning muhimligini tan oladi va kichik kreditlarga muhtojlarga yordam berish uchun mikromoliya institutlari va nobank moliya institutlari bilan hamkorlik qiladi.
Raqamlashtirish sohasida YTTB 2,5 milliondan ortiq mijozlarga xizmat ko‘rsatish uchun jadal rivojlanib borayotgan O‘zbekistondagi birinchi raqamli bank TBCni qo‘llab-quvvatladi. Avtokreditlardan onlayn to‘lovlargacha bo‘lgan xizmatlarni taklif qiluvchi ushbu raqamli bank modeli mamlakatda shunga o‘xshash raqamli banklarning paydo bo‘lishini rag‘batlantiradi.
Bilimli yoshlarni ushlab qolish va iste’dodlarni jalb qilish
Aranitasi O‘zbekistonning inson kapitali va uning salohiyati haqidagi savolga javob berar ekan, yosh va o‘sib borayotgan aholining o‘ziga xos afzalligini ta’kidlab, shunday dedi: “O‘zbekiston zamonaviy dunyoda kamdan-kam hollarda uchraydigan yosh va o‘sib borayotgan aholiga ega.
“Bu juda yaxshi, chunki u sizga korxonalar foydalanishi mumkin bo‘lgan katta miqdordagi ishchi kuchini taklif qiladi. Menimcha, inson kapitali nuqtai nazaridan muhim jihat shundaki, nafaqat YTTB, boshqa barcha ko‘p tomonlama hamkorlar va hukumatlar bozorda paydo bo‘ladigan bu inson kapitali, aslida biznes talab qiladigan ko‘nikmalarga ega ekaniga ishonch hosil qilishi kerak”
U ishchi kuchining malakasini biznes talablari bilan uyg‘unlashtirish muhimligini aytib, boshlang‘ich ta’limdan to oliy o‘quv yurtlarigacha mustahkam milliy ta’lim tizimi zarurligini ta’kidladi. Aranitasi O‘zbekistonning muvaffaqiyatga erishish imkoniyatlari haqida optimistik fikr bildirdi, biroq o‘qimishli yoshlarni saqlab qolish qiyinligini tan oldi va “Rivojlanayotgan mamlakatlardan rivojlangan mamlakatlarga ko‘pincha ma’lum darajada bilimlilar ketishini” qayd etdi.
ESG va korporativ boshqaruvni rag‘batlantirish
YTTBning ESG (atrof-muhit, jamiyat va hissadorlar oldidagi mas’uliyat) tamoyillari hamda O‘zbekiston iqtisodiyoti va korporativ sektorlarida korporativ samarali boshqaruvni ilgari surish bo‘yicha majburiyatlari uning strategik yondashuvi bilan izohlanadi.
Aranitasi tushuntirdi: “Menimcha, ESG va CG komponentlari bizning operatsiyalarimizda tobora ko‘proq mavjud bo‘lgan ikkita komponentdir va biz ikkalasini ham moliyaviy institutlarimiz bilan ishlashga qo‘shishga harakat qilamiz”.
Ushbu korporatsiya siyosat va tizimlarni yangilashga qaratilgan hamkor moliya institutlari va bevosita loyihalarga taalluqlidir. Uning ta’kidlashicha, ushbu tamoyillarning qabul qilinishi yanada oshkoralik va risklarni boshqarish tizimlarini takomillashtirishga olib keladi.
Bundan tashqari, YTTB hamkor moliya institutlari va mijozlarga kamchiliklarni aniqlash va ilg‘or xalqaro amaliyotga muvofiq harakat rejalarini ishlab chiqish uchun tahlil va audit o‘tkazishda maslahat yordamini ko‘rsatish uchun texnik hamkorlikdan faol foydalanadi.
Aranitasi O‘zbekiston elektr energetikasi uchun kam uglerodli rivojlanish yo‘lini tayyorlashdagi hamkorlikni va O‘zbekistonning “Chapter Zero” tashabbusini amalga oshirishga ko‘maklashishini ushbu maqsadlarga erishish yo‘lidagi aniq qadamlar sifatida qayd etdi.
O‘zbekiston strategiyasi: YTTB ustuvorliklariga moslashish
Aranitasi YTTBning O‘zbekiston bo‘yicha 2024-2029 yillarga mo‘ljallangan strategiyasiga to‘xtalib, shunday dedi: “Hozirda strategiya ichki muhokamaning yakuniy bosqichida”. Uning taʼkidlashicha, yangi mamlakat strategiyasi YTTBning asosiy ustuvor yo‘nalishlari, jumladan yashil energiyaga o‘tish, raqamlashtirish va inklyuzivlik bilan mos keladi.
“YTTB odatda uchta katta strategik ustuvorlikka ega. Bu yashil energetikaga o‘tish, raqamlashtirish, inklyuzivlik va siz ushbu jihatlarni yangi mamlakat strategiyasida topasiz. Shunday ekan, diqqat markazida bo‘ladi”.
Izoh (0)