Европа тикланиш ва тараққиёт банкининг (ЕТТБ) Ўзбекистон бўйича янги директор Анди Аранитаси мамлакатда бўлаётган ўзгаришлар ҳақида маълумот берди. “Дарё” мухбири Тавней Крюгер билан суҳбатда Ўзбекистоннинг 2024-2029 йилларга мўлжалланган стратегияси, қайта тикланувчи энергия манбалари лойиҳалари, инклюзив банк фаолияти, мамлакатнинг транзит хаби сифатидаги салоҳияти каби кенг кўламли мавзулар муҳокама қилинди.
Ўзбекистонда қайта тикланадиган энергия: улкан мақсадлар ва ЕТТБ роли
Ўзбекистон тараққиётининг асосий йўналишларидан бири бу яшил энергияга ўтиш ва қайта тикланувчи энергия манбалари лойиҳаларини кенгайтиришдир.
“Биз қайта тикланадиган энергия соҳасида жуда кўп иш қилдик”, — дейди Аранитаси.
У ЕТТБ Ўзбекистонда қайта тикланадиган энергия манбалари бўйича деярли барча лойиҳаларда иштирок этиши, бунда қуёш ва шамол энергияси ҳамда бошқа қайта тикланувчи энергия манбаларига алоҳида эътибор қаратилишини таъкидлади.
“6 йил аввал фаолиятимизни қайта бошлаганимиздан бери Ўзбекистон таклиф қилган ёки топширган деярли ҳар бир қайта тикланадиган энергия лойиҳасида иштирок этмоқдамиз. Бу уч гигаваттга яқин ва мамлакат ўз олдига жуда катта мақсадлар қўйгани сабабли жуда муҳимдир. Шундай қилиб, Ўзбекистон 2030 йил учун етти гигаваттлик дастлабки мақсад билан бошлади. Ўтган йили бу 12 гигаваттга қайта кўриб чиқилди. Тахминан бир ой олдин президент фармони билан у 25 га кўтарилди”.
Аранитасининг таъкидлашича, ЕТТБнинг кучли молиявий ҳолати ва халқаро қўллаб-қувватлаш туфайли молиялаштириш нисбатан содда. Бироқ уларнинг асосий эътибори тармоқни ислоҳ қилиш ва барқарор электр энергияси бозорини яратишга қаратилган. Бунга электр энергетика секторини ажратиш, электр энергетикаси бўйича янги қонун лойиҳаларини ишлаб чиқиш ва давлат энергетика компаниялари учун корпоратив бошқарувни қўллаб-қувватлаш киради.
Бундан ташқари, ЕТТБ Ўзбекистон расмийлари билан 2050 йилгача эмиссияларни нол даражасига етказиш мақсадида электр энергетика сектори учун кам углеродли йўлни ишлаб чиқиш устида ишлади, бу қийин, аммо эришиш мумкин бўлган мақсаддир.
“Биз Ўзбекистон ҳукуматини электр энергетика сектори учун 2050 йилгача нол эмиссияга етказишни мақсад қилган кам углеродли йўлни топишда, мамлакатда тоза энергияга ўтишда қўллаб-қувватлаяпмиз”
ЕТТБнинг молиявий кўмаги кучли лойиҳаларни молиялаштириш тизими, хавфсиз етказиб бериш бўйича келишувлар, қайта тикланадиган энергия лойиҳаларини рағбатлантириш ва бу саъй-ҳаракатларнинг барқарорлигини таъминлаш учун техник, экологик ва ҳуқуқий кўрсатмалар билан тўлдирилади.
Бироқ Аранитаси қайта тикланадиган энергиянинг интервалгача табиатини самарали бошқариш учун энергетик тармоғига сармоя киритиш муҳимлигини тан олди.
Тармоқ инфратузилмаси ва қайта тикланадиган энергия манбаларининг интеграцияси
Ўзбекистондаги эскирган электр тармоқлари инфратузилмасига келсак, Аранитаси катта инвестициялар зарурлигини тан олди. Унинг таъкидлашича, ЕТТБ қайта тикланадиган энергия лойиҳаларини тармоққа интеграция қилиш учун тахминан 350 километрлик янги электр узатиш линияларини молиялаштирган. Осиё тараққиёт банки ва Халқаро молия корпорацияси (ХМК) каби ҳамкорлар билан мувофиқлаштириш тармоқ ривожланишининг таъсирини максимал даражада ошириш учун муҳим аҳамиятга эга.
“Демак, бу жуда муҳим қисм. Яна бир муҳим жиҳат шундаки, Ўзбекистонда қайта тикланадиган энергия манбалари бўйича сўнгги лойиҳаларнинг барчаси аккумулятор батареялари ёрдамида амалга оширилаётганига эътибор берган бўлсангиз керак. Ҳа. Ишонамизки, бу қайта тикланадиган энергия манбаларининг интеграциясини юмшатишга ҳам ёрдам беради”.
Ўзбекистон транзит хаби сифатида: муаммо ва имкониятлар
Ўзбекистоннинг транзит хаб сифатидаги салоҳиятига тўхталар экан, Аранитаси Ўзбекистоннинг икки томонлама денгизга чиқиш имконияти йўқлиги қўшни давлатлар билан самарали юк ташишни осонлаштириш учун ҳамкорликни талаб қилишини таъкидлади. Ўзбекистон билан алоқани яхшилаш учун Транскаспий йўлагига эътибор қаратиш билан бирга, чегара ўтиш жойлари ва темир йўл инфратузилмасини яхшилаш муҳим аҳамиятга эга.
“Ўйлашимча, Ўзбекистон транзит хабга айланиш учун яхши салоҳиятга эга ва ҳозирда бунинг амалга ошишига ёрдам бериш учун атрофдаги давлатлар билан фаол ишламоқда. Шубҳасиз, у буни амалга ошириши керак, чунки у денгизга чиқиш имкони йўқ мамлакат ва юк ташиш нуқтаи назаридан, хоҳ у марказ ёки транзит ташиш бўйича ҳаётий ва жозибадор вариант сифатида кўрсатиш учун атрофдаги мамлакатлар билан яқин ҳамкорликка муҳтож”.
Инклюзив банк ва рақамлаштириш
ЕТТБнинг асосий стратегик устуворлик сифатида инклюзивлик ва рақамлаштиришга содиқлиги Аранитасининг сўзларида яққол намоён бўлди. У рақамли элементларни ҳамкор молия институтлари орқали тўғридан-тўғри ёки билвосита транзакцияларга киритишга бўлган ёндашувини таъкидлади.
Инклюзивлик нуқтаи назаридан ЕТТБ аниқ мақсадли гуруҳларга қаратилган иккита муҳим дастурни амалга оширди.
“Марказий Осиё ишбилармон аёллари” дастури молия, технология ва техник маслаҳатлардан фойдаланиш имкониятини тақдим этиш орқали аёллар бошчилигидаги бизнесни қўллаб-қувватлайди. Аранитаси, шунингдек, Ипак йўлини ушбу ташаббуснинг асосий ҳамкори деб атади.
Бундан ташқари, декабрь ойида ишга туширилиши режалаштирилган “Марказий Осиё ёшлари бизнесда” дастури ёш тадбиркорлар бошчилигидаги тадбиркорлик субъектларига алоҳида эътибор қаратиб, уларни қўллаб-қувватлашни янада кенгайтиради. Бундан ташқари, ЕТТБ микроқарз олувчиларнинг муҳимлигини тан олади ва кичик кредитларга муҳтожларга ёрдам бериш учун микромолия институтлари ва нобанк молия институтлари билан ҳамкорлик қилади.
Рақамлаштириш соҳасида ЕТТБ 2,5 миллиондан ортиқ мижозларга хизмат кўрсатиш учун жадал ривожланиб бораётган Ўзбекистондаги биринчи рақамли банк TBCни қўллаб-қувватлади. Автокредитлардан онлайн тўловларгача бўлган хизматларни таклиф қилувчи ушбу рақамли банк модели мамлакатда шунга ўхшаш рақамли банкларнинг пайдо бўлишини рағбатлантиради.
Билимли ёшларни ушлаб қолиш ва истеъдодларни жалб қилиш
Аранитаси Ўзбекистоннинг инсон капитали ва унинг салоҳияти ҳақидаги саволга жавоб берар экан, ёш ва ўсиб бораётган аҳолининг ўзига хос афзаллигини таъкидлаб, шундай деди: “Ўзбекистон замонавий дунёда камдан-кам ҳолларда учрайдиган ёш ва ўсиб бораётган аҳолига эга.
“Бу жуда яхши, чунки у сизга корхоналар фойдаланиши мумкин бўлган катта миқдордаги ишчи кучини таклиф қилади. Менимча, инсон капитали нуқтаи назаридан муҳим жиҳат шундаки, нафақат ЕТТБ, бошқа барча кўп томонлама ҳамкорлар ва ҳукуматлар бозорда пайдо бўладиган бу инсон капитали, аслида бизнес талаб қиладиган кўникмаларга эга эканига ишонч ҳосил қилиши керак”
У ишчи кучининг малакасини бизнес талаблари билан уйғунлаштириш муҳимлигини айтиб, бошланғич таълимдан то олий ўқув юртларигача мустаҳкам миллий таълим тизими зарурлигини таъкидлади. Аранитаси Ўзбекистоннинг муваффақиятга эришиш имкониятлари ҳақида оптимистик фикр билдирди, бироқ ўқимишли ёшларни сақлаб қолиш қийинлигини тан олди ва “Ривожланаётган мамлакатлардан ривожланган мамлакатларга кўпинча маълум даражада билимлилар кетишини” қайд этди.
ESG ва корпоратив бошқарувни рағбатлантириш
ЕТТБнинг ESG (атроф-муҳит, жамият ва ҳиссадорлар олдидаги масъулият) тамойиллари ҳамда Ўзбекистон иқтисодиёти ва корпоратив секторларида корпоратив самарали бошқарувни илгари суриш бўйича мажбуриятлари унинг стратегик ёндашуви билан изоҳланади.
Аранитаси тушунтирди: “Менимча, ESG ва CG компонентлари бизнинг операцияларимизда тобора кўпроқ мавжуд бўлган иккита компонентдир ва биз иккаласини ҳам молиявий институтларимиз билан ишлашга қўшишга ҳаракат қиламиз”.
Ушбу корпорация сиёсат ва тизимларни янгилашга қаратилган ҳамкор молия институтлари ва бевосита лойиҳаларга тааллуқлидир. Унинг таъкидлашича, ушбу тамойилларнинг қабул қилиниши янада ошкоралик ва рискларни бошқариш тизимларини такомиллаштиришга олиб келади.
Бундан ташқари, ЕТТБ ҳамкор молия институтлари ва мижозларга камчиликларни аниқлаш ва илғор халқаро амалиётга мувофиқ ҳаракат режаларини ишлаб чиқиш учун таҳлил ва аудит ўтказишда маслаҳат ёрдамини кўрсатиш учун техник ҳамкорликдан фаол фойдаланади.
Аранитаси Ўзбекистон электр энергетикаси учун кам углеродли ривожланиш йўлини тайёрлашдаги ҳамкорликни ва Ўзбекистоннинг Chapter Zerо ташаббусини амалга оширишга кўмаклашишини ушбу мақсадларга эришиш йўлидаги аниқ қадамлар сифатида қайд этди.
Ўзбекистон стратегияси: ЕТТБ устуворликларига мослашиш
Аранитаси ЕТТБнинг Ўзбекистон бўйича 2024-2029 йилларга мўлжалланган стратегиясига тўхталиб, шундай деди: “Ҳозирда стратегия ички муҳокаманинг якуний босқичида”. Унинг таъкидлашича, янги мамлакат стратегияси ЕТТБнинг асосий устувор йўналишлари, жумладан яшил энергияга ўтиш, рақамлаштириш ва инклюзивлик билан мос келади.
“ЕТТБ одатда учта катта стратегик устуворликка эга. Бу яшил энергетикага ўтиш, рақамлаштириш, инклюзивлик ва сиз ушбу жиҳатларни янги мамлакат стратегиясида топасиз. Шундай экан, диққат марказида бўлади”.
Изоҳ (0)