“Gladiator”dan “Guchchi uyi”ga qadar
Chinakam kinomanlar sevib tomosha qilishdan charchamaydigan “Gladiator”, “Prometey”, “Marslik”, “Robin Gud”, “Gannibal” kabi betakror filmlarni yaratgan Ridli Skott 77 yoshida bir emas, ikkita katta kinoni suratga oldi. Ikkisi ham kinotanqidchilar tomonidan ijobiy qabul qilindi, ikkisida ham super kast, yaxshigina budjet bor. Bugun shu ikkisidan biri “The Last Duel” filmi haqida to‘xtalamiz. Film Erik Jagerning shu nomli romani asosida suratga olingan bo‘lib, voqealar XIV asrda bo‘lib o‘tgan real hodisa deb qaraladi.
Noyabr oxirida premyera qilinishi kutilayotgan Xoakin Feniks ijrosidagi “Napoleon” filmi haqida esa premyeradan keyin to‘xtalib, u haqida ham taqriz yozamiz, degan umiddamiz. Endi sujetga yuzlansak.
Sujet
Ritsar Jan de Karruj Parijdan uyiga qaytgach xotini Margaritdan biladiki, u Parijdaligida sobiq do‘sti va safdoshi, hozirgi kunda esa eng asosiy dushmaniga aylangan ritsar Jak Le Gri uning xotinini zo‘rlagan. Lekin bu gapga ko‘pchilik ishonmaydi va Jan de Karruj adolatni qaror toptirish maqsadida Fransiya qiroliga murojaat qiladi.
Qirol esa haqiqatni faqatgina duelda hal qilish mumkinligi haqida va agar, ayblovchi tomon jangda yutqazsa, uning xotini tuhmat qilganlikda ayblanib gulxanda yondirilishi borasida qaror chiqaradi.
Tomoshabin sujetni izohidan filmga spoylerday qabul qilishi mumkin, lekin asosiy intriga baribir film so‘nggiga qoldirilganligini bilib qo‘yishi lozim. Film so‘nggida tomoshabinni eng ajoyib, epik jang sahnasi kutib turibdi. Aftidan, Ridli Skott Robin Gud va Gladiatordagi jang uslublarini sog‘inganmi, kinoda ikki filmdagi jang uslubi aralashmasini ko‘rishimiz mumkin. Umuman olganda 2,5 soatlik film mana shu voqea uchun ko‘plik qilishi mumkindek, lekin, tomoshabinga taklif qilinayotgan format noodatiyligi bilan diqqatni tortishi tabiiy. Va yana bir narsa: kino betakror bo‘lishi uchun sujet mukammal bo‘lishi kerak, degan streotiplar allaqachon eskirgan. Tuzuk-quruq sujetsiz odamlar qalbidan joy olgan kinolar bor. Voqeaga qaytamiz.
Voqealar uchta sujet liniyalari orqali tasvirlanadi:
- Xotini zo‘rlanganini eshitgan va bu yukni ko‘tarib yurishni istamagan qo‘rs, qo‘pol lekin o‘ta g‘ururli va mard ritsarning haqiqati
- Zo‘rlanishda ayblanayotgan qudratli ittifoqdoshlarga egaligi va ancha savodli ekanligi bilan maqtana oladigan ritsarni haqiqati
- Haqiqatni yuzaga chiqishini avvaliga shunchaki istagan keyinchalik esa haqiqatsiz uni o‘zi ham yo‘q bo‘lishi mumkinligini tushunib yetgan qo‘rquvdagi ayolning haqiqati
Bitta voqea uchala qahramonning rakursidan tomoshabinga yetkaziladi. Akira Kurosavaning “Rasyomon” filmi ham xuddi shunday formatda suratga olingan bo‘lib, aynan shu sabab tufayli ham tomoshabinda ozgina norozi kayfiyat uyg‘onishi mumkin. Yana bir kamchilik sifatida, bitta voqeani uch xil rakursda deyarli bir xil tasvirlangani va bu filmni sun’iy tarzda cho‘zilishiga olib kelinganligini aytayotganlar ham bo‘ldi.
Ammo, filmni diqqat bilan kuzatgan kinoman sezadiki, bu bir-biriga judayam o‘xshash versiyalarda sezilarli farq bor. Dialoglardagi oddiy so‘zlarni boshqacha talqin qilinishi orqali xam rejissyor tomoshabinga — insonlarning haqiqatlari ham xuddi barmoq izlari kabi bir-biridan farq qilishiga sha’ma qilgandek. Xuddi bitta so‘zni ikki xil ohangda aytilishi uni eshitgan odamga ikki xil ma’noda yetib borishidek gap bu.
“Metoo”
Masalan, tasavvur qiling, tushingizga Xizr kirdi. Tushingizga Xizr kirganini esa bir yaqin tanishingizga to‘lib-toshib gapirib berdingiz, sherigingiz bunga ishonmaydi — bu borada unda sizga ishonmasligining o‘ziga yarasha haqiqati bor, chunki siz unga hech qanaqasiga isbotlab berolmaysiz, tushingizga olib kirib, mana, oshna, mana bu kishi Xizr bobo, bo‘ladi deya olmaymiz, albatta. Ammo ikkinchi tarafdan, sizning ham o‘z haqiqatingiz bor — siz chindan ham ko‘rgansiz va birovga buni isbotlashga urinishingiz shart ham emas. Kinoda aynan shunga o‘xshash holat bosh planga chiqadi. Qahramonlar o‘zlari turgan tarafdan turib, bu to‘g‘ri, bu noto‘g‘ri, deb xulosa qilishadi.
Filmning asosiy xulosalaridan biri ham ayrim e’tirozlarga sabab bo‘ldi, ya’ni ijodkorlar “metoo” harakatini qo‘llashga uringandek go‘yo. “Metoo” jinsiy tajovuzga qarshi harakat bo‘lib “men sen bilanman, jim yurma, boshingdan o‘tgan bo‘lsa ayt, hamma bilsin bu muammoni” degan ma’noni beradi.
Harakat prodyuser Vaynshteynni shov-shuvli sud jarayonidan keyin trendga chiqdi. O‘rta asrlarda ayol va erkak huquqlari borasida gap-so‘z bo‘lishi mumkin emasligini inobatga olib bu e’tirozga qo‘shilish mumkin, ya’ni rejissor bu narsani bo‘rttirmasdan, boricha, hayotiy qilib ko‘rsatishi mumkin edi. Bir tomondan xo‘sh, nimasi yomon, ozgina bo‘rttiribdi, lekin bu filmda sujetni o‘zgartirib yuborish layoqatiga ega detalmas, balki foydaliroq hamdir yoki bo‘lmasa bunga alohida e’tibor qilish shart emasdek, muhimi o‘sha davrda bu deyarli e’tiborga molik hodisa sifatida qaralmagan, ayol adolatni izlashi esa hozirgi kundagi trendlar fonida filmni propaganda bilan shug‘ullangandek ko‘rsatgan. “Oskar” yutishni istagandir balki ijodkorlar, yomon joyi yo‘q.
Haqiqatning uch xil ko‘rinishi
Rejissor bir konflikt tarixini ajoyib talqinda ochib bergan. Jarayonda ishtirok etgan uch qahramon haqiqati bilan uni kuzatish davomida seni asl haqiqatga bo‘lgan fikring o‘zgarib boraveradi. Aslida kimning haqiqati chin haqiqat? Bu xulosani tomoshabinga qoldirgan ijodkorlar. Shunday ekan, o‘zingiz ko‘ring va fikr qiling, kim aslida haq yoki nohaq — sizning oldingizda qiziqarli konflikt va uning epik yakuniga ega tarixiy drama turibdi. Aktyorlar ijrosi o‘zi alohida mavzu, amin bo‘lib ayta olaman, bo‘lajak “Oskar”ga “eng yaxshi aktyor va aktrisa” nomzodlarini shu filmdan topa olasiz.
Jasur va g‘ururli ritsar aslida o‘z xotinining nomusi uchun emas o‘zining g‘ururi, birinchi raqamli dushmani bu ishni qilgani uchungina isnod va o‘ch olish maqsadida uni duelga chaqirdi. U o‘z xotinini sevishi uning dushmanidan o‘ch olishga bo‘lgan xohishidan ko‘ra ancha pastroq, shunchaki bu haqiqatni tan olishni istamayapti u. Uning haqiqati aslida shu.
Tabiatan qizlarga nozikroq, tashqi ko‘rinishi bilan ham ancha-muncha ayollarni rom etib kelgan boshqa bir ritsar esa o‘z hislarini boshqara olmay sevgan ayoli yonida o‘zini tutib tura olmadi. Aslida ayolning ham unda ko‘ngli bor edi, shunchaki eri borligi uchun bu hislarini yashiryapti. Mana ayblanuvchi ritsarning haqiqati.
Ayolning haqiqati esa taxminan shunday jaranglagan: “Meni zo‘rlashdi, men bu narsani umrimning oxirigacha ichimda saqlab yura olmayman, buni hammaga aytaman. Mayli nomim yomonga chiqar, mayli mengacha bu ishni hech kim qilmagandir, lekin men adolat qaror topishini istayman. Men shunchaki adolatni istayman…”
Izoh (0)