• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12939.93
    • RUB162.03
    • EUR14725.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +15°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    “Antibiotiklar otasi”: Aleksandr Flemingning insoniyatni qutqarib qolgan pala-partishligi

    Oramizda antibiotiklarni qabul qilmagan inson bo‘lmasa kerak. Ampula yoki yaltiroq qadoqdagi hapdorilar zamonaviy tibbiyotning ajralmas qismiga aylanib bo‘lgan. Ammo ular paydo bo‘lgunga qadar odamlar o‘pka shamollashi, sil, ba’zida esa qonning ifloslanishiga olib keladigan oddiy shilinishlar oqibatida ham vafot etardi. Antibiotiklarning tarqalishi penitsillindan boshlandi, ushbu dori vositasini esa shotlandiyalik Alesandr Fleming tasodifan kashf etdi.

    “Daryo” “100 buyuk inson” loyihasi doirasida olimning hayot yo‘llari haqida hikoya qiladi.

     
    Aleksandr Fleming
     
    Foto: Wikimedia Commons

    Taqdir o‘yini

    Aleksandr Fleming shotlandiyalik fermerning farzandi bo‘lib, kelajakda mikrobiolog bo‘lishni umuman orzu qilmas edi. U 14 yoshida Londonga ko‘chib o‘tadi va kasbi oftalmolog bo‘lgan akasi Tom bilan yashay boshlaydi. Keyinroq Qirollik politexnika institutiga o‘qishga kirib, biznes va tijoratni o‘rganadi. Oliy ta’lim muassasasini 16 yoshida tamomlagan bo‘lajak olim kemasozlik kompaniyasiga ishga joylashadi va to‘rt yillik faoliyati davomida bu ish bilan shug‘ullanmoqchi emasligini tushunib yetadi.

    Fleming tibbiyot yo‘nalishidagi karyera haqida 20 yoshidan o‘ylay boshlaydi va muvaffaqiyatli akasining izidan borishga qaror qiladi. U amakisidan qolgan merosni Londondagi Muqaddas Mariya shifoxonasining tibbiyot maktabida o‘qishga sarflaydi. U vaqtda Londonda tibbiyot yo‘nalishida 12 ta ta’lim muassasasi faoliyat yuritgan bo‘lib, Fleming istalgan birida o‘qishi mumkin edi, ammo tanlashda juda qiynaladi. Oxir-oqibat u o‘qishga kiradi va uch yildan keyin bakalavr darajasini oladi hamda jarrohlik bo‘yicha imtihonlarni topshiradi.

    1906-yilda butun hayotini jarrohlikka bag‘ishlash imkoniyati bo‘lgan Aleksandr Fleming Muqaddas Mariya shifoxonasini tark etishga majbur bo‘ladi, natijada, yosh yigitning hayot yo‘llarida boshqa rejalar yuzaga keladi.

    Barchasi taqdir ixtiyorida edi. Gap shundaki, yosh shifokor o‘qish davri davomida o‘q otish klubi a’zosi ham bo‘lgan va mazkur klub rahbari bo‘lgan doktor Jon Frimen iqtidorli merganni qo‘ldan boy berishni istamaydi. Shunda Frimen Flemingga o‘zi faoliyat yuritgan Muqaddas Mariya shifoxonasidagi tadqiqot guruhida ishlash taklifini bildiradi. Shu boisdan Fleming britaniyalik immunolog va bakteriolog, ich terlamaga qarshi vaksina yaratgan Almrot Raytning o‘quvchisiga aylanadi.

    Fleming Raytning rahbarligi ostida bakteriologiyaga qiziqib qoladi va 1908-yilda bu yo‘nalishda ham bakalavr darajasini oladi — eng yaxshi talaba sifatida oltin medal.

     
    Aleksandr Flemingning yoshligi
     
    Foto: Wikimedia Commons

    Birinchi jahon urushi boshlangach, Fleming Qirollik armiyasining tibbiyot korpusiga qo‘shiladi va ko‘plab tajribalar o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘ladi hamda quyidagilarni isbotlaydi: yaralarga antiseptiklar bilan ishlov berish foydadan ko‘ra ko‘proq zarar keltiradi, chunki u yara ichidagi bakteriyalarni o‘ldira olmaydi va leykotsitlarni nobud qilgan holda organizmning infeksiyaga qarshi turish funksiyasini kamaytirib yuboradi. Bu olimning birinchi jiddiy kashfiyoti edi.

    Keyingisi 1922-yilda yuz beradi. Bu vaqtga kelib Fleming frontdan o‘zi uchun qadrdon bo‘lgan Muqaddas Mariya shifoxonasidagi laboratoriyaga qaytib bo‘lgandi. U o‘z mehnatlarini frontda askarlarning o‘limiga eng ko‘p sabab bo‘lgan gangrena va sepsisga qarshi antibakterial dorilarni qidirishga bag‘ishlaydi.

    Iqtidorli olim bo‘lgan Fleming o‘zining batartibligi bilan ajralib turmasa-da, bu uning faoliyatida qo‘l keldi. Ishxonaga shamollagan holda kelgan olim bakteriyalarni o‘stirayotgan Petri idishiga aksiradi va ba’zi bakteriyalarning hujayra devorlarini yo‘q qila oladigan tabiiy antiseptik bo‘lgan lizotsimni kashf qiladi. Lizotsim, albatta, panatsiya emasdi (alkimyogarlar tomonidan go‘yo har qanday kasalga davo deb qaralgan dori) va jiddiy kasalliklarga qarshi tura olmasdi.

    Unutib qoldirilgan Petri idishi

    Flemingning pala-partishligi lizotsimni kashf etganidan olti yil o‘tib, tibbiyotni o‘zgartirib yubordi, ammo odamlar buni darhol anglamadi. Xo‘sh, bu qanday yuz berdi?

    1928-yil. Aleksandr Fleming oilasi bilan uzoq vaqt o‘tkazgan ta’tildan laboratoriyasiga qaytib, stol ustida unutib qoldirilgan stafilokokli Petri idishlariga duch keladi. U tozalash ishlarini amalga oshirish asnosida, idishlarning ba’zilariga mog‘or zamburug‘lari tushganini payqaydi — ularning atrofida esa bakteriyalar yo‘q edi. U mog‘or tarkibida stafilokokni o‘ldirishga qodir antibakterial vosita bor degan xulosaga keladi va ishini idishga tushgan zamburug‘ni o‘rganishga bag‘ishlaydi.

     
     
    Foto: Wikipedia
    Penicilliom notatum nomli zamburug‘ rostdan ham antibiotik xususiyatiga ega bo‘lib chiqdi va olim ta’sir ko‘rsatuvchi vositani penitsillin deb atadi. Tadqiqot davomida Fleming quyidagilarni aniqladi: dori stafilokokka, pnevmoniya, so‘zak, meningit va bo‘g‘maga qarshi samarali.

    Shu yerda bir narsaga aniqlik kiritib ketish lozim: Flemingga qadar hech kim mog‘orning yallig‘lanishga qarshi xususiyatlari haqida o‘ylamagan deb bo‘lmaydi. Mog‘or bosgan oziq-ovqat vositalaridan Qadimgi Xitoy, Misr va Inklar imperiyasi davrida yaralarni davolashda foydalanilgan, Abu Ali ibn Sinoning ishlarida ham mog‘orning davolovchi xususiyatlari haqida so‘z boradi.

    XIX va XX asr olimlari ham bu yo‘nalishda qator ishlarni olib borgan. Xususan, fransuz Ernest Dyushen Parijdagi Paster institutida mog‘orning ich terlama qo‘zg‘atuvchisiga qarshi tura olishi haqida ma’ruza qilgan, amerikaliklar Karl Alsberg va Otis Fisher Blek Birinchi jahon urushi boshlanishidan bir yil oldin mog‘ordan mikroblarga qarshi kislotani ajratib olishga muvaffaq bo‘ladi. Ammo bu ishlar e’tirof etilmay qolib ketgan.

    Fleming o‘z kashfiyotini ilmiy hamjamiyatga 1929-yilda taqdim etadi: penitsillin haqidagi uning maqolasi eksperimental patologiya to‘g‘risidagi Britaniya jurnalida chop etiladi, ammo hamkasblarining hayratiga sabab bo‘lmaydi. Oradan yetti yil o‘tgach, u Londonda o‘tkazilgan mikrobiologlarning Ikkinchi xalqaro kongressida ma’ruza bilan chiqish qilib, Penicillion notatum va stafilokokk borasidagi tajribasini o‘rtoqlashadi. Biroq yana hech kim olimning infeksiyani davolovchi xususiyatga ega mog‘or haqidagi fikrini qo‘llab-quvvatlamaydi.

     
     
    Mog‘or zamburug‘lari ustida tajriba
     
    Foto: Wikimedia Commons

    O‘zining haq ekaniga ishonchi komil bo‘lgan Fleming tadqiqotlarini to‘xtatib qo‘ymaydi, biroq mog‘ordan ta’sir ko‘rsatuvchi dorini ajratib olish, uni uzoq vaqt saqlash va sanoat miqyosida ishlab chiqarishga olimning imkoniyati yo‘q edi. Barchasi tez orada o‘zgaradi.

    Penitsillin va Ikkinchi jahon urushi

    Penitsillinning paydo bo‘lishiga nafaqat Aleksandr Fleming, balki 1933-yilda Germaniyada hokimiyat tepasiga natsistlar kelganidan so‘ng Buyuk Britaniyaga ko‘chib o‘tgan mikrobiolog Erns Cheyn ham katta hissa qo‘shgan edi. Cheyn Oksford universitetida antibakterial vositalar tadqiqoti bilan shug‘ullangan professor Fovard Flori qo‘l ostida ishlay boshlaydi. Bu yerda Cheynni Flemingning penitsillin haqidagi maqolalaridan biri e’tiborini tortadi va u Flori bilan birga bu yo‘nalishda ishga kirishadi.

    1939-yilda Cheyn mog‘ordan keyingi tadqiqotlari uchun kukunsimon dorini ajratib olishga muvaffaq bo‘ladi. Olimlar sichqonlar ustida tajriba o‘tkazishga kirishadi: kemiruvchilarga xavfli bakteriya yuqtiriladi va penitsillin olgan jonivorlar omon qoladi. Endi eng muhimi qolgandi: dorining odamlarga samarali ta’sirini isbotlash.

    Penitsillion ilk bor 1941-yil 12-fevral kuni qonning ifloslanishidan azob chekkan londonlik politsiyachining venasiga yuboriladi. Natijalar hayratlanarli: bemor tuzala boshlaydi va yana bir oy yashaydi, ajratib olingan penitsillin uni davolashga to‘liq yetmagani bois keyinroq politsiyachi vafot etadi. Olimlar oldida yangi muammo paydo bo‘lgandi: Germaniya fashistlari tomonidan muntazam o‘qqa tutilayotgan Buyuk Britaniyada mazkur dori vositasini ommaviy ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish.

     
    Penitsillin
     
    Foto: Wikipedia

    Britanlar vaziyatning jiddiyligini anglagan holda amerikalik hamkasblaridan yordam so‘raydi va AQSHda birinchi antibiotikni ishlab chiqarish boshlanadi. Bu vaqtda ushbu dori vositasiga bo‘lgan talab yuqori edi: Ikkinchi jahon urushi vaqtida penitsillin jang maydonida emas, balki yaralariga infeksiya tushishdan ko‘proq o‘layotgan askarlar hayotini saqlab qolardi.

    Flemingning kashfiyoti Sovet Ittifoqida ham qiziqish uyg‘otadi. Urush avvalida Buyuk Britaniyadan mog‘orning shtammini ololmagan SSSR mustaqil ravishda penitsillin olishga kirishadi. Bu bilan professor Zinaida Yermoyeva boshchiligidagi maxsus tajriba laboratoriyasi shug‘ullanadi. Sovetlarning birinchi penitsillini Penicillium crustosum nomli zamburug‘dan olingan edi.

    1943-yilga kelib antibiotikni Britaniyaning o‘zida ham ishlab chiqarish boshlanadi, dori armiyaga yetkazib berila boshlanadi, yaradorlarni davolashda muvaffaqiyatli tajribalar o‘tkaziladi — va nihoyat penitsillion uzoq kutilgan e’tirofga sazovor bo‘ladi. Olimlar bor kuchini antibiotikni tadqiq etish va uni ishlab chiqarishga sarflay boshlaydi: ular ko‘proq ta’sir ko‘rsatuvchi vosita ajratadigan mog‘orning yangi shtammlarini o‘rganishga kirishadi. Natijada Penicillion chrysogenum kashf etiladi — undan Fleming aniqlagan mog‘ordan ko‘ra 400 barobar ko‘proq penitsillin ajratish mumkin edi.

    Ikkinchi jahon urushi davrida penitsillindan foydalanish armiyada gangrenalar oqibatida yuzaga keladigan o‘lim holatini deyarli nolga tushiradi. Urushdan keyin, 1945-yilda Fleming, Cheyn va Flori o‘z mehnati uchun Nobel mukofotiga loyiq ko‘riladi.

    Hozirgi kunda antibiotiklar bilan holat qanday?

    Bir necha yildan keyin penitsillin kashf etilganiga 100 yil to‘ladi. Bu vaqt davomida minglab yangidan-yangi antibiotiklar paydo bo‘ldi. Penitsillinning o‘zida ham hozirda ayrim joylarda hanuzgacha foydalaniladi. Ammo antibiotiklarning kashf etilishi ortidan insoniyat yangi muammoga duch keldi — antibiotiklarga chidamli bakteriyalar.

     
    Mog‘or zamburug‘i 
     
    Foto: AP Photo

    Vaqt o‘tishi bilan mikroorganizmlar mutatsiyaga uchraydi va dorilar ta’siriga bardoshli bo‘lib qoladi. Aleksandr Flemingning o‘zi ham bunday holat yuz berishidan ogohlantirgan edi: u bemorlarga uzoq vaqt davomida penitsillin yuborish kerak emas deb hisoblagan. Boshqacha aytgancha, davolash kursi to‘liq bo‘lishi lozim va bu faqatgina penitsillinga taalluqli emas.

    Gap shundaki, antibiotikni qabul qilayotgan bemor organizmida og‘riqni yuzaga keltirayotgan barcha mikroorganizmlar halok bo‘lmaydi — ayrimlari omon qoladi, bardoshliligi oshadi va yangi tashuvchilarni yuqtiradi. Masalan, ba’zi bakteriyalar penitsillinaz ishlab chiqarishga “o‘rganib olgan” — bu penitsillin va boshqa antibiotiklar ta’sirini kamaytiruvchi maxsus ferment.

    30.08.2023, 14:30   Izoh (0)   20439
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Diana: afsonaning boshqa tomoni. 26 yil oldin vafot etgan “xalq malikasi” va uning atrofidagi mish-mishlar

    11.08.2023, 15:46

    Halok bo‘lgan qiz kundaligi: fashizm davri tarixiga aylangan Anna Frank va uning oilasi taqdiri

    15.08.2023, 17:10

    “G‘alabaga eng katta hissa qo‘shgan shaxs” — nemislarning “Enigma”sini buzgan britaniyalik matematik Alan Tyuring

    21.08.2023, 21:00

    Norozilik ramziga aylangan talaba: tanklar kolonnasiga bir o‘zi qarshi chiqqan “Noma’lum isyonchi” tarixi

    24.08.2023, 14:56

    “Munosabatlarni barqarorlashtirish uchun”. Britaniya tashqi ishlar vaziri 5 yil ichida ilk bor Xitoyga boradi

    30.08.2023, 14:13

    Rossiya Braziliyaga Prigojinning o‘limiga sabab bo‘lgan aviahalokatni tekshirishga ruxsat bermadi

    30.08.2023, 12:41
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Jamg‘armalar bilan qanday ishlash zarur: bank omonatlari, aksiyalar yoki investitsion paketlar? (davomi)


    InfinBANK Visa Direct orqali xalqaro pul o‘tkazmalariga qo‘yilgan limitlarni oshirdi 


    Ilg‘or qurilish texnologiyalari asosida qad rostlayotgan Quyi Chotqol GES


    Acıbadem shifoxonalar tarmog‘ida qon kasalliklarini zamonaviy davolash usullari: leykoz va boshqa kasalliklar


    Centrum Air Istanbul va O‘zbekistonning uch shahri o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslarni yo‘lga qo‘ymoqda


    ZTE korxonasi GSMA M360 Yevrosiyo forumida suniy intellekt raqamli iqtisodiyot rivojiga qo'shayotgan hissasi haqida ma’lumot berdi


    APEX BANK Toshkentda Bosh ofis va Markaziy sotuv ofisini ochdi


    “Akkermann sement” xalqaro forumi: qurilish materiallari sohasidagi muammolar keng tahlil qilindi


    Ipoteka Bank OTP Group o‘zini o‘zi band qilganlarga yangi ipoteka dasturini ishga tushirdi: hujjatlarsiz, asabbuzarliksiz, samarali natijalar bilan


    UZTELECOM 10 Gbit/s tezlikdagi uy internetini foydalanuvchilarga taqdim etdi


    Tarmoqda bolalar xavfsizligi : Octobankdan maslahatlar


    Kapitalbank xodimlarining raqamli ko‘nikmalarini rivojlantirmoqda 


    Eng chuqur g‘or, eng baland ko‘prik va eng sirli maskan – Namanganga boramiz


    Oqtepa Lavashdan “Kulgili narxlar”: sevimli taomlar — har bir pozitsiya 10 mingdan 20 ming so‘mgacha bo‘lgan maxsus narxlarda


    ANORBANK Xususiy sektorni rivojlantirish bo‘yicha Islom korporatsiyasi bilan 10 million AQSH dollariga teng kelishuv imzoladi

     

    Tavsiya etamiz

    Budapesht fasadlari: sanʼat ko‘chada yashaydi (foto)

    27 may, 10:00

    Gestapo va KGB xizmatida bo‘lgan buxorolik “Shtirlits”

    26 may, 19:00

    Ayol ovchilardan ilg‘or samolyotlarga qadar — Ukraina rus Shahed’larini qanday ovlaydi?

    19 may, 20:10

    “Lend-Liz” yordami sovg‘a bo‘lmagan — Britaniya ikkinchi jahon urushida berilgan yordamni qanday qaytargan edi?

    19 may, 15:00
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Saudiya olimlari suvsizlanishni aniqlovchi mobil texnologiya ishlab chiqdi

    Layfstayl | 27 may, 23:35

    O‘zbekistonda intellektual mulk sohasida faoliyat olib borayotgan mutaxassislar malakasi oshiriladi

    O‘zbekiston | 27 may, 23:20

    Namangan viloyati hokimiga yangi o‘rinbosar tayinlandi

    O‘zbekiston | 27 may, 23:05

    “Daryo” dayjesti: 27-mayning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 27 may, 22:50

    Janubiy Koreyaning eng mashhur va baxtiyor 10 nafar juftligi

    Kino | 27 may, 22:20

    Yil boshidan buyon chegaradan qariyb 40 kg zargarlik buyumlarining noqonuniy olib o‘tilishiga chek qo‘yildi – Bojxona qo‘mitasi

    O‘zbekiston | 27 may, 22:05

    Nazorat kuchaysa, mehr kamayadimi? Olimlar qattiqqo‘l onalar farzandiga qanday ta’sir qilishini aniqladi

    Ayollar sahifasi | 27 may, 21:40
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.