Xorijda tahsil olayotgan, ish faoliyatini olib borayotgan o‘zbekistonliklar talaygina. Ular bugun turli sohalar, xususan, taʼlim, tibbiyot, IT kabi sohalarda faol. Jumladan, Xitoyda o‘qituvchilik faoliyatini olib borayotgan Vatandoshimiz Dilsora Mirzaahmedova ulardan biri.
Pekin shahrida joylashgan Markaziy millatlar universiteti, Rus—Markaziy Osiyo tillari fakulteti o‘qituvchisi, dotsent Dilsora Mirzaahmedova “Daryo”ga bergan intervyusida ushbu mamlakatdagi yashash tarzi, taʼlim sohasi va O‘zbekiston—Xitoy munosabatlari haqida fikrlarini bildirdi.
— Yoshligingizdan xorijga ketguningizga qadar bo‘lgan vaqtda qayerlarda taʼlim olgansiz? Umuman olganda, vaqtingiz nimalar bilan o‘tgan?
— Namangan viloyatining Pop tumanidagi 3-maktabda tahsil olganman. Keyinchalik esa O‘zbekiston davlat jahon tillari universitetining xalqaro jurnalistika fakultetida o‘qiganman. Asosiy vaqtim o‘qish bilan o‘tgan. Juda ham kitob o‘qishni yaxshi ko‘radigan bolaligim bo‘lgan. Bugungacha nimaga erishgan bo‘lsam, o‘sha paytda o‘qigan kitoblarim natijasi deb bilaman.
Har doim chet elda o‘qishni xohlardim. Biroq oilamdagi muhit sabab chet elda chiqolmasam kerak, deb o‘ylardim. Taqdirning ishi ekan, hammasi tubdan o‘zgarib ketdi. Jahon tillari universitetida o‘qib yurganimda, Xitoy Xalq Respublikasiga 2-kursda davlat grantini yutdim. Birinchi bo‘lib Changchun shahriga o‘qishga keldim. Bu til kursi edi, 1 yillik. Keyin O‘zbekistonga qaytib borib, Toshkent davlat Sharqshunoslik instituti qoshidagi Konfutsiy o‘zbek-xitoy institutida dars berishni boshladim. O‘sha yili Xitoyga magistraturaga taklif qilishdi. Sian shahriga o‘qishga keldim va 3 yil davomida o‘qidim. Dastlab Sian xorijiy tillar universitetida, keyin magistraturaning to‘liq o‘zini o‘qidim. O‘qishim davomida yaxshi kadr bo‘lish uchun o‘z ustimda ko‘proq ishlashim kerakligini tushunib yetganman.
— Nima uchun aynan o‘qituvchilik kasbini tanlagansiz?
— Bakalavrda jurnalistika yo‘nalishini tamomlagan bo‘lsam ham, xalqaro jurnalistika o‘sha paytlarda hozirgidek rivojlanmagan, bugungidek ochiq ishlash imkoniyati yo‘q edi. O‘shandagi holat sabab bu sohada ishlash men uchun qiyin ekanligini tushunib yetganman.
Xitoy tilida ham mutaxassislarimiz bor, lekin ko‘p emas. Agar bu yo‘nalishdan ketadigan bo‘lsam, men nimagadir erishishim mumkinligini tushunganman.
— Xitoy tilini o‘rganish murakkab. Shunday bo‘lsa-da ushbu mamlakatga kelish fikri qayerdan paydo bo‘ldi?
— Jahon tillari universitetiga o‘qishga kirganimda til tanlash imkoni bo‘lganda xitoy tili rivojlanayotgan va o‘qisam, ish topib keta olaman deb, ko‘pchilikning maslahati bilan tanlaganman.
— Xitoyga ilk bor qadam qo‘yganingizda nimalarni his qildingiz?
— Dastlab xorijga chiqqanda “kulturniy shok” bo‘ladi har bir insonda. Yaʼni tasavvurimizdagi davlat bilan ko‘rganimiz boshqa-boshqa bo‘ladi. Odamlarning o‘zini tutishi, oziq-ovqat, havosi ham taʼsir qiladi. Mendagi eng birinchi tasavvur Pekin aeroportida bo‘lgan. Aeroport oynasidan qaraganimizda tashqari tuman bo‘lib ko‘ringan. Shunda hamma chamadonidan ustki kiyimlarini olib kiygan. Tashqariga chiqsak, havo issiq bo‘lgan, ko‘ringan narsa tuman emas, havoning dim holati bo‘lgan.
— Nima uchun aynan Xitoyda o‘qituvchilik qilishni tanladingiz. Masalan, Yevropaga ham borishingiz mumkin edi…
— Menga universitetda dars berish taklifini berishgan. Dars beradigan fanim — o‘zbek tili. Bundan tashqari, xitoy tilida boshqa tilshunoslik fanlaridan ham dars beraman. Masalan, o‘zbek adabiyoti, madaniyatshunoslik, tarjimashunoslik, amaliy tarjima fanlaridan ham dars beraman.
Men ham xitoy tilida, ham o‘zbek tilida gapirganim uchun ularga bu juda qulay bo‘lgan va menga ham yaxshi taklif bilan aloqaga chiqishgan.
— Ish jarayonlari qanday kechdi? Qiyinchiliklar, ruhiy tushkunlik, moliyaviy qiyinchiliklar bo‘ldimi? Ularni qanday yengib o‘tgansiz?
— Ish jarayonida qiyinchilik deyarli yo‘q. Ular menga yaxshi maosh to‘lashadi, doimiy sug‘urtam bor, yashash uchun uy tekin. Men o‘qish vaqtida biroz qiynalganman. Stipendiyalar kamroq bo‘lgan, o‘qishning o‘z bosimi bo‘ladi. Uni topshir, buni olib kel kabi. Fan imtihonlaridan tashqari, til darajasi imtihonlari bor. Shu tomondan talabalarda qiyinchilik bo‘ladi. Lekin yengib o‘tganmiz.
— Xorijdagi taʼlim bilan O‘zbekistondagi taʼlim o‘rtasidagi eng muhim 5 ta farqni sanab bering.
— Birinchisi, Xitoyda taʼlim o‘rta maktabdan boshlab ixtisoslashadi. Yaʼni gumanitar va aniq fanlar shaklida ikkiga bo‘linadi. Shundan so‘ng bolalar ixtisoslashib, o‘zlarining yo‘nalishlarida o‘qishadi.
Ikkinchisi, Xitoyda taʼlim uzluksiz olib boriladi. Masalan, o‘rta maktabda rus tilini o‘rgangan o‘quvchi universitetga o‘qishga kirsa qolganlar bilan birga o‘sha fanni qaytadan o‘qimaydi, aksincha, kelgan joyidan davom ettiradi.
Uchinchisi, o‘qituvchilar uchun juda ham yaxshi sharoitlar yaratilgan. Yana bir asosiy jihatlardan bittasi o‘qituvchi — ijodkor. U o‘z darsiga kirdimi, faqat o‘zining darsini o‘tishi kerak. Men istasam qandaydir darslikdan foydalanishim mumkin, istamasam, foydalanmasdan, o‘zim maʼruzalar matnini tayyorlashim mumkin.
To‘rtinchisi, o‘qituvchi ko‘p rasmiyatchilikdan ozod qilingan. Fakultetda dars o‘tadigan o‘qituvchi boshqa, tashkiliy masalalar bilan shug‘ullanadigan o‘qituvchilar boshqa bo‘ladi.
Beshinchisi, o‘qituvchi tomonidan ham, o‘quvchi tomonidan ham taʼlimga bo‘lgan masʼuliyat hissi. Xitoyda talabalar kambag‘allikdan qutulish, hayotda o‘z yo‘lini topib ketish uchun faqat va faqat imkoniyat taʼlimda ekanligini tushunishadi. Masalan, men dars beradigan guruhda 12 ta talaba bo‘lsa, bir dona 3 baho oladigan talaba bo‘ldi. Qolganlari 4-5 bahoga o‘qishadi.
O‘qituvchilar ham darsdan istalgan vaqtda chiqib ketolmaydi, belgilangan vaqtda darslarni o‘tishi shart. Bitta semestrda o‘tgan darslaringiz, maʼruzalaringizni bitta kitob qilib nashr qiladigan darajada tayyorlanish zarur.
— Nima deb o‘ylaysiz, O‘zbekistonning taʼlim sohasidagi yo‘li vaqt o‘tgach rivojlangan mamlakatlarnikiga yetib oladimi?
— Taʼlimdagi bugungi kunda bo‘layotgan islohotlar meni quvontiradi. Haqiqatan ham, yaxshi tomonga o‘zgarishlar bor. Agar yanada masʼuliyat bilan yondashilsa, albatta, o‘zgaradi.
Universitetlarning o‘zidan kelib chiqib yoki maktablarning o‘ziga xosligidan kelib chiqqan holda, ularning o‘zlariga rivojlanish strategiyalari tuzib berish kerak, deb hisoblayman.
Yillar o‘tgach, men umid qilaman, albatta, mamlakatimizdagi taʼlim rivojlangan davlatlarning taʼlim darajasiga yetib oladi. Chunki davlatimiz rivoji faqat va faqat taʼlimga bog‘liq. Qaysi sohani rivojlantirmaylik, o‘sha sohaning taʼlimi rivojlangan bo‘lishi kerak.
— O‘zbekiston—Xitoy o‘rtasidagi munosabatlar, o‘zaro hamkorlik haqida fikrlaringiz qanday?
— Ikki davlat o‘rtasidagi munosabatlarga to‘xtalsam, hozirgi kunda O‘zbekiston va Xitoy har jabhada hamkorlik olib bormoqda. Bo‘lajak sammitdan so‘ng ham yanada ko‘proq va keng qamrovli ikki tomonlama manfaatli hamkorlik munosabatlari rivojlanib boradi.
— O‘zbekistonning turli viloyatlaridagi yoshlarga aytadigan so‘zlaringiz...
— Ularga bir gapni aytaman — faqat va faqat yaxshi o‘qish kerak. Chunki najot faqat taʼlimda. Yana bir narsa, chet tilini yaxshi o‘rganish kerak. Chet tilini yaxshi o‘rganishda avvalo ona tilidan boshlash kerak, yaʼni ona tilini yaxshi o‘rganish kerak.
Chunki poydevor yaxshi qo‘yilmasa, siz hech qaysi chet tilini yaxshi o‘rganolmaysiz. Men ko‘plab xitoy tilini o‘rgangan yoshlarni bilaman, “ega nima, kesim nima?”, deb so‘rab turishadi. Ular ko‘chada gaplasha olishi mumkin, lekin biror narsani har tomonlama yaxshi izohlab beradigan kadrlar bo‘lmaydi.
Shuningdek, qo‘shimcha sohalarni ham o‘rganish kerak. Men o‘ylayman, 10 yildan keyin tarjimonlarga ehtiyoj qolmaydi. Boshqa kasblarda til biladigan mutaxassis bo‘lib yetishish kerak.
Og‘abek Samisov, Sian shahridan maxsus
Izoh (0)