Хорижда таҳсил олаётган, иш фаолиятини олиб бораётган ўзбекистонликлар талайгина. Улар бугун турли соҳалар, хусусан, таълим, тиббиёт, IT каби соҳаларда фаол. Жумладан, Хитойда ўқитувчилик фаолиятини олиб бораётган Ватандошимиз Дилсора Мирзааҳмедова улардан бири.
Пекин шаҳрида жойлашган Марказий миллатлар университети, Рус—Марказий Осиё тиллари факультети ўқитувчиси, доцент Дилсора Мирзааҳмедова “Дарё”га берган интервьюсида ушбу мамлакатдаги яшаш тарзи, таълим соҳаси ва Ўзбекистон—Хитой муносабатлари ҳақида фикрларини билдирди.
— Ёшлигингиздан хорижга кетгунингизга қадар бўлган вақтда қаерларда таълим олгансиз? Умуман олганда, вақтингиз нималар билан ўтган?
— Наманган вилоятининг Поп туманидаги 3-мактабда таҳсил олганман. Кейинчалик эса Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг халқаро журналистика факультетида ўқиганман. Асосий вақтим ўқиш билан ўтган. Жуда ҳам китоб ўқишни яхши кўрадиган болалигим бўлган. Бугунгача нимага эришган бўлсам, ўша пайтда ўқиган китобларим натижаси деб биламан.
Ҳар доим чет элда ўқишни хоҳлардим. Бироқ оиламдаги муҳит сабаб чет элда чиқолмасам керак, деб ўйлардим. Тақдирнинг иши экан, ҳаммаси тубдан ўзгариб кетди. Жаҳон тиллари университетида ўқиб юрганимда, Хитой Халқ Республикасига 2-курсда давлат грантини ютдим. Биринчи бўлиб Чангчун шаҳрига ўқишга келдим. Бу тил курси эди, 1 йиллик. Кейин Ўзбекистонга қайтиб бориб, Тошкент давлат Шарқшунослик институти қошидаги Конфуций ўзбек-хитой институтида дарс беришни бошладим. Ўша йили Хитойга магистратурага таклиф қилишди. Сиан шаҳрига ўқишга келдим ва 3 йил давомида ўқидим. Дастлаб Сиан хорижий тиллар университетида, кейин магистратуранинг тўлиқ ўзини ўқидим. Ўқишим давомида яхши кадр бўлиш учун ўз устимда кўпроқ ишлашим кераклигини тушуниб етганман.
— Нима учун айнан ўқитувчилик касбини танлагансиз?
— Бакалаврда журналистика йўналишини тамомлаган бўлсам ҳам, халқаро журналистика ўша пайтларда ҳозиргидек ривожланмаган, бугунгидек очиқ ишлаш имконияти йўқ эди. Ўшандаги ҳолат сабаб бу соҳада ишлаш мен учун қийин эканлигини тушуниб етганман.
Хитой тилида ҳам мутахассисларимиз бор, лекин кўп эмас. Агар бу йўналишдан кетадиган бўлсам, мен нимагадир эришишим мумкинлигини тушунганман.
— Хитой тилини ўрганиш мураккаб. Шундай бўлса-да ушбу мамлакатга келиш фикри қаердан пайдо бўлди?
— Жаҳон тиллари университетига ўқишга кирганимда тил танлаш имкони бўлганда хитой тили ривожланаётган ва ўқисам, иш топиб кета оламан деб, кўпчиликнинг маслаҳати билан танлаганман.
— Хитойга илк бор қадам қўйганингизда нималарни ҳис қилдингиз?
— Дастлаб хорижга чиққанда “културний шок” бўлади ҳар бир инсонда. Яъни тасаввуримиздаги давлат билан кўрганимиз бошқа-бошқа бўлади. Одамларнинг ўзини тутиши, озиқ-овқат, ҳавоси ҳам таъсир қилади. Мендаги энг биринчи тасаввур Пекин аэропортида бўлган. Аэропорт ойнасидан қараганимизда ташқари туман бўлиб кўринган. Шунда ҳамма чамадонидан устки кийимларини олиб кийган. Ташқарига чиқсак, ҳаво иссиқ бўлган, кўринган нарса туман эмас, ҳавонинг дим ҳолати бўлган.
— Нима учун айнан Хитойда ўқитувчилик қилишни танладингиз. Масалан, Европага ҳам боришингиз мумкин эди…
— Менга университетда дарс бериш таклифини беришган. Дарс берадиган фаним — ўзбек тили. Бундан ташқари, хитой тилида бошқа тилшунослик фанларидан ҳам дарс бераман. Масалан, ўзбек адабиёти, маданиятшунослик, таржимашунослик, амалий таржима фанларидан ҳам дарс бераман.
Мен ҳам хитой тилида, ҳам ўзбек тилида гапирганим учун уларга бу жуда қулай бўлган ва менга ҳам яхши таклиф билан алоқага чиқишган.
— Иш жараёнлари қандай кечди? Қийинчиликлар, руҳий тушкунлик, молиявий қийинчиликлар бўлдими? Уларни қандай енгиб ўтгансиз?
— Иш жараёнида қийинчилик деярли йўқ. Улар менга яхши маош тўлашади, доимий суғуртам бор, яшаш учун уй текин. Мен ўқиш вақтида бир оз қийналганман. Стипендиялар камроқ бўлган, ўқишнинг ўз босими бўлади. Уни топшир, буни олиб кел каби. Фан имтиҳонларидан ташқари, тил даражаси имтиҳонлари бор. Шу томондан талабаларда қийинчилик бўлади. Лекин енгиб ўтганмиз.
— Хориждаги таълим билан Ўзбекистондаги таълим ўртасидаги энг муҳим 5 та фарқни санаб беринг.
— Биринчиси, Хитойда таълим ўрта мактабдан бошлаб ихтисослашади. Яъни гуманитар ва аниқ фанлар шаклида иккига бўлинади. Шундан сўнг болалар ихтисослашиб, ўзларининг йўналишларида ўқишади.
Иккинчиси, Хитойда таълим узлуксиз олиб борилади. Масалан, ўрта мактабда рус тилини ўрганган ўқувчи университетга ўқишга кирса қолганлар билан бирга ўша фанни қайтадан ўқимайди, аксинча, келган жойидан давом эттиради.
Учинчиси, ўқитувчилар учун жуда ҳам яхши шароитлар яратилган. Яна бир асосий жиҳатлардан биттаси ўқитувчи — ижодкор. У ўз дарсига кирдими, фақат ўзининг дарсини ўтиши керак. Мен истасам қандайдир дарсликдан фойдаланишим мумкин, истамасам, фойдаланмасдан, ўзим маърузалар матнини тайёрлашим мумкин.
Тўртинчиси, ўқитувчи кўп расмиятчиликдан озод қилинган. Факультетда дарс ўтадиган ўқитувчи бошқа, ташкилий масалалар билан шуғулланадиган ўқитувчилар бошқа бўлади.
Бешинчиси, ўқитувчи томонидан ҳам, ўқувчи томонидан ҳам таълимга бўлган масъулият ҳисси. Хитойда талабалар камбағалликдан қутулиш, ҳаётда ўз йўлини топиб кетиш учун фақат ва фақат имконият таълимда эканлигини тушунишади. Масалан, мен дарс берадиган гуруҳда 12 та талаба бўлса, бир дона 3 баҳо оладиган талаба бўлди. Қолганлари 4-5 баҳога ўқишади.
Ўқитувчилар ҳам дарсдан исталган вақтда чиқиб кетолмайди, белгиланган вақтда дарсларни ўтиши шарт. Битта семестрда ўтган дарсларингиз, маърузаларингизни битта китоб қилиб нашр қиладиган даражада тайёрланиш зарур.
— Нима деб ўйлайсиз, Ўзбекистоннинг таълим соҳасидаги йўли вақт ўтгач ривожланган мамлакатларникига етиб оладими?
— Таълимдаги бугунги кунда бўлаётган ислоҳотлар мени қувонтиради. Ҳақиқатан ҳам, яхши томонга ўзгаришлар бор. Агар янада масъулият билан ёндашилса, албатта, ўзгаради.
Университетларнинг ўзидан келиб чиқиб ёки мактабларнинг ўзига хослигидан келиб чиққан ҳолда, уларнинг ўзларига ривожланиш стратегиялари тузиб бериш керак, деб ҳисоблайман.
Йиллар ўтгач, мен умид қиламан, албатта, мамлакатимиздаги таълим ривожланган давлатларнинг таълим даражасига етиб олади. Чунки давлатимиз ривожи фақат ва фақат таълимга боғлиқ. Қайси соҳани ривожлантирмайлик, ўша соҳанинг таълими ривожланган бўлиши керак.
— Ўзбекистон—Хитой ўртасидаги муносабатлар, ўзаро ҳамкорлик ҳақида фикрларингиз қандай?
— Икки давлат ўртасидаги муносабатларга тўхталсам, ҳозирги кунда Ўзбекистон ва Хитой ҳар жабҳада ҳамкорлик олиб бормоқда. Бўлажак саммитдан сўнг ҳам янада кўпроқ ва кенг қамровли икки томонлама манфаатли ҳамкорлик муносабатлари ривожланиб боради.
— Ўзбекистоннинг турли вилоятларидаги ёшларга айтадиган сўзларингиз...
— Уларга бир гапни айтаман — фақат ва фақат яхши ўқиш керак. Чунки нажот фақат таълимда. Яна бир нарса, чет тилини яхши ўрганиш керак. Чет тилини яхши ўрганишда аввало она тилидан бошлаш керак, яъни она тилини яхши ўрганиш керак.
Чунки пойдевор яхши қўйилмаса, сиз ҳеч қайси чет тилини яхши ўрганолмайсиз. Мен кўплаб хитой тилини ўрганган ёшларни биламан, “эга нима, кесим нима?”, деб сўраб туришади. Улар кўчада гаплаша олиши мумкин, лекин бирор нарсани ҳар томонлама яхши изоҳлаб берадиган кадрлар бўлмайди.
Шунингдек, қўшимча соҳаларни ҳам ўрганиш керак. Мен ўйлайман, 10 йилдан кейин таржимонларга эҳтиёж қолмайди. Бошқа касбларда тил биладиган мутахассис бўлиб етишиш керак.
Оғабек Самисов, Сиан шаҳридан махсус
Изоҳ (0)