Texnik jihatdan tartibga solish agentligi vakili O‘zbekistondagi yo‘llarning sifati haqida fikr bildirib, nima sababda ularda chuqurlar, yoriqlar, notekisliklar ko‘pligiga izoh berdi, deb yozadi O‘zA.
Ma’lumotlarga ko‘ra, O‘zbekiston hududida 98 asfalt-beton mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar bor. Bu korxonalarning 70 foizi standartlarga javob bermaydi.
“Buxoro va Navoiy viloyatlari misolida asfalt-beton mahsulotlar ishlab chiqaruvchi korxonalar faoliyati va avtomobil yo‘llar sifati o‘rganildi. Aslida, asfalt-beton mahsulotlarining sifati va xavfsizligi 2020-2022 yillarda qabul qilingan 6 (EN, ISO, GOST) xalqaro standartlar bilan tartibga solinadi”, — deydi Texnik jihatdan tartibga solish agentligi davlat nazorati departamenti qurilish-materiallari bo‘limi boshlig‘i Shuhrat Suyarqulov.
O‘rganishlar jarayonida, Navoiy viloyatidagi 7 ta asfalt-beton mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi korxonaning barchasida mahsulot sifatini nazorat qilish uchun laboratoriya mavjud emasligi aniqlangan. Bundan tashqari, Buxoro viloyatidagi 11 ta asfalt-beton mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi korxonaning 4 tasida (36 foizi) mahsulot sifatini nazorat qilish uchun laboratoriya mavjud emas.
Aksariyat korxonalarda sifati kafolatlanmagan xomashyolardan foydalanish holatlari uchramoqda. Misol uchun, korxonalarda asfalt-beton mahsulotini ishlab chiqarishda asosiy xomashyo sifatida foydalaniladigan bitumning sifatini nazorat qilish imkoniyati mavjud emas. Standart talabiga asosan bitumning har bir partiyasi sinovlardan o‘tkazilishi belgilangan. Aniqlangan kamchiliklarni bartaraf qilish yuzasidan korxonalarga taqdimnomalar kiritildi.
Buxoro viloyatidagi yangi qurilayotgan “Buxoro halqa yo‘li” avtomobil yo‘lining 16,5 kilometridagi qayta qurish obyektida yotqizilgan asfalt-beton sifati o‘rganilganda 1 qatlam asfalt-beton loyiha bo‘yicha 9 santimetr bo‘lishi belgilangan bo‘lsada, amalda 7 santimetrni tashkil etgan.
Shuningdek, yo‘lning tayyor qismlari o‘rganilganda chuqurlar, yoriqlar, notekis joylari borligi aniqlangan. Qaynoq asfalt-beton qorishmaning yotqizishdagi harorati 150-160 daraja bo‘lishi belgilangan bo‘lsada, har bir avtosamosvalda keltirilayotgan qorishmaning harorati amalda nazorat qilinmaydi.
Mutaxassislar xususiy akkreditlangan sinash laboratoriyalari tomonidan asfalt-beton mahsulotlariga rasmiylashtirilgan sinov bayonnomalari va xulosalar tahlilini o‘tkazilgan hamda bir qator kamchiliklarni aniqlanlagan. Xususan, Navoiy viloyatidagi “Navoiy qurilish sinov” MCHJ tomonidan asfalt mahsulotlariga standart talabining 4 ta hamda “Navoiy zamon standart” MCHJ tomonidan 2 ta ko‘rsatkich bo‘yicha sinovlar o‘tkazilmasdan xulosa rasmiylashtirilgan.
Buxoro viloyatidagi “Buxoro maxsus sinov qurilish laboratoriya” MCHJ sertifikatlashtirish idorasi tomonidan asfalt-beton mahsulotini “aralashmaning yorilishdagi chidamlilik ko‘rsatkichi” bo‘yicha nomuvofiq bo‘lsada (me’yor bo‘yicha 3,5 foiz, amalda 3,3 foiz tashkil etgan) mahsulot muvofiqligi to‘g‘risida xulosa berilgan hamda “bog‘lovchi (bitum) miqdori” ko‘rsatgichi tekshirilmasdan sertifikat rasmiylashtirilgan.
Yo‘l qurilishida yetakchi bo‘lgan Germaniya davlati tajribasi o‘rganilgan. Germaniyada yo‘l qurilishi DIN, EN, ISO, BS standartlari bilan tartibga solinadi. To‘siqsiz, yuqori tezlikdagi transport oqimini ta’minlash avtoban dizayni uchun umumiy qoidadir. Aksariyat avtobanlar sovuqqa chidamli beton yoki bitumli sirt qalinligi 68 santimetr o‘lchamdagi yo‘l yuzasidan iborat. Avtomobil yo‘llari qurilishida yer qatlamlari ilmiy-tadqiqot jihatidan o‘rganiladi.
Germaniyaning 7500 mil (12 050 kilometr) avtomobil yo‘llarining 25 foizi beton qoplamalaridan iborat. Inspektorlar yuqori texnologiyali yo‘l skanerlash uskunalari bilan jihozlangan avtomashinalar yordamida tizimning har bir kvadrat metrini vaqti-vaqti bilan tekshiradi. Agar yoriq yoki boshqa nuqson aniqlansa, butun yo‘l qismi almashtiriladi. Germaniyada yo‘l harakati darajasiga qarab beton qoplama qalinligi va boshqa tafsilotlarni tanlash uchun katalogdan foydalaniladi. Ushbu katalog har 10 yilda bir marta yangilanadi.
Nemis katalogi talablariga muvofiq quriladigan qoplamaning umumiy qalinligi beton yuzasi, asosiy qatlam (sement bilan ishlangan, asfalt bilan ishlangan yoki ishlov berilmagan) va muzlashdan himoya qiluvchi qatlam qalinligining yig‘indisidir. Sovuqqa qarshi himoya qatlamining qalinligi mintaqaning iqlimiga va yer osti qatlamining sovuqqa sezgirligiga bog‘liq. Odatda qoplamaning umumiy qalinligi 22 dan 35 dyuymgacha (55 dan 90 santimetrgacha).
Yuqoridagilardan kelib chiqib, Avtomobil yo‘llar davlat qo‘mitasiga Germaniya standartlarini o‘rganib chiqish va respublikada joriy qilish yuzasidan Vazirlar Mahkamasi hamda Texnik jihatdan tartibga solish agentligiga xulosa kiritish taklif etilgan.
Shuningdek, aniqlangan qonun buzilish holatlarini bartaraf etish bo‘yicha Avtomobil yo‘llar davlat qo‘mitasiga taqdimnoma kiritilgan. Buxoro va Navoiy viloyatlari tajribasi asosida respublikadagi 98 ta asfalt-beton ishlab chiqaruvchi korxonalarda davlat nazoratini o‘tkazish va ta’sirchan choralarni qo‘llashga ruxsat berish, Avtomobil yo‘llar davlat qo‘mitasiga hududlardagi bitum mahsulotlarining har bir partiyasini sinovdan o‘tkazuvchi laboratoriya hamda asfalt-beton ishlab chiqaruvchi korxonalarda sinov laboratoriyasini tashkil etish taklif etilgan. “Ammo javob va natijadan darak yo‘q”, — deyiladi xabarda.
Izoh (0)