Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлиги вакили Ўзбекистондаги йўлларнинг сифати ҳақида фикр билдириб, нима сабабда уларда чуқурлар, ёриқлар, нотекисликлар кўплигига изоҳ берди, деб ёзади ЎзА.
Маълумотларга кўра, Ўзбекистон ҳудудида 98 асфальт-бетон маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи корхоналар бор. Бу корхоналарнинг 70 фоизи стандартларга жавоб бермайди.
“Бухоро ва Навоий вилоятлари мисолида асфальт-бетон маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи корхоналар фаолияти ва автомобиль йўллар сифати ўрганилди. Аслида, асфальт-бетон маҳсулотларининг сифати ва хавфсизлиги 2020-2022 йилларда қабул қилинган 6 (EН, ISO, GOST) халқаро стандартлар билан тартибга солинади”, — дейди Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлиги давлат назорати департаменти қурилиш-материаллари бўлими бошлиғи Шуҳрат Суярқулов.
Ўрганишлар жараёнида, Навоий вилоятидаги 7 та асфалт-бетон маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи корхонанинг барчасида маҳсулот сифатини назорат қилиш учун лаборатория мавжуд эмаслиги аниқланган. Бундан ташқари, Бухоро вилоятидаги 11 та асфальт-бетон маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи корхонанинг 4 тасида (36 фоизи) маҳсулот сифатини назорат қилиш учун лаборатория мавжуд эмас.
Аксарият корхоналарда сифати кафолатланмаган хом ашёлардан фойдаланиш ҳолатлари учрамоқда. Мисол учун, корхоналарда асфальт-бетон маҳсулотини ишлаб чиқаришда асосий хом ашё сифатида фойдаланиладиган битумнинг сифатини назорат қилиш имконияти мавжуд эмас. Стандарт талабига асосан битумнинг ҳар бир партияси синовлардан ўтказилиши белгиланган. Аниқланган камчиликларни бартараф қилиш юзасидан корхоналарга тақдимномалар киритилди.
Бухоро вилоятидаги янги қурилаётган “Бухоро ҳалқа йўли” автомобиль йўлининг 16,5 километридаги қайта қуриш объектида ётқизилган асфальт-бетон сифати ўрганилганда 1 қатлам асфалт-бетон лойиҳа бўйича 9 сантиметр бўлиши белгиланган бўлсада, амалда 7 сантиметрни ташкил этган.
Шунингдек, йўлнинг тайёр қисмлари ўрганилганда чуқурлар, ёриқлар, нотекис жойлари борлиги аниқланган. Қайноқ асфальт-бетон қоришманинг ётқизишдаги ҳарорати 150-160 даража бўлиши белгиланган бўлсада, ҳар бир автосамосвалда келтирилаётган қоришманинг ҳарорати амалда назорат қилинмайди.
Мутахассислар хусусий аккредитланган синаш лабораториялари томонидан асфальт-бетон маҳсулотларига расмийлаштирилган синов баённомалари ва хулосалар таҳлилини ўтказилган ҳамда бир қатор камчиликларни аниқланлаган. Хусусан, Навоий вилоятидаги “Навоий қурилиш синов” МЧЖ томонидан асфалт маҳсулотларига стандарт талабининг 4 та ҳамда “Навоий замон стандарт” МЧЖ томонидан 2 та кўрсаткич бўйича синовлар ўтказилмасдан хулоса расмийлаштирилган.
Бухоро вилоятидаги “Бухоро махсус синов қурилиш лаборатория” МЧЖ сертификатлаштириш идораси томонидан асфальт-бетон маҳсулотини “аралашманинг ёрилишдаги чидамлилик кўрсаткичи” бўйича номувофиқ бўлсада (меъёр бўйича 3,5 фоиз, амалда 3,3 фоиз ташкил этган) маҳсулот мувофиқлиги тўғрисида хулоса берилган ҳамда “боғловчи (битум) миқдори” кўрсатгичи текширилмасдан сертификат расмийлаштирилган.
Йўл қурилишида етакчи бўлган Германия давлати тажрибаси ўрганилган. Германияда йўл қурилиши DIN, ЕН, ISO,BС стандартлари билан тартибга солинади. Тўсиқсиз, юқори тезликдаги транспорт оқимини таъминлаш автобан дизайни учун умумий қоидадир. Аксарият автобанлар совуққа чидамли бетон ёки битумли сирт қалинлиги 68 сантиметр ўлчамдаги йўл юзасидан иборат. Автомобиль йўллари қурилишида ер қатламлари илмий-тадқиқот жиҳатидан ўрганилади.
Германиянинг 7500 мил (12 050 километр) автомобиль йўлларининг 25 фоизи бетон қопламаларидан иборат. Инспекторлар юқори технологияли йўл сканерлаш ускуналари билан жиҳозланган автомашиналар ёрдамида тизимнинг ҳар бир квадрат метрини вақти-вақти билан текширади. Агар ёриқ ёки бошқа нуқсон аниқланса, бутун йўл қисми алмаштирилади. Германияда йўл ҳаракати даражасига қараб бетон қоплама қалинлиги ва бошқа тафсилотларни танлаш учун каталогдан фойдаланилади. Ушбу каталог ҳар 10 йилда бир марта янгиланади.
Немис каталоги талабларига мувофиқ қуриладиган қопламанинг умумий қалинлиги бетон юзаси, асосий қатлам (цемент билан ишланган, асфальт билан ишланган ёки ишлов берилмаган) ва музлашдан ҳимоя қилувчи қатлам қалинлигининг йиғиндисидир. Совуққа қарши ҳимоя қатламининг қалинлиги минтақанинг иқлимига ва ер ости қатламининг совуққа сезгирлигига боғлиқ. Одатда қопламанинг умумий қалинлиги 22 дан 35 дюймгача (55 дан 90 сантиметргача).
Юқоридагилардан келиб чиқиб, Автомобиль йўллар давлат қўмитасига Германия стандартларини ўрганиб чиқиш ва республикада жорий қилиш юзасидан Вазирлар Маҳкамаси ҳамда Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлигига хулоса киритиш таклиф этилган.
Шунингдек, аниқланган қонун бузилиш ҳолатларини бартараф этиш бўйича Автомобиль йўллар давлат қўмитасига тақдимнома киритилган. Бухоро ва Навоий вилоятлари тажрибаси асосида республикадаги 98 та асфалт-бетон ишлаб чиқарувчи корхоналарда давлат назоратини ўтказиш ва таъсирчан чораларни қўллашга рухсат бериш, Автомобиль йўллар давлат қўмитасига ҳудудлардаги битум маҳсулотларининг ҳар бир партиясини синовдан ўтказувчи лаборатория ҳамда асфальт-бетон ишлаб чиқарувчи корхоналарда синов лабораториясини ташкил этиш таклиф этилган. “Аммо жавоб ва натижадан дарак йўқ”, — дейилади хабарда.
Изоҳ (0)