“Axborot ochiqligi va so‘z erkinligi ortga qaytmas jarayon” – jurnalist Bobur Alixonov Konstitutsiyada OAV faoliyatiga aralashganlik uchun javobgarlik belgilanayotgani haqida
Yangilanayotgan O‘zbekiston Konstitutsiyasida ommaviy axborot vositalari faoliyatiga to‘sqinlik qilish yoki aralashish javobgarlikka sabab bo‘lishi belgilanmoqda.
Oxirgi yillarda ko‘plab ijobiy o‘zgarishlar ro‘y bergan yo‘nalishlarning biri axborot sohasi bo‘lmoqda. OAV va blogerlik rivojlandi, so‘z erkinligini taʼminlash davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi.
Bugun O‘zbekistondagi OAV soni 2016-yilga nisbatan 30 foizga ortib, 1 ming 962 taga yetdi. Internet nashrlari soni so‘nggi 6 yilda salkam ikki barobar ko‘payib, 677 taga yetdi.
Davlat tomonidan OAV har tomonlama qo‘llab-quvvatlanmoqda. Bu borada 2022-yil 27-iyundagi prezident qarori bilan OAVlarga soliq imtiyozlari va boshqa bir qator imkoniyatlar berilgan.
Ammo sohada o‘z yechimini kutayotgan muammolar ham bor. Ayrim OAV va jurnalistlar hamon o‘z kasb faoliyatlarida turli to‘siqlarga duch kelmoqda. Hanuzgacha ko‘plab davlat organlari va mansabdorlar ochiqlik siyosatiga ko‘nika olmayapti.
Jurnalist Bobur Alixonov “Daryo” nashriga bergan intervyusida bu boradagi fikrlarini bayon etdi.
Har qanday rivojlangan davlat va jamiyatda siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy vazifalarni bekamiko‘st ado etishda, bu boradagi mavjud muammolar yechimini taʼminlashda, va umuman, taraqqiyotga yuz tutishda shu mamlakatdagi media-makonning munosib xuquqiy mavqeʼini belgilash, axborot sohasida ochiqlik va so‘z erkinligini taʼminlash hal qiluvchi ahamiyatga ega. Bu allaqachon jahon tajribasida isbotlangan aksioma va O‘zbekiston uchun ham bu ortga qaytmas jarayondir. Qolaversa, davlat rahbarining o‘zi ochiqlik va hisobdorlikni, xalqchillik va adolatni baralla olg‘a surayotgan, soha rivojiga katta imkoniyatlar yaratib berayotgan bir pallada ayrim OAV va jurnalistlar, blogosfera vakillari hamon o‘z kasbiy faoliyatlarida turli to‘siqlarga duch kelishi, mansabdorlarning ochiqlik siyosatiga hanuzgacha ko‘nika olmayotgani ham, afsuski, bor haqiqat. Amaliyotda bunday nohush xarakatlar media tuzilmalarga nisbatan bo‘lgan turli xil bosimlar, ularning faoliyatiga qo‘pol ravishda aralashish, har tomonlama to‘sqinlik qilishda namoyon bo‘ladi. Buni yana boshqacharoq talqinda chinikam senzura desak ham bo‘ladi. Shu bois, axborot vositalarining va jurnalistlarning faoliyatiga to‘sqinlik qilish yoki aralashish qonunga muvofiq javobgarlikka sabab bo‘lishi yangilanayotgan Konstitutsiyada qatʼiy belgilab qo‘yilmoqda. Shubhasiz, bu borada kiritilayotgan yangi konstitutsiyaviy norma bosh huquqiy kafolat sifatida baholanadi, – dedi Bobur Alixonov.
Prezident Shavkat Mirziyoyev joriy yilning 24-fevral kuni Qarshi shahridagi maktabda pedagoglar va mutasaddilar bilan uchrashuv o‘tkazib, ko‘pchilik OAVni yopishni taklif qilayotgani, ammo hech qachon bunday qilinmasligini aytgandi.
Erkinlik nafasi yoqadimi? Ha, menga yoqadi. To‘g‘ri, bunday ishlash qiyin. Menga ommaviy axborot vositalarini yopishni aytishadi, yo‘q, yopmayman. Oldingidek prokuror, DXX tekshiruvchi bo‘lsinmi? Biz niyatimizga yetdikmi? Birimiz ikki bo‘ldimi? Men har kuni o‘qiyman, internetni ham o‘qiyman. Vaqtim boricha, qo‘limga qalam olib, o‘zimga yozib olaman. Baribir o‘nta fikrdan to‘qqiztasi to‘g‘ri bo‘lib chiqadi. Bu to‘g‘ri yo‘nalishmi? Agar bizda OAV yopiq bo‘lsa, sizlarni ham hech kim eshitmaydi, — degan prezident.
Xulosa qilib aytganda, taraqqiy etgan mamlakatlarning tarixiy tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, so‘z va matbuot erkinligini taʼminlamay turib iqtisodiy rivojlanish va aholi farovonligiga erishib bo‘lmaydi. Shunday ekan, jurnalist va OAVning bemalol ishlashiga qo‘yib berish kerak. Ayrim rahbarlar, ular uchun qanchalik yoqimsiz bo‘lmasin, haqiqatga yuz tutishga o‘rganishi zarur. Bu yo‘lda konstitutsiyaviy yangi norma huquqiy kafolat bo‘lib xizmat qiladi.
