Qish fasli kirib kelishi bilan O‘zbekistonda elektr va gaz ta’minotida uzilishlar yuzaga kelmoqda. Hukumat tomonidan bu nosozliklarni bartaraf etish uchun chora-tadbirlar ko‘rilmoqda. Xususan, elektr va gaz muammolarini tezkor hal qilish uchun 24 soat ishlaydigan shtablar tashkil etilgan.
O‘zbekiston sharoitida elektr ta’minoti bilan bog‘liq muammolarni hal etishda quyosh panellari eng maqbul yechimlardan biri sifatida qayd etiladi. “Daryo” ularning afzalliklari, narxlari va ajratilayotgan past foizli kreditlar to‘g‘risida so‘z yuritadi.Quyosh panellari nima?
Quyosh batareyalari — quyosh energiyasini to‘g‘ridan to‘g‘ri elektr tokiga aylantiradigan fotovoltaik konvertor, ya’ni yarimo‘tkazgichli qurilma bo‘lib, ular maxsus ramkalarga joylanib, quyosh panellarini hosil qiladi. Aniqrog‘i, quyoshdan olingan yorug‘likni elektr tokiga aylantirib, foydalanishga tayyor holga keltirilgan ramkalardir.
Quyosh panellari quyosh elektr stansiyasi deb ham ataladi. Ularning 2 xil varianti mavjud:
1. Akkumulyator bilan ishlaydigan (avtonom quyosh elektron stansiyasi, keyingi o‘rinlarda ES).
Akkumulyator bilan ishlaydigan ESlarni elektroenergiya yetib bormagan yoki tez-tez uzilishlar kuzatiladigan joylarga o‘rnatish maqsadga muvofiq. Chunki u zaxirada quyoshdan yig‘gan energiyasini saqlab turadi va sutkaning istalgan vaqtida undan foydalanish mumkin bo‘ladi.
Uning ishlash tizimi taxminan shunday: Siz foydalanayotgan elektr energiyasi to‘satdan o‘chib qolsa, akkumulyatordagi zaxira energiya avtomat tarzda tarmoqqa ulanadi (yetib keladi) va ma’lum soatlarga yetadi.
2. Tarmoq elektrostansiyasi. Unda faqat quyosh panellari va invertorlar bo‘ladi. Bu stansiya elektr tarmog‘i bilan parallel tarzda ishlaydi. Bu usuldan asosan elektr energiyasini iqtisod qilish, tejash maqsadida foydalaniladi.
Uning ishlash prinsipi taxminan quyidagicha: Quyosh panellaridan olingan energiyani invertor 220 yoki 380 voltga aylantirib, kunning yorug‘ vaqtida iste’molchiga to‘g‘ridan to‘g‘ri yetkazib berishi mumkin.
Ortib qolgan energiyani esa, davlat elektr tarmog‘iga uzatib, kunning qorong‘i vaqtida yana o‘sha elektr tarmog‘idan foydalanish imkoni bo‘ladi.
Shunda foydalanuvchi davlat elektr tarmog‘idan deyarli foydalanmagan hisoblanadi. Bu panelni ikki tomonli o‘z hisoblagichi bo‘lib, davlat hisobidan va quyosh energiyasidan umumiy qancha foydalanilganini ko‘rsatib turadi.
Quyosh batareyalarining narxlari qanday?
Quyosh panellari 300 kundan ortiq quyoshli ob-havosiga ega O‘zbekistonda ham ishlab chiqariladi. Uni mamlakatda xarid qilish imkoni mavjud.Energetika vazirligining ma’lumotlariga ko‘ra, eng arzon quyosh panellari 150 Vt quvvatga ega, bu esa ulardan foydalanib, uyning 5-6 ta xonasini yoritish va bitta televizorni ishlatish imkonini beradi.
Minimal talab qilinadigan quvvatga ega quyosh panellarini elektr energiyasi uchun yillik to‘lov orqali ham bilib olish mumkin.
Masalan, Toshkent shahrida yashovchi oila elektr uchun bir oyda 50 ming so‘m, bir yilda o‘rtacha 600 ming so‘m to‘lasa, o‘rnatiladigan quyosh panellari uchun minimal tavsiya qilinadigan quvvat 1,36 kVt bo‘ladi.
Agar O‘zbekiston tumanlarida yashovchi oila elektr ta’minoti uchun sovuq kunlarda (noyabr—mart) 150 ming so‘mdan, qolgan vaqtda 50 ming so‘mdan to‘lasa, bir yilda bu ko‘rsatkich 1,1 mln so‘m bo‘ladi.
Bunday holatda quyosh elektr stansiyasi uchun tavsiya qilinadigan minimal quvvat — 2,32 kVt.
Energetika vazirligi huzurida quyosh elektr stansiyalari va suv isitkichlarini xarid qilish uchun “Energymarket.uz” platformasi ishga tushirilgan.
Platformada quyosh panellarining kVt iga qarab narxlar 10,9 mln so‘mdan 109 mln so‘mgacha ko‘rsatilgan. Vazirlik quyosh elektr stansiyalari xarid qilinganida ma’lum bir miqdorda kompensatsiya ham to‘lab beradi.
Bundan tashqari ushbu platformada quyosh panellarini 36 oygacha muddatli to‘lov orqali foizsiz xarid qilish mumkin. Biroq bunda kompnesatsiya ajratilmaydi.
Quyosh panellarini Amazon va Alibaba kabi onlayn tijorat kompaniyalaridan ham xarid qilish mumkin.
Masalan, “Alibaba.com” saytida 3 kVt quvvatga ega quyosh elektr stansiyasining narxi 3,3 ming dollar atrofida turibdi. Yetkazib berish xarajatlari yetkazib beruvchi kompaniyaga qarab turlicha bo‘lishi mumkin.
Panellar o‘rnatilgach, iste’molchi davlat elektroenergiyasidan uzilishi ham mumkin. Faqat bunda tanlangan panel quvvati yetarli bo‘lishi muhim.
Quyosh panellari qayerga qanday o‘rnatiladi?
Quyosh panellari geografik hududga qarab O‘zbekistonda janubga qarab o‘rnatilishi — mukammal o‘rnatish hisoblanadi. Hovli turar joylarga o‘rnatish uchun uy tomlari eng optimal variant sanaladi.Tomda quyosh panellariga deyarli soya tushmaydi. Katta quvvatli quyosh panellari uchun esa, albatta, katta ochiq maydonlardan, daraxtlar soya solmaydigan yerlardan foydalanish, atrofiga maxsus to‘siqlar o‘rnatish tavsiya etiladi.
O‘rnatishda qattiq jismlar tegsa, sinishi mumkinligini ham e’tibordan chetda qoldirmaslik kerak. Panel sinsa, uni ta’mirlash imkoni mavjud emas.
Panellar qanday tanlanadi, ular bir kunda necha soat ishlash quvvatiga ega?
Uy yoki korxonalarga ishlatiladigan elektrga bo‘lgan ehtiyojdan kelib chiqib, ma’lum quvvatli quyosh batareyalari tavsiya etiladi. Bu uy kvadrat metriga bog‘liq emas.
Agar xaridor oylik, yillik elektr iste’molini yozib, mutaxassisga ko‘rsatsa, unga aynan qancha quvvatli quyosh paneli kerakligini aniqlash oson bo‘ladi. Qancha soat ishlashini mijoz o‘zi tanlaydi.
Quyosh panellari bir sutkada 1 soatdan 24 soatgacha ham iste’molchini elektr energiyasi bilan ta’minlay oladi. Bunda xarid qilinayotganda kundalik foydalaniladigan elektr qiymati va iste’molchilar qanchaligi muhim sanaladi.
Mutaxassis shundan kelib chiqib, qaysi biri to‘g‘ri kelishini aniq tavsiya qila oladi.
Quyosh elektr stansiyalari iqtisodiy jihatdan necha yilda o‘zini oqlaydi?
Akkumulyatorli elektrostansiyalar O‘zbekistondagi bugungi kun elektr narxi bilan hisoblaganda, 5 yilda o‘zini oqlaydi, ya’ni sarflangan mablag‘ 5 yil ichida chiqadi.Oltinchi yildan boshlab, fuqaro bepul elektr energiyasidan foydalanayotgan bo‘ladi. (Agar kattaroq sanoat korxonada foydalanilsa, bir yilga yetmasdan ham oqlashi mumkin).
Quyosh panellari o‘rtacha 25 yil muddat ishlaydigan bo‘lsa, 20 yil bepul yorug‘lik energiyasi bilan ta’minlaydi.
Quyosh panellari uchun kreditlar ham bor
O‘zbekistonda bir nechta banklar tomonidan quyosh panellari va boshqa qayta tiklanuvchi energiya manbalari uchun past foizli “yashil‘ iste’mol kreditlari ham takilf qilinadi.“Yashil” iste’mol krediti aholiga quyosh fotoelektrik stansiyalari, quyosh suv isitkichlari, maishiy energiya samarador gaz-gorelkali qurilmalar va qozonlarni sotib olish maqsadida ajratiladi.
Kredit quyidagi banklar tomonidan beriladi:
Ipoteka Bank
Foizi — 15 foiz
Summasi — 90 mln so‘mgacha
Muddati — 5 yilgacha
Imtiyozli davri — mavjud emas
Qishloqqurilishbank
Foizi — 15 foiz
Summasi — 150 mln so‘mgacha
Muddati — 5 yilgacha
Imtiyozli davri — mavjud emas
Xalq Banki
Foizi — 15 foiz
Summasi – 60 mln so‘mgacha
Muddati — 5 yilgacha
Imtiyozli davri — mavjud emas
O‘zsanoatqurilishbank
Foizi — 15 foiz
Summasi — 150 mln so‘mgacha
Muddati — 5 yilgacha
Imtiyozli davri — 6 oygacha
Izoh (2)
assalomu akaykum bita xonadonga urtacha qancha ga unatsa buladi
Барака топгурлар саводларинг каерда.