• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12591.71
    • RUB160.18
    • EUR14821.7
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +36°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Iqtisodiyot

    Dunyo aholisi 8 milliardga yetdi. Bu xavotirga sabab bo‘loladimi?

    Birlashgan Millatlar Tashkilotiga ko‘ra, dunyo aholisi 15-noyabr kuni 8 milliard nafarga yetdi.

    Oxirgi o‘n yillikda doimiy ravishda ommaviy ocharchilik yuzaga kelishi prognoz qilib kelingan. Endi esa dunyo aholisi ko‘payishi ortidan ekologik falokat haqida o‘ylar paydo bo‘lmoqda.

    Boshqalar esa qarama-qarshi muammodan xavotirda:

    Foto: Twitter
    Tug’ilishning pastligi sababli aholining qisqarishi sivilizatsiya uchun global isishdan ko‘ra ko‘proq xavf tug‘diradi, — deydi yaqinda Twitter’ni sotib olgan Ilon Mask.
    So‘nggi o‘n yillikdagi aholi o‘zgarishiga nazar tashlansa, bu o‘zaro qarama-qarshi prognozlarning hech biri to‘g‘ri emasligi ko‘rinadi.

    Dunyo aholisining 6 milliarddan 7 milliardgacha o‘sishi uchun (1998-yildan 2010-yilgacha) o‘n ikki yil kerak bo‘ldi. 8 milliardlik aholi soniga yetish ham xuddi shuncha vaqt talab qildi.

    Bu o‘sish ortida quyidagi jihatlar turibdi:

    • uzoq umr ko‘rish;
    • ovqatlanish va aholi salomatligini yaxshilash;
    • chaqaloqlar o‘limi, kasallik va tug‘ruqdagi onalar o‘limining pasayishi.
    Hisob-kitoblarga ko‘ra, Yer aholisi COVID-19 pandemiyasida ham o‘sishda davom etdi. Pandemiyada virus sababli taxminan 16-28 million nafar odam halok bo‘lgan. Bu o‘sha paytdagi barcha o‘limlarning beshdan bir qismini tashkil qiladi.

    Shunday qilib, global demografik inqiroz haqida yetarlicha dalillar yo‘q. Hozirgi tendensiyalarga ko‘ra, dunyo aholisi 2037-yilda 9 milliardga, 2080 va 2100-yillar oralig‘ida 10,4 milliardga yetadi.

    Aholining haddan tashqari ko‘payishi ham xuddi shunday xavfli ko‘rinadi. Garchi milliardlab qo‘shimcha bosqichlar bir xil muntazamlik bilan o‘tayotgan bo‘lsa-da, dunyo aholisining o‘sish sur’ati tez pasayib bormoqda.

    1963-yilda umumiy aholi soni 2,3 foizga o‘sgan. 2022-yilda u atigi 0,8 foizga o‘sdi. Bu Ikkinchi jahon urushi davridan keyingi 1950-yillardan beri eng past ko‘rsatkichdir.

    O‘sish sur’ati nega pasaydi?

    Foto: Bloomberg

    1990—2000-yillar aholining nisbatan tez o‘sish davri bo‘ldi. O‘sha paytda tug‘ilgan bolalar endi farzand ko‘rish yoshiga yetmoqda.

    1987-yilda 18 yoshdan 49 yoshgacha bo‘lgan kattalar soni 2,2 milliard bo‘lgan bo‘lsa, hozir bu ko‘rsatkich 3,6 milliardni tashkil etadi.

    Ayni paytda potensial ota-onalar kichikroq oilalarni xohlamoqda. 1990-yilda ayollar o‘rtacha 3,3 nafar farzand ko‘rishni xohlagan bo‘lsa, 2022-yilda bu ko‘rsatkich 2,3 nafargacha kamaygan. Bu aholi soni o‘sayotgan bo‘lsa ham, o‘sish nazoratsiz ekanligini anglatadi.

    Tabiiy ravishda aholi o‘sishi har bir mintaqada turlicha bo‘ladi. 2022 va 2050-yillar oralig‘ida dunyo aholisining taxminan 50 foiz o‘sishi faqat sakkizta mamlakatda sodir bo‘ladi.

    Ulardan beshtasi Afrikada (Kongo, Misr, Efiopiya, Nigeriya va Tanzaniya). Qolgan uchtasi Osiyoda (Hindiston, Pokiston va Filippin).

    Hindiston kelgusi yilda Xitoyni ortda qoldirib, dunyodagi eng ko‘p aholisi bor mamlakatga aylanishi kutilmoqda.

    Afrika bu yil Yevropa va Shimoliy Amerikaning umumiy aholisini ortda qoldirdi (1980-yilda hozirgi aholi sonining atigi uchdan bir qismiga ega edi). Bu dunyoga ham ekologik, ham ijtimoiy ta’sir ko'rsatadi.

    Bulardan biri — atrof-muhitga salbiy ta’sir. Hindiston va Afrikadagi odamlar Amerika, Yevropa yoki Xitoydagilarga qaraganda ancha kam atrof-muhitni ifloslaydi.

    Boy va kambag‘al davlatlar orasida farq qanday?

    Foto: Bloomberg

    BMT ma’lumotlariga ko‘ra, kambag‘al va o‘rtacha daromaddan past bo‘lgan mamlakatlar dunyo bo‘ylab karbonat angidrid chiqindilarining yettidan bir qismini hosil qiladi.

    Ammo kelgusi o‘n yil ichida aholi o‘sishining 90 foizi kamroq ifloslantiruvchi mamlakatlar hissasiga to‘g‘ri keladi. Aholining ko‘payishi ba’zan ekologik bosimni yomonlashtirishi mumkin. Lekin dunyo miqyosida uning o‘sishi, o‘z-o‘zidan, global isishga, turmush darajasining o‘sishiga sabab bo‘lishi haqida yetarli dalillar mavjud emas.

    Aholisi nisbatan qariroq bo‘lgan jamiyatlarda ham xuddi shunday holat kuzatiladi.Dunyo aholisining uchdan ikki qismi uning soni barqaror yoki kamayib borayotgan mamlakatlarda yashaydi.

    BMT hisob-kitoblariga ko‘ra, asosan boy bo‘lgan 61 mamlakatda 2022-yildan 2050-yilgacha aholi soni 1 foizga yoki undan ko‘proqqa qisqaradi.

    Odamlar soni kamayib borayotgan jamiyatlar, albatta, ijtimoiy muammolarga duch keladi. Bulardan eng muhimi — mehnatga layoqatli yoshdagi odamlarning kamayishi.

    Bu sivilizatsiya uchun tahdidmi yoki yo‘qmi, unchalik aniq emas. Pessimistik hisob-kitoblarga ko‘ra, Germaniya kabi boy mamlakat 2100-yilda 1950-yildagi kabi aholi soniga ega bo‘lishi mumkin.

    Shunga qaramay kelgusi o‘n yillikda mehnat unumdorligini oshishi, jamiyatlar uchun kamroq ishchilar kerakligini anglatadi. Bu esa rivojlangan davlatlar uchun ham kamroq ishchi kuchi kerak deganidir.Bularning hech biri dunyo atrof-muhitning buzilishi va siyosiy to‘ntarish kabi katta muammolarga duch kelayotganini inkor etmaydi.

    Ammo 8 milliard aholi demografik falokatni anglatmaydi. Buning o‘rniga, Yer aholisining o‘sishi Goldilocks lahzasini (juda tez ham, sekin ham emas) boshdan kechirayotganga o‘xshaydi.

    O‘zbekistondagi vaziyat

    Toshkent metropolitenida o‘z yuklari bilan ketayotgan odamlar.

    Toshkent metropolitenida o‘z yuklari bilan ketayotgan odamlar.
    Foto: “Daryo” / Ma’murjon Obrahmatov

    O‘zbekistonda 2022-yil 1-oktabr holatiga ko‘ra, doimiy aholi soni 35,8 million kishini tashkil etib, yil boshiga nisbatan 549,7 mingga yoki 1,6 foizga ko‘paygan.

    Mamlakatda 2017-yilning mos davridan boshlab (2017-yil 1-oktabr holatida 1,2 foizlik o‘sish) o‘sish ko‘rsatkichi barqaror ravishda 0,1 foizga yuqorilagan. Birgina 2020-yilda pandemiya sababli avvalgi yilning to‘qqiz oyiga nisbatan o‘sish o‘zgarishsiz qolgan.

    O‘zbekiston iqtisodiy jihatdan rivojlanayotgan davlat bo‘lgani uchun aholining o‘sish ko‘rsatkichlari doimiy yuqorilab bormoqda.

    Biroq mamlakat iqtisodiy jihatdan o‘sishda davom etsa, rivojlangan davlatlar kabi bu holat ham katta ehtimol bilan yakuniga yetadi.

    Maqolani tayyorlashda The Economist nashri ma’lumotlaridan foydalanildi

    15.11.2022, 22:41   Izoh (0)   31988
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email
    Foziljon Qambarov

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    “Rossiya iqtisodiyotining Xitoyga qaramligi vaqt o‘tishi bilan kuchayadi” — xalqaro iqtisodchilar

    15.11.2022, 21:09

    Bloomberg: Rossiya don shartnomasini uzaytirishga rozi bo‘lishi kutilmoqda

    15.11.2022, 17:04

    Qashshoq mamlakatlar uchun eng qiyin vaziyat: global oziq-ovqat importi xarajatlari yil oxirigacha oshishi prognoz qilindi. O‘zbekistonda vaziyat qanday?

    15.11.2022, 09:22

    Yevropada g‘ayritabiiy issiq qish bo‘lishi prognoz qilinmoqda

    14.11.2022, 23:48

    Turkiya Yevropani gaz bilan ta’minlamoqchi

    14.11.2022, 21:08

    O‘zbekistonliklar banklar orqali qancha dollar sotib olgani ma’lum bo‘ldi

    14.11.2022, 20:26
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Faqat tekshirilgan foydalanuvchilar: nima uchun to‘lov ilovalari  shaxsni tasdiqlashni so‘raydi


    NRG Uzbekistan zamonaviy va keng majmua — Maftun Makon turar joy mavzesini qurish bo‘yicha ulkan loyihani amalga oshirmoqda


    “AloqaBank” yoshlar bilan ishlashga oid dasturlarni kengaytirmoqda


    Qayerga investitsiya kiritish mumkin? Qanday aktiv turlari mavjud? 


     Navoiy innovatsiyalar universiteti: zamonaviy bilim sari ishonchli qadam 


    Kapitalbank investitsiyalari – O‘zbekiston yoshlari kelajagiga sarmoya


    Hududiy elektr tarmoqlari” AJ Fitch Ratings agentligining xalqaro kredit reytingini “BB, barqaror” darajasiga oshirdi


    Toshkentda Sting brendi homiyligida "Formula-1" filmining premyerasi bo‘lib o‘tdi


    NRG Uzbekistan 60 gektar maydonda "shahar ichida shahar" keng ko‘lamli turar-joy loyihasini ishga tushirmoqda


    Qashqadaryo va Buxoroda amalga oshirilgan quyosh energiyasi loyihalariga 1 yil to‘lishi munosabati bilan rasmiy tadbir bo‘lib o‘tdi


    Qashqadaryoning Chimyoni – Miraki haqida siz bilmagan faktlar


    “O‘zbekgidroenergo” AJning xalqaro kredit reytingi BB (barqaror) darajasiga ko‘tarildi


    Yoz osmonning o‘zidayoq boshlanadi: Silk Avia Toshkentdan Issiqko‘lga kunlik aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘ymoqda


    Fitch Kapitalbankning reytingini "Ijobiy" prognoz bilan tasdiqladi


    Fitch Ratings “Biznesni rivojlantirish banki” ATB kredit reytingini oshirdi 

     

    Tavsiya etamiz

    Isroil AQSHga hujum qilgan kun: o‘nlab amerikaliklarni o‘ldirish bu anglashilmovchilik edimi yoki fitna?

    2 iyul, 19:45

    NATO tarixi – dunyodagi eng qudratli harbiy tashkilotning obro‘si pasaymoqdami?

    26 iyun, 20:31
    Audio Icon

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    25 iyun, 23:50

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    “Kalmar o‘yini”ning uchinchi mavsumi Netflix’da rekord o‘rnatdi

    Kino | 3 iyul, 09:51

    Bali qirg‘oqlari yaqinida 65 kishi bo‘lgan parom cho‘kib ketdi

    Dunyo | 3 iyul, 09:48

    O‘zbekistonda “chiroyli” avtoraqam 800 mln so‘mdan ortiqqa sotildi

    O‘zbekiston | 3 iyul, 09:45

    USAID’ning faoliyati butunlay tugatildi

    Dunyo | 3 iyul, 09:06

    Hansi Flik “Barselona” rahbariyatiga ikki futbolchini “sotilmaydigan” deb e’lon qilgan

    Sport | 3 iyul, 09:03

    AQSH Isroilga bunkerga qarshi bombalar yetkazib bermoqchi

    Dunyo | 3 iyul, 08:34

    O‘zbekistonda avtomobil ta’miri xizmatlariga talab eng yuqori bo‘lgan hudud aniqlandi

    O‘zbekiston | 3 iyul, 00:10

    Olimlar Fransiyada minglab dinozavr tuxumlarini topdi

    Dunyo | 2 iyul, 23:50
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.