• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12593.77
    • RUB158.49
    • EUR14698.19
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +37°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Iqtisodiyot

    Dunyo aholisi 8 milliardga yetdi. Bu xavotirga sabab bo‘loladimi?

    Birlashgan Millatlar Tashkilotiga ko‘ra, dunyo aholisi 15-noyabr kuni 8 milliard nafarga yetdi.

    Oxirgi o‘n yillikda doimiy ravishda ommaviy ocharchilik yuzaga kelishi prognoz qilib kelingan. Endi esa dunyo aholisi ko‘payishi ortidan ekologik falokat haqida o‘ylar paydo bo‘lmoqda.

    Boshqalar esa qarama-qarshi muammodan xavotirda:

    Foto: Twitter
    Tug’ilishning pastligi sababli aholining qisqarishi sivilizatsiya uchun global isishdan ko‘ra ko‘proq xavf tug‘diradi, — deydi yaqinda Twitter’ni sotib olgan Ilon Mask.
    So‘nggi o‘n yillikdagi aholi o‘zgarishiga nazar tashlansa, bu o‘zaro qarama-qarshi prognozlarning hech biri to‘g‘ri emasligi ko‘rinadi.

    Dunyo aholisining 6 milliarddan 7 milliardgacha o‘sishi uchun (1998-yildan 2010-yilgacha) o‘n ikki yil kerak bo‘ldi. 8 milliardlik aholi soniga yetish ham xuddi shuncha vaqt talab qildi.

    Bu o‘sish ortida quyidagi jihatlar turibdi:

    • uzoq umr ko‘rish;
    • ovqatlanish va aholi salomatligini yaxshilash;
    • chaqaloqlar o‘limi, kasallik va tug‘ruqdagi onalar o‘limining pasayishi.
    Hisob-kitoblarga ko‘ra, Yer aholisi COVID-19 pandemiyasida ham o‘sishda davom etdi. Pandemiyada virus sababli taxminan 16-28 million nafar odam halok bo‘lgan. Bu o‘sha paytdagi barcha o‘limlarning beshdan bir qismini tashkil qiladi.

    Shunday qilib, global demografik inqiroz haqida yetarlicha dalillar yo‘q. Hozirgi tendensiyalarga ko‘ra, dunyo aholisi 2037-yilda 9 milliardga, 2080 va 2100-yillar oralig‘ida 10,4 milliardga yetadi.

    Aholining haddan tashqari ko‘payishi ham xuddi shunday xavfli ko‘rinadi. Garchi milliardlab qo‘shimcha bosqichlar bir xil muntazamlik bilan o‘tayotgan bo‘lsa-da, dunyo aholisining o‘sish sur’ati tez pasayib bormoqda.

    1963-yilda umumiy aholi soni 2,3 foizga o‘sgan. 2022-yilda u atigi 0,8 foizga o‘sdi. Bu Ikkinchi jahon urushi davridan keyingi 1950-yillardan beri eng past ko‘rsatkichdir.

    O‘sish sur’ati nega pasaydi?

    Foto: Bloomberg

    1990—2000-yillar aholining nisbatan tez o‘sish davri bo‘ldi. O‘sha paytda tug‘ilgan bolalar endi farzand ko‘rish yoshiga yetmoqda.

    1987-yilda 18 yoshdan 49 yoshgacha bo‘lgan kattalar soni 2,2 milliard bo‘lgan bo‘lsa, hozir bu ko‘rsatkich 3,6 milliardni tashkil etadi.

    Ayni paytda potensial ota-onalar kichikroq oilalarni xohlamoqda. 1990-yilda ayollar o‘rtacha 3,3 nafar farzand ko‘rishni xohlagan bo‘lsa, 2022-yilda bu ko‘rsatkich 2,3 nafargacha kamaygan. Bu aholi soni o‘sayotgan bo‘lsa ham, o‘sish nazoratsiz ekanligini anglatadi.

    Tabiiy ravishda aholi o‘sishi har bir mintaqada turlicha bo‘ladi. 2022 va 2050-yillar oralig‘ida dunyo aholisining taxminan 50 foiz o‘sishi faqat sakkizta mamlakatda sodir bo‘ladi.

    Ulardan beshtasi Afrikada (Kongo, Misr, Efiopiya, Nigeriya va Tanzaniya). Qolgan uchtasi Osiyoda (Hindiston, Pokiston va Filippin).

    Hindiston kelgusi yilda Xitoyni ortda qoldirib, dunyodagi eng ko‘p aholisi bor mamlakatga aylanishi kutilmoqda.

    Afrika bu yil Yevropa va Shimoliy Amerikaning umumiy aholisini ortda qoldirdi (1980-yilda hozirgi aholi sonining atigi uchdan bir qismiga ega edi). Bu dunyoga ham ekologik, ham ijtimoiy ta’sir ko'rsatadi.

    Bulardan biri — atrof-muhitga salbiy ta’sir. Hindiston va Afrikadagi odamlar Amerika, Yevropa yoki Xitoydagilarga qaraganda ancha kam atrof-muhitni ifloslaydi.

    Boy va kambag‘al davlatlar orasida farq qanday?

    Foto: Bloomberg

    BMT ma’lumotlariga ko‘ra, kambag‘al va o‘rtacha daromaddan past bo‘lgan mamlakatlar dunyo bo‘ylab karbonat angidrid chiqindilarining yettidan bir qismini hosil qiladi.

    Ammo kelgusi o‘n yil ichida aholi o‘sishining 90 foizi kamroq ifloslantiruvchi mamlakatlar hissasiga to‘g‘ri keladi. Aholining ko‘payishi ba’zan ekologik bosimni yomonlashtirishi mumkin. Lekin dunyo miqyosida uning o‘sishi, o‘z-o‘zidan, global isishga, turmush darajasining o‘sishiga sabab bo‘lishi haqida yetarli dalillar mavjud emas.

    Aholisi nisbatan qariroq bo‘lgan jamiyatlarda ham xuddi shunday holat kuzatiladi.Dunyo aholisining uchdan ikki qismi uning soni barqaror yoki kamayib borayotgan mamlakatlarda yashaydi.

    BMT hisob-kitoblariga ko‘ra, asosan boy bo‘lgan 61 mamlakatda 2022-yildan 2050-yilgacha aholi soni 1 foizga yoki undan ko‘proqqa qisqaradi.

    Odamlar soni kamayib borayotgan jamiyatlar, albatta, ijtimoiy muammolarga duch keladi. Bulardan eng muhimi — mehnatga layoqatli yoshdagi odamlarning kamayishi.

    Bu sivilizatsiya uchun tahdidmi yoki yo‘qmi, unchalik aniq emas. Pessimistik hisob-kitoblarga ko‘ra, Germaniya kabi boy mamlakat 2100-yilda 1950-yildagi kabi aholi soniga ega bo‘lishi mumkin.

    Shunga qaramay kelgusi o‘n yillikda mehnat unumdorligini oshishi, jamiyatlar uchun kamroq ishchilar kerakligini anglatadi. Bu esa rivojlangan davlatlar uchun ham kamroq ishchi kuchi kerak deganidir.Bularning hech biri dunyo atrof-muhitning buzilishi va siyosiy to‘ntarish kabi katta muammolarga duch kelayotganini inkor etmaydi.

    Ammo 8 milliard aholi demografik falokatni anglatmaydi. Buning o‘rniga, Yer aholisining o‘sishi Goldilocks lahzasini (juda tez ham, sekin ham emas) boshdan kechirayotganga o‘xshaydi.

    O‘zbekistondagi vaziyat

    Toshkent metropolitenida o‘z yuklari bilan ketayotgan odamlar.

    Toshkent metropolitenida o‘z yuklari bilan ketayotgan odamlar.
    Foto: “Daryo” / Ma’murjon Obrahmatov

    O‘zbekistonda 2022-yil 1-oktabr holatiga ko‘ra, doimiy aholi soni 35,8 million kishini tashkil etib, yil boshiga nisbatan 549,7 mingga yoki 1,6 foizga ko‘paygan.

    Mamlakatda 2017-yilning mos davridan boshlab (2017-yil 1-oktabr holatida 1,2 foizlik o‘sish) o‘sish ko‘rsatkichi barqaror ravishda 0,1 foizga yuqorilagan. Birgina 2020-yilda pandemiya sababli avvalgi yilning to‘qqiz oyiga nisbatan o‘sish o‘zgarishsiz qolgan.

    O‘zbekiston iqtisodiy jihatdan rivojlanayotgan davlat bo‘lgani uchun aholining o‘sish ko‘rsatkichlari doimiy yuqorilab bormoqda.

    Biroq mamlakat iqtisodiy jihatdan o‘sishda davom etsa, rivojlangan davlatlar kabi bu holat ham katta ehtimol bilan yakuniga yetadi.

    Maqolani tayyorlashda The Economist nashri ma’lumotlaridan foydalanildi

    15.11.2022, 22:41   Izoh (0)   32094
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email
    Foziljon Qambarov

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    “Rossiya iqtisodiyotining Xitoyga qaramligi vaqt o‘tishi bilan kuchayadi” — xalqaro iqtisodchilar

    15.11.2022, 21:09

    Bloomberg: Rossiya don shartnomasini uzaytirishga rozi bo‘lishi kutilmoqda

    15.11.2022, 17:04

    Qashshoq mamlakatlar uchun eng qiyin vaziyat: global oziq-ovqat importi xarajatlari yil oxirigacha oshishi prognoz qilindi. O‘zbekistonda vaziyat qanday?

    15.11.2022, 09:22

    Yevropada g‘ayritabiiy issiq qish bo‘lishi prognoz qilinmoqda

    14.11.2022, 23:48

    Turkiya Yevropani gaz bilan ta’minlamoqchi

    14.11.2022, 21:08

    O‘zbekistonliklar banklar orqali qancha dollar sotib olgani ma’lum bo‘ldi

    14.11.2022, 20:26
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Toshkent Farmatsevtika Instituti — Farmatsiya sohasida xalqaro darajadagi sifatli ta’lim


    Ellipse International School – farzandingiz kelajagi boshlanadigan joy!


    Chery O‘zbekistonda sotuvlar bo‘yicha mutlaq rekord o‘rnatmoqda


    BI Group biznes-toifa xonadon yutuqli o‘yini:Toshkentdagi mavsumning asosiy tadbiri qanday o‘tdi


    Hayot Bank “Yashil yurak” nomli keng ko‘lamli ekologik tashabbusni e’lon qildi. Avgust oyidan boshlab O‘zbekiston bo‘ylab Hayot Bankning har bir yangi omonatchisi uchun bitta daraxt ekiladi


    Dividendlar nima: ular qanday ishlaydi va investorlar qanday foyda oladi?


    Avgust sovg‘alari: Centrum Air 155 ta aviachiptani tortiq qiladi!


    ZARMED Universiteti: 200 ta grant sizni kutmoqda


    7 yilga penyalarsiz bo‘lib to‘lash imkoniyati — 2025-yil oxirigacha premium-klass kottejlarni qulay muddatli to‘lov asosida xarid qiling! 


    BYD rasmiy dileri Beni Motors Samarqandda BYD Sealion 7 flagman krossoverini taqdim qildi


    30-iyul kuni Toshkentda BYD innovatsion mobil moduli o‘z faoliyatini boshladi


    Oliy ta’lim yetakchilari Toshkentda birinchi QS Eurasia Forum’da birlashadi


    “Yandex Uzbekistan” informatika o‘qituvchilari uchun ta’limda sun’iy intellekt etikasiga oid intensiv kurslar tashkil etdi


    BYD SEALION 7: Flagman elektr SUV — shahar ko‘chalarida yangi yetakchi 


    AVO bank aloqa markazi: innovatsiyalar va yangi xizmat darajasi 

     

    Tavsiya etamiz

    Olimlar nufuzli iqlim tadqiqotida xatolik topdi. Aybdor O‘zbekiston bo‘lib chiqdi — WP

    8 avgust, 12:54

    Nega atom bombasi portlaganidan keyin yerda insonlar izi qolib ketgan? Olimlar izohi

    7 avgust, 15:57

    O‘zbekistonda “tonirovka” uchun yozda arzonlashtirilgan narx joriy etilishi mumkin

    7 avgust, 15:45

    Pora, neft va terrorchilik: nega Qatar amiri shov-shuvlar markazidan tushmayapti?

    5 avgust, 11:20
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Jennifer Lopes konsertidan so‘ng Armanistondagi stadion maydoni yaroqsiz holga keldi

    Sport | 8 avgust, 13:49

    Sun’iy intellekt yordamida 1 yil oldin bedarak yo‘qolgan sayyoh jasadi topildi

    Dunyo | 8 avgust, 13:45

    Beeline kunlik abonent to‘lovi bo‘yicha Raqobat qo‘mitasi ko‘rsatmasini bajardi

    O‘zbekiston | 8 avgust, 13:22

    Oltin narxi yangi tarixiy rekord o‘rnatdi

    Dunyo | 8 avgust, 13:10

    Xitoyda kosmik raketa sinov paytida qulab tushdi — OAV

    Dunyo | 8 avgust, 12:59

    7 yilga penyalarsiz bo‘lib to‘lash imkoniyati — 2025-yil oxirigacha premium-klass kottejlarni qulay muddatli to‘lov asosida xarid qiling!

    Reklama | 8 avgust, 12:07

    Olimlar nufuzli iqlim tadqiqotida xatolik topdi. Aybdor O‘zbekiston bo‘lib chiqdi — WP

    Dunyo | 8 avgust, 12:54

    Dunyodagi yagona bo‘lgan oq Ferrari 250 GTO avtomobili auksionga qo‘yildi (foto)

    Avto | 8 avgust, 12:43
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.