Bosh vazir o‘rinbosari etib tayinlangan Kozim To‘laganov, “yozuvni o‘zgartiramiz deb arosatda qolmaylik”, “nega Amerikada to‘kin-sochinlig-u, bizda defitsit?”. O‘zbek matbuoti 5-iyunda nimalar haqida yozgan?

Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir beqiyos ustozligicha qolaveradi.

O‘zbekiston va jahonning bundan 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. O‘n yillar muqaddam aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, ushbu voqea-hodisalarga jamoatchilikning munosabati qanday edi — bari “Kun matbuoti tarixi” rukni materiallarida.

60 yil avval. 1962-yil 5-iyun, yakshanba

Quyida — Rafiq Nishonov Toshkentning yetakchisiga aylangani haqida xabar. U oradan 26 yil o‘tib, Iordaniya, Maldiv va Shri-Lankada elchilik qilib kelgach, O‘zbekiston yetakchisiga aylanadi.

“To‘ytepa hech qachon o‘tgan yakshanba kundagidek ko‘p avtomashina oqimini ko‘rmagan bo‘lsa kerak”, — bu bahorda ochilgan Toshkent dengizi odamlar bilan to‘lib toshayotgani haqidagi xabarning boshi. Oradan 60 yil o‘tib, Toshkent viloyatining so‘lim maskanlari har jaziramada tirbandliklarning yangi rekordlariga guvohi bo‘lishda davom etmoqda.

Moskvada SSSR va Kuba yoshlari mitingi bo‘lib o‘tgan, unda SSSR yetakchisi Nikita Xrushchyov chiqish qilgan. Bilasiz, Xrushchyov gapiryapti, demak qiziq bo‘ladi. Bu safar ham shunday — u nega Amerika do‘konlari to‘kin-sochinu, sovet do‘konlaridan, masalan, go‘sht va yog‘ topib bo‘lmay qolganini tushuntiradi:

“Qizil O‘zbekiston”ning shu kungi sonida “Amerikaning juda balandlikda yadro portlatishlari to‘g‘risida Sovet hukumatining bayonoti” ham bosilgan. Quyida — o‘sha ulkan bayonotning oxiri:

30 yil avval. 1992-yil 5-iyun, juma

Prezident Islom Karimov o‘rtoq Kozim To‘laganovni O‘zbekiston bosh vaziri o‘rinbosari etib tayinlagan. Oradan ikki yil o‘tib, u Toshkent hokimiga aylanadi.

“Xalq so‘zi” gazetasida xorijdagi eng mashhur o‘zbek vatandoshlaridan biri — Ro‘zi Nazar bilan qisqa intervyu e’lon qilingan (u yaqinda prezident Islom Karimov bilan ham uchrashgan edi):

Andijonda salkam yarim million kishi qatnashgan hashar o‘tkazilgan (bu xuddi bugungi kun xabariga o‘xshaydi, lekin aslida 30 yil avvalgi xabar).

1992-yilgi O‘zbekistonda muammolar ko‘p, lekin ikkitasi alohida ajralib turadi. Birinchisi, joy nomlarini milliylashtirish, o‘zbekchalashtirish. Gazetalarning deyarli har sonida shu masalada bir enlik bo‘lsa-da chiqish bor va, aksariyat hollarda, bu chiqishlar tanqidiy (tanqidlar, ko‘pincha, asosli ham). Masalan, “Xalq so‘zi”ning xabar berishicha, “o‘zbekchalashtirish kerak” deb topshiriq tushgach, Sirdaryo viloyatidagi “Tixiy Don” nomi mahalla nomi “Tinchoqar Don” deb o‘zgartirilgan. O‘zbekchalashdimi? O‘zbekchalashdi.

Ikkinchi muammo — yozuv. Kirill yozuvidan voz kechish kerakmi? Voz kechsak, qaysi yozuvga o‘tamiz, lotingami? Yoki arab imlosiga qaytamizmi? “Tariximizni qadrlaydigan qadrlaydigan har bir yurtdoshimiz, albatta, arab yozuviga o‘tish tarafdori bo‘lar, degan umiddamiz”, deb yozadi bir guruh geolog olimlar.

Ayni vaqtda, “arosatda qolib ketmaylik” deb ogohlantirganlar ham bor. Pedagogika institutining 3-kurs talabasi Qurdoshevning 1992-yilgi ogohlantirishi bunga dalil:

Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi