Бош вазир ўринбосари этиб тайинланган Козим Тўлаганов, «ёзувни ўзгартирамиз деб аросатда қолмайлик», «нега Америкада тўкин-сочинлигу, бизда дефицит?». Ўзбек матбуоти 5 июнда нималар ҳақида ёзган?

Тарих — ҳаёт такрорлардан иборат экани ҳақида сабоқ берувчи энг яхши устоз; ҳар кунлик бу сабоқлардан доим ҳам вақтида ва тўғри хулосалар чиқарилмаса-да, тарих барибир беқиёс устозлигича қолаверади.

Ўзбекистон ва жаҳоннинг бундан 60 ва 30 йил аввалги манзарасига ўзбек матбуоти кўзи билан имкон қадар назар солиш ҳам қизиқ, ҳам фойдали кўринди. Ўн йиллар муқаддам айнан бугунги санада нималар бўлган, давр матбуоти улар ҳақида нима деб ёзган, ушбу воқеа-ҳодисаларга жамоатчиликнинг муносабати қандай эди — бари «Кун матбуоти тарихи» рукни материалларида.

60 йил аввал. 1962 йил 5 июнь, якшанба

Қуйида — Рафиқ Нишонов Тошкентнинг етакчисига айлангани ҳақида хабар. У орадан 26 йил ўтиб, Иордания, Мальдив ва Шри-Ланкада элчилик қилиб келгач, Ўзбекистон етакчисига айланади.

«Тўйтепа ҳеч қачон ўтган якшанба кундагидек кўп автомашина оқимини кўрмаган бўлса керак», — бу баҳорда очилган Тошкент денгизи одамлар билан тўлиб тошаётгани ҳақидаги хабарнинг боши. Орадан 60 йил ўтиб, Тошкент вилоятининг сўлим масканлари ҳар жазирамада тирбандликларнинг янги рекордларига гувоҳи бўлишда давом этмоқда.

Москвада СССР ва Куба ёшлари митинги бўлиб ўтган, унда СССР етакчиси Никита Хрушчёв чиқиш қилган. Биласиз, Хрушчёв гапиряпти, демак қизиқ бўлади. Бу сафар ҳам шундай — у нега Америка дўконлари тўкин-сочину, совет дўконларидан, масалан, гўшт ва ёғ топиб бўлмай қолганини тушунтиради:

«Қизил Ўзбекистон»нинг шу кунги сонида «Американинг жуда баландликда ядро портлатишлари тўғрисида Совет ҳукуматининг баёноти» ҳам босилган. Қуйида — ўша улкан баёнотнинг охири:

30 йил аввал. 1992 йил 5 июнь, жума

Президент Ислом Каримов ўртоқ Козим Тўлагановни Ўзбекистон бош вазири ўринбосари этиб тайинлаган. Орадан икки йил ўтиб, у Тошкент ҳокимига айланади.

«Халқ сўзи» газетасида хориждаги энг машҳур ўзбек ватандошларидан бири — Рўзи Назар билан қисқа интервью эълон қилинган (у яқинда президент Ислом Каримов билан ҳам учрашган эди):

Андижонда салкам ярим миллион киши қатнашган ҳашар ўтказилган (бу худди бугунги кун хабарига ўхшайди, лекин аслида 30 йил аввалги хабар).

1992 йилги Ўзбекистонда муаммолар кўп, лекин иккитаси алоҳида ажралиб туради. Биринчиси, жой номларини миллийлаштириш, ўзбекчалаштириш. Газеталарнинг деярли ҳар сонида шу масалада бир энлик бўлса-да чиқиш бор ва, аксарият ҳолларда, бу чиқишлар танқидий (танқидлар, кўпинча, асосли ҳам). Масалан, «Халқ сўзи»нинг хабар беришича, «ўзбекчалаштириш керак» деб топшириқ тушгач, Сирдарё вилоятидаги «Тихий Дон» номи маҳалла номи «Тинчоқар Дон» деб ўзгартирилган. Ўзбекчалашдими? Ўзбекчалашди.

Иккинчи муаммо — ёзув. Кирилл ёзувидан воз кечиш керакми? Воз кечсак, қайси ёзувга ўтамиз, лотингами? Ёки араб имлосига қайтамизми? «Тарихимизни қадрлайдиган қадрлайдиган ҳар бир юртдошимиз, албатта, араб ёзувига ўтиш тарафдори бўлар, деган умиддамиз», деб ёзади бир гуруҳ геолог олимлар.

Айни вақтда, «аросатда қолиб кетмайлик» деб огоҳлантирганлар ҳам бор. Педагогика институтининг 3-курс талабаси Қурдошевнинг 1992 йилги огоҳлантириши бунга далил:

Ушбу материал ҳуқуқлари муаллифларида сақланган ҳолда эълон қилиш шарти билан «Дарё» интернет-нашрига тақдим этилди