Qatar sobiq amirining rafiqasi tomonidan moliyalashtirilgan Qatar Genome Programme loyihasi tadqiqotchilari Fors ko‘rfazi davlatlarining genetik jihatdan “Yaqin Sharqdagi Islandiya”ga aylanishini istashini ma’lum qildi. Bu haqda The Economist jurnali xabar bermoqda.
Ming yil davomida islandiyaliklar har bir kishining boshqalar bilan qanday bog‘liqligi haqida batafsil yozuvlarni saqlab qolishgan.
Bu oila daraxtlari va mamlakatning genetik bir xilligi Islandiyaga genomikada yetakchi bo‘lishga yordam berdi.
Taxminan bir xil aholiga ega bo‘lgan Qatar (chet elliklar bundan mustasno) ham genetik kuchga aylanishga umid qilmoqda. Qatarning qo‘shnilari ham unga ergashishi kutilmoqda.
Qatar Genome Programme allaqachon har o‘n nafar qatarlikning genomlarini tartiblab chiqqan.
Dastur 2026-yilga borib har uchdan bir genom sekvensiyalashni maqsad qilgan. Saudiya Arabistoni va Birlashgan Arab Amirliklari (BAA) ham o‘z sxemalarini kengaytirmoqda.
Genomika — bu genomlarning tuzilishi, funksiyasi, evolyutsiyasi, xaritalash va tahririga qaratilgan biologiyaning fanlararo sohasi.
Genom — bu organizmning barcha genlarini, uch o‘lchovli strukturaviy konfiguratsiyasini o‘z ichiga olgan DNKning to‘liq to‘plami.
Ammo tadqiqot butun dunyo bo‘ylab bir xilda olib borilgani yo‘q. Ko‘plab ketma-ketlik Yevropa kelib chiqishi bo‘lganlarda amalga oshirildi.
Sekvensiyalangan genomlarning 1 foizdan kamrog‘i Yaqin Sharq aholisiga to‘g‘ri keladi, ammo ular dunyo aholisining taxminan 5 foizini tashkil qiladi. Arab genomlarini sekvensiyalash dunyo ma’lumotlarini boyitadi.
Qatar va saudiyaliklarning yarmidan ko‘pi o‘z qarindoshlariga turmushga chiqadi. BAAda ulush bundan ham yuqori.
Qarindoshi bilan turmush qurish ko‘pincha ayolning yaxshi biladigan odam bilan to‘y qilishning yagona imkoniyatidir.
Qarindoshlik bir qator irsiy kasalliklarni keltirib chiqaradi. Qarindoshlar genetik mutatsiyalarni baham ko‘rish ehtimoli ko‘proq va agar bola genning ikkita mutatsiyaga uchragan versiyasini (har bir ota-onadan bitta) meros qilib olsa, u kasallikdan aziyat chekishi mumkin.
Ba’zi genetik kasalliklar mintaqada shunchalik keng tarqalganki, shifokorlar ularni ma’lum bir qabila yoki oila bilan bog‘lashadi.
Qatar, Kuvayt va Saudiya Arabistonida turmush qurmoqchi bo‘lgan er-xotinlar birinchi navbatda talassemiya, qon kasalligi kabi bir nechta irsiy kasalliklar bilan bog‘liq mutatsiyalar uchun testdan o‘tishlari kerak.
Arablarning genomlarini ketma-ketlashtirish odamlarni sog‘lomlashtirishi mumkin. Bemorlarning genetik ketma-ketligini bilish bir kun kelib shifokorlariga ular uchun eng yaxshi dori va dozalarni tanlashga yordam beradi.
Mintaqaning genetik landshafti haqida yaxshiroq tasavvurga ega bo‘lish nikohdan oldingi genetik testlarni to‘liqroq va tegishliroq o‘tkazishga olib kelishi mumkin.
Bugungi kunda Qatar yaqinda turmush qurmoqchi bo‘lgan juftlikdan faqat bir nechta kasalliklarni tekshirishni talab qiladi.
Ammo kelgusi ikki yil ichida mamlakat olimlari yuzlab odamlar uchun mo‘ljallangan arzon sinovni amalga oshirishga umid qilishmoqda. Saudiya Arabistoni ham sinovlarni kengaytirishni rejalashtirgan.
Izoh (0)