Yashirin inflyatsiya: nega mahsulotlar hajmi va vazni kamayib, narxlari esa o‘zgarishsiz qolmoqda?

Oziq-ovqat mahsulotlari qimmatlashmoqda. Odamlar sezmagan bo‘lishi mumkin, lekin ularning hajmi ham kichrayib bormoqda.

Masalan, bir banka murabbo hajmini kamaytirish orqali oziq-ovqat kompaniyasi yuqori narxni saqlab qolishi, shu bilan birga, sotuvga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan keskin o‘sishning oldini olishi mumkin.

Bu yangi taktika emas, biroq sanoat bug‘doydan tortib o‘simlik moylari va energiyagacha bo‘lgan narxlarning oshishi bilan kurashayotgan bir paytda yashirin inflyatsiya yana modaga kirdi.

Bu qachon boshlangan?

Qiziqchi Art Buchuald 1969-yilda nashr etilgan “Qadoqlangan inflyatsiya” nomli ruknida ushbu amaliyotga birinchilardan bo‘lib e’tibor qaratgan.

1970-yillarda ishlab chiqaruvchilar o‘z daromadlarini ko‘tarilgan xarajatlar va turg‘un o‘sishdan himoya qilish usullarini qidirganda bu kengroq tarqalgan.

Bugun Avstraliyadan Hindiston va Buyuk Britaniyagacha bo‘lgan har qanday joyda yashirin inflyatsiyaning guvohi bo‘lish mumkin.

Brexit bo‘yicha ovoz berishdan keyingi yillarda Britaniyaning Milliy statistika boshqarmasi ko‘proq mahsulot hajmining qisqarish misollarini ko‘rib chiqqan.

Shu jumladan, Mondelez International o‘zining Toblerone shokoladlarining og‘irligini kamaytirganini payqagan. Iste’molchilarning noroziligidan keyin kompaniya mahsulotlarni asl o‘lchamlariga qaytargan.

Bu qaysi turdagi tovarlarga ta’sir qiladi?

Bu shokoladdan tortib qarsildoq kartoshkagacha, donli mahsulotlardan sho‘rvagacha, hatto it ovqati va kir yuvish kukunigacha ta’sir qiladi. Agar mahsulot paketda bo‘lsa, uni kamaytirish mumkin.

Ba’zida narx bir xil bo‘lib qoladi yoki u hajmi yoki vaznining pasayishiga nomutanosib ravishda kamayadi, bu esa xaridorlarga o‘z pullariga kamroq mahsulot olayotganini tushunishini qiyinlashtiradi.

Buyuk Britaniyaning Britsuperstore onlayn sotuvchisiga ko‘ra, shokoladda eng ko‘p shikoyat qilinadi, undan keyin pishloq va sut mahsulotlari kamayishidan.

Qaysi brendlar eng yomon jinoyatchilar hisoblanadi?

Ko‘pgina yirik oziq-ovqat ishlab chiqaruvchilari Nestle’dan Mondelez’gacha buni qiladi.

Nemis sut mahsulotlari ishlab chiqaruvchisi Myuller o‘zining Corner yogurtlarini 130 grammdan 124 grammgacha qisqartirgan, Buyuk Britaniyaning Burton’s Biscuit Company kompaniyasi Merilenddagi shokolad chiplari paketlarini 230 grammdan 200 grammgacha qisqartirgan.

AQSHda Pepsi Doritos paketlaridagi chiplar sonini kamaytirdi, Domino’s Pizza o‘z taklifiga kamroq tovuq qanotlarini qo‘yishni boshlagan.

Bunday holatda nima qilish mumkin?

Qadoqlangan materiallar dunyosida bundan qochish qiyin. Iste’molchilar taqqoslash saytlari yordamida narxlarni onlayn ravishda taqqoslashlari va yirik brendlarni emas, balki supermarket tovarlarini sotib olishlari mumkin.

Oziq-ovqat sanoati-chi?

Kompaniyalar porsiya o‘lchamlarini kamaytirganlari uchun turli xil tushuntirishlar bergan.

Mondelez so‘nggi o‘n yil ichida birinchi marta sut mahsulotlari hajmini kamaytirganini va raqobatbardosh bo‘lish uchun shunday qilganini aytdi.

Buyuk Britaniyadagi chakana sotuvchilarning qariyb yarmi narxlarni ko‘tarishdan ko‘ra ularning hajmini qisqartirish yaxshiroq ekanini ta’kidlaydi.