Filippinda hukumat tepasiga avvalgi davlat rahbarlarining o‘g‘li va qizi kelmoqda. Diktator Ferdinand Markosning o‘g‘li prezident, amaldagi davlat rahbari Dutertening qizi Sara esa vitse-prezident lavozimini egallaydi. Katta Markos mamlakatni 20 yildan ortiq vaqt davomida boshqargan, uning hukmronligi tarixga Filippindagi harbiy holat, yuzlab muxolifat vakillarining halok bo‘lgani va korrupsiyaning chuqur ildiz otgani bilan tarixda qolgan. Ammo shunga qaramay Markoslar guruhi yana siyosatga qaytmoqda. “RBK” bu qanday sodir bo‘lgani haqida ma’lumotlarni to‘plagan, “Daryo” ularning tarjimasini e’tiboringizga havola qiladi.
Iyunda Filippinda yangi davlat rahbarining inauguratsiyasi bo‘lib o‘tadi, shundan keyin saylangan prezident kichik Ferdinand Markosning olti yillik muddati boshlanadi. U 1957-yil 13-sentabrda Ferdinand va Imelda Markos oilasida tug‘ilgan. Oiladagi yolg‘iz o‘g‘il farzandga otasi sharafiga Ferdinand deb ism qo‘yishgan va unga nisbatan Bongbong laqabi ko‘proq ishlatiladi. Katta Markosning birinchi turmushi ham bo‘lgan, biroq uning birinchi xotini, avvalgi nikohi davrida tug‘ilgan farzandlari haqida ma’lumotlar mavjud emas.
O‘g‘li tug‘ilgan vaqtda Katta Markos Shimoliy Ilokos shtatining kongressmeni edi va ushbu davrdan Markoslar siyosiy guruhi shakllana boshlagan, ikki yildan so‘ng u shtat senatoriga aylandi, 1965-yilda prezidentlik kursisini egalladi.
Kichik Markos Buyuk Britaniyada ta’lim olgan, bu yerda xususiy maktabni, tamomlab, Oksford universitetining kollejlaridan biriga o‘qishga kirgan, ammo diplomni olishga ulgurmagan. Kichik Markos uni olganini ta’kidlashdan charchamaydi, ammo universitet mazkur ma’lumotning yolg‘on ekanini rasman tasdiqlagan.
Katta-Markos 20 yil davomida 1966-yildan 1986-yilgacha prezidentlik qildi va davlatda avtoritar rejim o‘rnatdi. 1972-yildan 1981-yilgacha mamlakatda harbiy holat e’lon qilingan, muxlifat vakillariga qarshi zo‘ravonlik bilan ayovsiz kurash olib borilgan.
Sud hamda OAV Markoslar oilasining boyligi 10 milliard dollardan ziyod deb baholagan. Mamlakat birinchi xonimi Imelda Markosning serhasham kiyim shkafi korrupsiya ramzlaridan biriga aylangan, u yerda uch mingdan ziyod poyafzallar bo‘lib, ulardan 800 ta jufti hozirda muzeyga eksponatlar sifatida joylashtirilgan. Birinchi xonim vakillik funksiyalarini bajarishdan tashqari, erining hukmronligi davrida bir qator vazirliklarda rahbar bo‘lib ishlagan.
Kichik Markosning siyosiy faoliyati ham Shimoliy Ilokos shtatida boshlangan, u 1980-yilda yagona nomzod sifatida vitse-gubernator lavozimiga saylangan. Uch yildan keyin gubernatorlik saylovlarida g‘alabaga erishdi.
Otasi kichik Markos haqida o‘z kundaligida ancha keskin fikrlar yozgan: “Bongbong — xavotirimizning asosiy sabablaridan biri. U o‘ta beg‘am va dangasa”.
Katta Markos prezident sifatidagi oxirgi qasamyodini 1986-yil 25-fevralda amalga oshiqgan va shu kuni oqshomda rafiqasi bilan birgalikda mamlakatdan qochib ketgan. Sobiq diktatorga AQSH hukumati yordam bergan va uning qochishi uchun vertolyot jo‘natgan. Diktator dastlab Guam orolida, keyinchalik Gavayi orollarida panoh topgan va uch yildan keyin u yerda vafot etgan.
Markoslar oilasi xorijda 1991-yilgacha yashagan, shu yili mamlakat prezidenti Korason Akino ularning qaytishiga ruxsat bergan va oila ustidan sud hukmi o‘qilishini bildirgan.
Sud jarayoni hanuzgacha davom etmoqda. Nobel mukofoti sohibasi Mariyaning nashri Ресса Rappler Markos oilasi davridagi hukumatdagi qonunbuzilish holatlariga aloqador 80 ta da’vo arizasi borligi, biroq ushbu ishlardan 15 ga yaqini muvaffaqiyatli yakunlanganini yozgan. Davom etayotgan sud jarayonlari ham Imelda Markos va marhum diktator oilasining boshqa vakillari siyosiy faoliyatiga halaqit qila olmagan.
Filippinga qaytganidan keyin kichik Markos siyosiy karyerasini qayta tiklagan. 1992-yilda yana Shimoliy Ilokosdan parlamentga saylangan. 1995-yilda senat a’zoligiga o‘ta olmagan, ammo 1998-yilda Shimoliy Ilokos gubernatoriga aylandi va 2007-yilgacha hududni boshqardi, so‘ngra vakillar palatasiga saylanib, 2010-yilda senat a’zoligiga o‘tdi. 2016-yilda uning senatorlik muddati tugadi. U vitse-prezidentlik lavozimini egallashga urindi, lekin yakunda saylovlarda yutqazdi.
Kichik Markos bu safargi saylovlarda otasining siyosiy qarashlaridan voz kechmadi va uni ulug‘ladi. U katta Markosni siyosat dahosi deb atadi, g‘alaba qozonganidan keyin Manilada otasiga qurilgan maqbarani ziyorat qildi. Katta Markosning jasadi 2016-yilda Rodrigo Duterte prezidentligi davrida ushbu qabristonga ko‘chirib kelingan. Bunga qadar hukumat sobiq prezident xotirasiga hurmat bajo keltirgan holda uni dafn qilishni rad etgan va diktatorning murdasi Paoyey shahrida maxsus sovutish tizimlariga ega maxsus tobutda saqlangan.
Imelda Markos Filippinga qaytganidan keyin parlamentning quyi palatasiga saylandi va 2019-yilgacha u yerda deputat bo‘ldi. UNing qizi Mariya Imelda esa Shimoliy Ilokos gubernatori, parlament a’zosi sifatida siyosiy karyerasini olib borgan. Kichik Markosning o‘g‘li Ferdinand Aleksandr Markos ham siyosatchi. Filippin OAV uning Shimoliy Ilokosdan kongressmenlik o‘rni uchun saylovlarda g‘olib chiqqanini xabar qilgan.
Markoslar guruhi Filippindagi yagona siyosiy sulola emas. Rappler hisob-kitoblariga ko‘ra oxirgi saylovlarda to‘qqizta siyosiy oilalarning vakillari ishtirok etgan.
To‘qqiz sulolaning biri Dutertelar oilasi. Rodrigo Duterte 2016-yilda davlat boshqaruviga kelgan, biroq Konstitutsiyadagi taqiqga ko‘ra ikkinchi muddatga qayta saylana olmadi. Uning olti yillik hukmronlik davri giyohvandlikka qarshi kurash bilan esda qoldi va mazkur kampaniyada kamida olti ming nafar odam halok bo‘ldi. Huquq himoyachilari yangi prezidentni Duterte amaliyotidan voz kechishga chaqirmoqda. Ular kichik Markosni Duterte va uning giyohvand moddalarga qarshi kurashini Xalqaro jinoyat sudi tomonidan tergov qilinishiga qarshi chiqmaslikka chaqirgan. Ammo kichik Markos Filippinda sud vakillari kutilmayotganini bildirgan. Dutertening qizi Sara vitse-prezidentlikka saylangan. U mazkur lavozimni egallaguniga qadar Davao shahrining meri bo‘lgan.
“Bir guruh bayram qilayotgan vaqtda, boshqasi iqtisodiyot, ta’lim va fuqarolarning erkinligidan xavotirlanmoqda”, — deya saylovlarda qayd etilgan natijalardan keyingi kayfiyatga ta’rif bergan sotsiolog Jael Kornelio (CNN iqtibosi). Ekspertlar kichik Markos saylovoldi kampaniyasi vaqtida aniq rejalari haqida deyarli gapirmagani, lekin mamlakatga “buyuklik”ni qaytarmoqchiligini bildirganligini ta’kidlagan. Ular kichik Markosning g‘alaba omillari bir nechta ekanligini qayd etgan. Saylovlardagi g‘alabaning asosiy sabablaridan biri sifatida shtab tomonidan aniq tizim ishlab chiqilib, ijtimoiy tarmoqlarda ishning faol olib borilgani, bu orqali nafaqat nomzodning otasi diktator bo‘lgani bir chekkada qoldirilgani, balki Markos foydasiga ishlaydigan mish-mishlar tarqatilgani e’tirof qilingan. Uning g‘alabasiga yana bir sabab sifatida so‘nggi yillarda filippinliklar mamlakat ichki siyosatidagi turg‘unlikdan charchaganligi bilan izohlangan.
Izoh (0)