“Korzinka” supermarketlar tarmog‘i asoschisi Zafar Hoshimov Toshkent xalqaro investitsiya forumi, jahon iqtisodiyotidagi vaziyat va O‘zbekistonning mintaqadagi yangi iqtisodiy imkoniyatlarini tahlil qildi.
Tashkilotchilar birinchi Toshkent xalqaro investitsiya forumini o‘tkazishni rejalashtirganlarida, ishonchim komilki, forum arafasida dunyo qanchalik o‘zgarishi va bugungi kundagi muammolar dolzarb bo‘lib ketishini hech kim tasavvur ham qila olmasdi.
Bu butun dunyo bo‘ylab moliya doiralari va institutlari tomonidan forumning faoliyatiga bo‘lgan o‘ziga xos va yuqori qiziqish va umuman uning ahamiyatini tushuntiradi. Biz tadbir tashkilotchilariga minnatdorchilik bildirishimiz kerak, ular juda muhim vakillik ishtirokchilarni to‘plashga muvaffaq bo‘lishdi.
Mamlakat prezidentining forumda nafaqat xayrlashuv nutqi, balki yetakchi mintaqaviy va xalqaro moliya va savdo institutlari rahbarlari bilan birgalikda yalpi majlisning to‘laqonli ma’ruzachisi sifatida ishtirok etishi, mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish istiqbollari va yo‘llarini muhokama qilishi, ushbu tadbirga alohida maqom berdi.
Bu jahon hamjamiyatiga O‘zbekistonning islohotlar yo‘lidan qat’iy borayotganidan, iqtisodiyotni liberallashtirish va mamlakatning xalqaro iqtisodiy munosabatlar va ishlab chiqarish zanjirlariga integratsiyalashuvi, jahon savdosining teng huquqli ishtirokchisi bo‘lishga intilishining yorqin belgisi bo‘ldi.
Ishonchim komilki, O‘zbekiston endi mintaqaviy sanoat va savdo markaziga aylanish uchun noyob imkoniyatga ega.
Rossiyaga nisbatan joriy etilgan sanksiyalar nafaqat Rossiyada balki butun mintaqada o‘ziga xos moliyaviy va sanoat bo‘shlig‘ini keltirib chiqaradi. O‘zining kattaligi va resurs imkoniyatlari tufayli ko‘plab yirik korporatsiyalar va muassasalar Rossiyani MDH bo‘ylab mahsulotlarni yanada kengaytirish va tarqatish uchun forpost va ishlab chiqarish bazasi deb bilishgan.
So‘nggi fojiali voqealar bu holatni butunlay o‘zgartirdi. Agar Ukrainadagi jangovar harakatlar zudlik bilan to‘xtasa va G'arb davlatlari ilgari e'lon qilingan barcha sanksiyalarni tezda bekor qilishga qaror qilsa ham, bugungi kunda Rossiyada katta yo‘qotishlar va uzilishlarga uchragan xalqaro biznes uzoq vaqt davomida u erga qaytishga tayyor bo'lmaydi.
Keyingi o‘nlab yillar davomida Rossiyada sarmoya va rivojlanish haqida hech qanday gap bo‘lishi mumkin emas. Mamlakatning tavakkalchilik indeksi uzoq vaqt davomida xalqaro biznes uchun nomaqbul darajada saqlanib qoladi.
Xo‘sh, uzoq vaqt davomida ozmi-ko‘pmi iqtisodiy jihatdan Rossiyaga bo‘ysunib kelgan Markaziy Osiyo mintaqasi va uning bozori bilan nima qilish kerak?
Ushbu mintaqaning bozori, agar bir butun sifatida qaralsa, qo‘shni hududlar bilan (Afg‘oniston, Shimoliy Eron, Pokiston va boshqalar) 100-150 million kishiga ega. Bu, ayniqsa, Rossiya bozorining yo‘qotishlarini hisobga olgan holda, xaritadan chiqib ketish uchun juda katta bozor.
Hozir jahon iqtisodiyoti uchun ushbu bozorni o‘ziga integratsiya qilish, xalqaro ishlab chiqaruvchilar uchun esa bu yerda kuchli ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish va mintaqadagi mahalliy ehtiyojlarni qondirish uchun ta’minot zanjirlarini yo‘lga qo‘yish birinchi o‘rinda turadi.
35 million aholiga ega O‘zbekiston esa geografik va demografik jihatdan bu bozorning aynan markazida. Mamlakatimizda barqaror siyosiy tizim va rivojlanayotgan iqtisodiyot mavjud.
Ammo bularning barchasi, afsuski, yetarli emas. Biz hali o‘nlab yillar davom etgan izolyatsiya, proteksionizm, siyosiy avtoritarizm, repressiya, korrupsiya va qonunsizlikni yo‘q qilishga muvaffaq bo‘lmadik.
Besh yil avval boshlangan islohotlar obro‘yimizni sezilarli darajada oshirdi, O‘zbekistonni dunyoga qayta ochdi. O‘zbekistonni bolalar mehnati va majburiy mehnatning barcha turlari qo‘llaniladigan davlatlar ro‘yxatidan chiqardi. Davlatning biznesga munosabati tubdan o‘zgargani tufayli mamlakatimizda tadbirkorlar sinfi jadal sur‘atlar bilan o‘sib bormoqda.
Valyuta bozori liberallashtirildi, soliq islohoti amalga oshirildi, bir qator tovarlar uchun bojxona to‘lovlari kamaytirildi yoki bekor qilindi, ro‘yxatdan o‘tish va ishga joylashish bo‘yicha cheklovlar olib tashlandi, dunyoning 90 dan ortiq davlati fuqarolariga kirishga ruxsat berildi. Bundan tashqari hukumat matbuot erkinligini ta’minlashda davom etmoqda.
Bizning betaraf maqomimiz va harbiy bloklarda ishtirok etmasligimiz mintaqada biz uchun katta imtiyozlar yaratadi.
Lekin, talab juda yuqoriligi bois mamlakat kelajagi, iqtisodiy va ijtimoiy hayoti xavf ostida. Biz 90-yillarning boshlarida bo‘lgani kabi, bunday imkoniyat yana qo‘limizdan chiqib ketishiga yo‘l qo‘ymasligimiz kerak.
Nima qilishimiz kerak?
Sodda qilib aytganda, biz bu yerda ekanligimizni bildirib, ularni qabul qilishga tayyormiz, deb “bayroqni silkitish” va “baqirish” kerak.
Forum shu ma’noda yaxshi boshlanish nuqtasi bo‘ldi. Endi tezlikni qo‘ldan boy bermaslik muhim.
Mening fikrimcha biz quyidagilarni amalga oshirishimiz kerak:
- Ichki bozorni va tashqi savdoni yanada erkinlashtirish yo‘lida baland ovozda e’lon qilish va qat’iy choralar ko‘rish;
- Savdoga qo‘yiladigan tarif (boj, aksiz) va notarif cheklovlarining ko‘p qismini qat’iy kamaytirish, sertifikatlashtirishni soddalashtirish, xalqaro sertifikatlarni mamlakatimizda tan olish va hokazo;
- Mintaqada yuzaga kelayotgan vaziyatni hisobga olgan holda, JSTdan O‘zbekistonning tashkilotga kirishi haqidagi arizamizni zudlik bilan ko‘rib chiqishni talab qilish;
- Xususiylashtirish jarayonlarini tezlashtirish, ularni shaffof va oshkora o‘tkazish;
- Bank sohasida islohotlarni jadallashtirish;
- Ma’muriy islohotlarni faol boshlash;
- Transport-logistika tarmoqlarini, shu jumladan havo va temir yo‘l transportini monopoliyadan chiqarish, hamda xususiylashtirish mumkin bo‘lgan hollarda shunday qilish;
- Mavjud tarmoq va individual imtiyozlarni bekor qilish;
- Mamlakatda, masalan, ingliz huquqi amal qiladigan, o‘z sud organlariga ega bo‘lgan maxsus huquqiy hududni yaratish. Xalqaro kompaniyalar o‘zlariga tanish huquqiy muhitda ishlash qulayligini hisobga olgan holda, u yerda ro‘yxatdan o‘tadi va o‘z operatsiyalarini amalga oshiradi.
Va, albatta, Twitter’ni yoqishimiz kerak.
Forum davomida men shaxsan o‘zim nufuzli xorijiy hamkorlardan bu haqda o‘nga yaqin hayajonli bayonotlarni eshitdim. Ular dunyoga biz haqimizda va forum haqida gapira olmayotganliklaridan nolidi.
Eng muhimi, biz “xavf va tahdid sotuvchilari” bizni yana qo‘rqitishiga va o‘tmishga haydashiga yo‘l qo‘ymasligimiz kerak. Bir hovuch monopoliyalar manfaatlarini himoya qilish uchun kelajakdagi rivojlanishni qaytadan qurbon qilmaslik kerak.
Jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuv, investitsiyalar va texnologiyalarni jalb qilish va mamlakatning XXI asrga hal qiluvchi qadam tashlashi hech qachon hozirgidek real va erishish mumkin bo‘lgan imkoniyatga ega bo‘lmagan.
Turkiya allaqachon bu poygaga qo‘shilgan, kecha Rossiyadan chiqadigan barcha korxonalarni qabul qilishga tayyorligini e’lon qildi. Qozog‘istonda bu mavzu bo‘yicha muhokamalar boshlandi va qizg‘in davom etmoqda. Prezident Tokayev bir qator muhim siyosiy va iqtisodiy islohotlarni e’lon qildi.
Hozirgi vaziyatda bularning barchasi Rossiyadan ko‘chib kelayotgan odamlar oqimini jalb qilish uchun mamlakatlarning marketing kommunikatsiyalari ekanligini tushunishimiz kerak.
Mamlakatning ochiqligi va tayyorligi, bozor iqtisodiyoti va qonun ustuvorligi qadriyatlariga sodiqligi bu poygada hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Bundan tashqari, bizda inkor etib bo‘lmaydigan ustunlik va haqiqiy imkoniyat bor, uni qo‘ldan boy bermaslik o‘ta muhim.
Izoh (0)