«Korzinka» супермаркетлар тармоғи асосчиси Зафар Ҳошимов Тошкент халқаро инвестиция форуми, жаҳон иқтисодиётидаги вазият ва Ўзбекистоннинг минтақадаги янги иқтисодий имкониятларини таҳлил қилди.
Ташкилотчилар биринчи Тошкент халқаро инвестиция форумини ўтказишни режалаштирганларида, ишончим комилки, форум арафасида дунё қанчалик ўзгариши ва бугунги кундаги муаммолар долзарб бўлиб кетишини ҳеч ким тасаввур ҳам қила олмасди.
Бу бутун дунё бўйлаб молия доиралари ва институтлари томонидан форумнинг фаолиятига бўлган ўзига хос ва юқори қизиқиш ва умуман унинг аҳамиятини tushuntiradi. Биз тадбир ташкилотчиларига миннатдорчилик билдиришимиз керак, улар жуда муҳим вакиллик иштирокчиларни тўплашга муваффақ бўлишди.
Мамлакат президентининг форумда нафақат хайрлашув нутқи, балки етакчи минтақавий ва халқаро молия ва савдо институтлари раҳбарлари билан биргаликда ялпи мажлиснинг тўлақонли маърузачиси сифатида иштирок этиши, мамлакат иқтисодиётини ривожлантириш истиқболлари ва йўлларини муҳокама қилиши, ушбу тадбирга алоҳида мақом берди.
Бу жаҳон ҳамжамиятига Ўзбекистоннинг ислоҳотлар йўлидан қатъий бораётганидан, иқтисодиётни либераллаштириш ва мамлакатнинг халқаро иқтисодий муносабатлар ва ишлаб чиқариш занжирларига интеграциялашуви, жаҳон савдосининг тенг ҳуқуқли иштирокчиси бўлишга интилишининг ёрқин белгиси бўлди.
Ишончим комилки, Ўзбекистон энди минтақавий саноат ва савдо марказига айланиш учун ноёб имкониятга эга.
Россияга нисбатан жорий этилган санкциялар нафақат Россияда балки бутун минтақада ўзига хос молиявий ва саноат бўшлиғини келтириб чиқаради. Ўзининг катталиги ва ресурс имкониятлари туфайли кўплаб йирик корпорациялар ва муассасалар Россияни МДҲ бўйлаб маҳсулотларни янада кенгайтириш ва тарқатиш учун форпост ва ишлаб чиқариш базаси деб билишган.
Сўнгги фожиали воқеалар бу ҳолатни бутунлай ўзгартирди. Агар Украинадаги жанговар ҳаракатлар зудлик билан тўхтаса ва Ғарб давлатлари илгари эълон қилинган барча санкцияларни тезда бекор қилишга қарор қилса ҳам, бугунги кунда Россияда катта йўқотишлар ва узилишларга учраган халқаро бизнес узоқ вақт давомида у эрга қайтишга тайёр бўлмайди.
Кейинги ўнлаб йиллар давомида Россияда сармоя ва ривожланиш ҳақида ҳеч қандай гап бўлиши мумкин эмас. Мамлакатнинг таваккалчилик индекси узоқ вақт давомида халқаро бизнес учун номақбул даражада сақланиб қолади.
Хўш, узоқ вақт давомида озми-кўпми иқтисодий жиҳатдан Россияга бўйсуниб келган Марказий Осиё минтақаси ва унинг бозори билан нима қилиш керак?
Ушбу минтақанинг бозори, агар бир бутун сифатида қаралса, қўшни ҳудудлар билан (Афғонистон, Шимолий Эрон, Покистон ва бошқалар) 100-150 миллион кишига эга. Бу, айниқса, Россия бозорининг йўқотишларини ҳисобга олган ҳолда, харитадан чиқиб кетиш учун жуда катта бозор.
Ҳозир жаҳон иқтисодиёти учун ушбу бозорни ўзига интеграция қилиш, халқаро ишлаб чиқарувчилар учун эса бу ерда кучли ишлаб чиқариш қувватларини яратиш ва минтақадаги маҳаллий эҳтиёжларни қондириш учун таъминот занжирларини йўлга қўйиш биринчи ўринда туради.
35 миллион аҳолига эга Ўзбекистон эса географик ва демографик жиҳатдан бу бозорнинг айнан марказида. Мамлакатимизда барқарор сиёсий тизим ва ривожланаётган иқтисодиёт мавжуд.
Аммо буларнинг барчаси, афсуски, етарли эмас. Биз ҳали ўнлаб йиллар давом этган изоляция, протексионизм, сиёсий авторитаризм, репрессия, коррупция ва қонунсизликни йўқ қилишга муваффақ бўлмадик.
Беш йил аввал бошланган ислоҳотлар обрўйимизни сезиларли даражада оширди, Ўзбекистонни дунёга қайта очди. Ўзбекистонни болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатнинг барча турлари қўлланиладиган давлатлар рўйхатидан чиқарди. Давлатнинг бизнесга муносабати тубдан ўзгаргани туфайли мамлакатимизда тадбиркорлар синфи жадал суръатлар билан ўсиб бормоқда.
Валюта бозори либераллаштирилди, солиқ ислоҳоти амалга оширилди, бир қатор товарлар учун божхона тўловлари камайтирилди ёки бекор қилинди, рўйхатдан ўтиш ва ишга жойлашиш бўйича чекловлар олиб ташланди, дунёнинг 90 дан ортиқ давлати фуқароларига киришга рухсат берилди. Бундан ташқари ҳукумат матбуот эркинлигини таъминлашда давом этмоқда.
Бизнинг бетараф мақомимиз ва ҳарбий блокларда иштирок этмаслигимиз минтақада биз учун катта имтиёзлар яратади.
Лекин, талаб жуда юқорилиги боис мамлакат келажаги, иқтисодий ва ижтимоий ҳаёти хавф остида. Биз 90 йилларнинг бошларида бўлгани каби, бундай имконият яна қўлимиздан чиқиб кетишига йўл қўймаслигимиз керак.
Нима қилишимиз керак?
Содда қилиб айтганда, биз бу ерда эканлигимизни билдириб, уларни қабул қилишга тайёрмиз, деб «байроқни силкитиш» ва «бақириш» керак.
Форум шу маънода яхши бошланиш нуқтаси бўлди. Энди тезликни қўлдан бой бермаслик муҳим.
Менинг фикримча биз қуйидагиларни амалга оширишимиз керак:
- Ички бозорни ва ташқи савдони янада эркинлаштириш йўлида баланд овозда эълон қилиш ва қатъий чоралар кўриш;
- Савдога қўйиладиган тариф (бож, акциз) ва нотариф чекловларининг кўп қисмини қатъий камайтириш, сертификатлаштиришни соддалаштириш, халқаро сертификатларни мамлакатимизда тан олиш ва ҳоказо;
- Минтақада юзага келаётган вазиятни ҳисобга олган ҳолда, ЖСТдан Ўзбекистоннинг ташкилотга кириши ҳақидаги аризамизни зудлик билан кўриб чиқишни талаб қилиш;
- Хусусийлаштириш жараёнларини тезлаштириш, уларни шаффоф ва ошкора ўтказиш;
- Банк соҳасида ислоҳотларни жадаллаштириш;
- Маъмурий ислоҳотларни фаол бошлаш;
- Транспорт-логистика тармоқларини, шу жумладан ҳаво ва темир йўл транспортини монополиядан чиқариш, ҳамда хусусийлаштириш мумкин бўлган ҳолларда шундай қилиш;
- Мавжуд тармоқ ва индивидуал имтиёзларни бекор қилиш;
- Мамлакатда, масалан, инглиз ҳуқуқи амал қиладиган, ўз суд органларига эга бўлган махсус ҳуқуқий ҳудудни яратиш. Халқаро компаниялар ўзларига таниш ҳуқуқий муҳитда ишлаш қулайлигини ҳисобга олган ҳолда, у ерда рўйхатдан ўтади ва ўз операцияларини амалга оширади.
Ва, албатта, Twitter’ни ёқишимиз керак.
Форум давомида мен шахсан ўзим нуфузли хорижий ҳамкорлардан бу ҳақда ўнга яқин ҳаяжонли баёнотларни эшитдим. Улар дунёга биз ҳақимизда ва форум ҳақида гапира олмаётганликларидан нолиди.
Энг муҳими, биз «хавф ва таҳдид сотувчилари» бизни яна қўрқитишига ва ўтмишга ҳайдашига йўл қўймаслигимиз керак. Бир ҳовуч монополиялар манфаатларини ҳимоя қилиш учун келажакдаги ривожланишни қайтадан қурбон қилмаслик керак.
Жаҳон иқтисодиётига интеграциялашув, инвестициялар ва технологияларни жалб қилиш ва мамлакатнинг XXI асрга ҳал қилувчи қадам ташлаши ҳеч қачон ҳозиргидек реал ва эришиш мумкин бўлган имкониятга эга бўлмаган.
Туркия аллақачон бу пойгага қўшилган, кеча Россиядан чиқадиган барча корхоналарни қабул қилишга тайёрлигини эълон қилди. Қозоғистонда бу мавзу бўйича муҳокамалар бошланди ва қизғин давом этмоқда. Президент Токаев бир қатор муҳим сиёсий ва иқтисодий ислоҳотларни эълон қилди.
Ҳозирги вазиятда буларнинг барчаси Россиядан кўчиб келаётган одамлар оқимини жалб қилиш учун мамлакатларнинг маркетинг коммуникациялари эканлигини тушунишимиз керак.
Мамлакатнинг очиқлиги ва тайёрлиги, бозор иқтисодиёти ва қонун устуворлиги қадриятларига содиқлиги бу пойгада ҳал қилувчи рол ўйнайди.
Бундан ташқари, бизда инкор этиб бўлмайдиган устунлик ва ҳақиқий имконият бор, уни қўлдан бой бермаслик ўта муҳим.
Изоҳ (0)