Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi voqealar dunyodagi asosiy g‘alla omborlardan birini xavf ostiga qo‘ymoqda. Natijada global oziq-ovqat tizimi aziyat chekishi mumkin, deb yozadi Bloomberg.
Oziq-ovqat inflyatsiyasi
Urush Yevropadagi muhim g‘alla omborlarga ta’sir qilishi, butun dunyo bo‘ylab iste’molchilarni xavotirga solayotgan oziq-ovqat narxlarining yanada ko‘tarilishi va ba’zi mintaqalarda ocharchilik xavfini keltirib chiqarishi mumkin.
Ayni damdagi urush savdo-sotiqqa katta zarar keltiryotgani va kelajak hosilini qisqartirayotgani sababli, Birlashgan Millatlar Tashkiloti oziq-ovqat narxlari yana 22 foizga oshishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.
Don mahsulotlari butun dunyo oziqlanadigan asosiy oziq-ovqat turiga kiradi. Bug‘doy, jo‘xori, guruch mahsulotlari barcha iste’mol qilinadigan kaloriyaning 40 foizni tashkil qiladi.
Transport xarajatlari va energiya narxlarining oshishi, injiq ob-havo sharoitlari va ishchi kuchining yetishmasligi oziq-ovqat ishlab chiqarishni qiyinlashtiryapti.
Taklif qisqarmoqda — Xalqaro don mahsulotlari kengashining ma’lumotlariga ko‘ra, don zaxiralari beshinchi yil ketma-ket qisqarmoqda.
Ukraina urushi narxlarni faqat yuqoriga ko‘tarishi ocharchilikni misli ko‘rilmagan darajaga olib chiqishi mumkin.
Jahonda oziq-ovqat narxlari rekord darajada ko‘tarilmoqda, so‘nggi ikki yil ichida BMT bazaviy ko‘rsatkichi 40 foizdan oshib ketdi.
Xuddi shu davr mobaynida oziq-ovqat xavfsizligi ikki baravarga qisqarib, qariyb 45 mln aholi ocharchilik yoqasiga kelib qolgan. Bundan tashqari, qishloq xo‘jaligi bozorlari ham jadal o‘smoqda.
Oziq-ovqat proteksionizmi
Vengriya, Indoneziya va Argentina ichki narxlarni ushlab turish va mahalliy oziq-ovqat zaxiralarini saqlab qolish uchun qishloq xo‘jaligi eksportiga savdo to‘siqlarini qo‘ydi.
Rossiya ba’zi xomashyo turlari savdosini to‘xatish haqidagi rejalarni ma’lum qilganidan so‘ng ushbu proteksionizm to‘lqini yanada kuchaydi.
Ukrainaning yirik oziq-ovqat eksportchisi – MHP SE kompaniyasi vayronaga aylangan shaharlardagi Ukraina armiyasi va aholisini ta’minlashga ko‘proq e’tibor qaratdi.
Gro Intelligence kompaniyasining strategik bo‘limi rahbari Stiv Metyusning so‘zlariga ko‘ra, ta’minotlarning qisqarishi tufayli yuzaga kelayotgan savdo cheklovlari jahon narxlarini yanada oshirishi mumkin.
“Bu inflyatsiya xavf-xatarini ancha oshiradi”, dedi u.
Jahonning boshqa ta’minotchilari zaxiralar yetishmovchiligi bo‘yicha ma’lum choralarni ko‘rishi mumkin.
Masalan, Hindiston so‘nggi yillarda bug‘doy eksportini oshirib kelgan, urush yana davom etadigan bo‘lsa, u o‘z eksportini yana 7 baravarga ko‘paytirishi mumkin.
Biroq yetishmovchilikni o‘zi qoplaydigan mamlakatlar ishlab chiqarish muammolariga aynan o‘zi duch keladi.
Makkajo‘xori va loviya ta’minotchisi bo‘lmish Braziliyada esa kuchli qurg‘oqchilik tufayli ekinlar qurib qolgan.
Quruq ob-havo Kanada va AQShning ba’zi ekin maydonlarini ham quritib yubordi.
Qishloq xo‘jaligi xomashyolari
Oziq-ovqatni ishlab chiqarishda foydalaniladigan barcha xomashyo va uskunalar borgan sari qimmatlashib bormoqda.
Asosiy oziq-ovqat mahsulotlar ta’minotchisi bo‘lgan Rossiya joriy oy boshida mahalliy ishlab chiqaruvchilardan eksportni qisqartirishni so‘radi, bu esa o‘ta zarur oziq-ovqatlarning yetishmovchiligi xavfini oshirmoqda.
Dunyoning eng yirik o‘g‘it importchisi Braziliya fermerlari ekinlar uchun ozuqa olishda muammolarga duch kelayotgan bir paytda, Rossiya harakatlari jahon bozoridagi noaniqlikni kuchaytirmoqda.
Yetkazib berish va ishlab chiqarish muammolari sababli, o‘g‘itlar narxi butun dunyoda oshganidan oshmoqda.
Yevropada azotli o‘g‘itlar ishlab chiqarishda asosiy xomashyo sifatida qo‘llaniladigan tabiiy gazning keskin qimmatlashishi ba’zi korxonalarda ishlab chiqarishni qisqartirishga majbur qildi.
Fermalarni isitish va zaruriy asbob-uskunalar uchun foydalaniladigan yoqilg‘i narxlari ham borgan sari o‘smoqda.
“Narxlarning oshishi tufayli, fermerlar ishlab chiqarish vositlarini sotib olishda zarur bo‘lgan kreditlarni olish va to‘lovlarni amalga oshirish bo‘yicha qiyinchiliklarga duch kelmoqda”, – deydi Bloomberg’s Green Markets tahlilchisi Aleksis Maksvell.
Xaridorlar shov-shuvi
Qishloq xo‘jaligi bozoridagi beqaror vaziyatga qarshi tura olish — ayniqsa chetdan kirib keladigan ta’minotlarga qaram mamlakatlar uchun oson ish emas.
Kungaboqar yog‘i keskin qimmatlashishi haqidagi xabarlar Turkiyada ommaviy xaridlarni kuchaytirmoqda.
Hattoki dunyodagi eng yirik yog‘ eksportichi bo‘lmish Indoneziyada ham bu borada anchayin qiyinchiliklar yuzaga kelmoqda.
Do‘konlar bitta xaridor uchun bir dona yog‘ sotib olish mumkinligini belgilagan, ko‘p farzandli oilalar esa ko‘proq o‘simlik yog‘i olish uchun o‘z bolalarini navbatga qo‘yishmoqda.
Aholi soni bo‘yicha yetakchi davlatlar – Xitoy va Hindistonda ham oziq-ovqat ta’minoti bilan bog‘liq xavotirlar kuchaymoqda. Xitoylik xaridorlar AQSh makkajo‘xorisi va loviyalarini ommaviy sotib olishmoqda.
Gro Intelligence a’zosi Metyusning fikricha, Qora dengizdan g‘alla yetkazib berish to‘xtab qolsa, bu qishloq xo‘jaligi savdosining jahon miqyosida yanada jiddiy tus olishiga sabab bo‘ladi.
Izoh (0)