Россия ва Украина ўртасидаги воқеалар дунёдаги асосий ғалла омборлардан бирини хавф остига қўймоқда. Натижада глобал озиқ-овқат тизими азият чекиши мумкин, деб ёзади Bloomberg.

Озиқ-овқат инфляцияси 

Уруш Европадаги муҳим ғалла омборларга таъсир қилиши, бутун дунё бўйлаб истеъмолчиларни хавотирга солаётган озиқ-овқат нархларининг янада кўтарилиши ва баъзи минтақаларда очарчилик хавфини келтириб чиқариши мумкин. 

Айни дамдаги уруш савдо-сотиққа катта зарар келтирётгани ва келажак ҳосилини қисқартираётгани сабабли, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти озиқ-овқат нархлари яна 22 фоизга ошиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирди. 

Дон маҳсулотлари бутун дунё озиқланадиган асосий озиқ-овқат турига киради. Буғдой, жўхори, гуруч маҳсулотлари барча истеъмол қилинадиган калориянинг 40 фоизни ташкил қилади. 

Транспорт харажатлари ва энергия нархларининг ошиши, инжиқ об-ҳаво шароитлари ва ишчи кучининг етишмаслиги озиқ-овқат ишлаб чиқаришни қийинлаштиряпти. 

Таклиф қисқармоқда — Халқаро дон маҳсулотлари кенгашининг маълумотларига кўра, дон захиралари бешинчи йил кетма-кет қисқармоқда. 

Украина уруши нархларни фақат юқорига кўтариши очарчиликни мисли кўрилмаган даражага олиб чиқиши мумкин.

Жаҳонда озиқ-овқат нархлари рекорд даражада кўтарилмоқда, сўнгги икки йил ичида БМТ базавий кўрсаткичи 40 фоиздан ошиб кетди. 

Худди шу давр мобайнида озиқ-овқат хавфсизлиги икки бараварга қисқариб, қарийб 45 млн аҳоли очарчилик ёқасига келиб қолган. Бундан ташқари, қишлоқ хўжалиги бозорлари ҳам жадал ўсмоқда.

Озиқ-овқат протексионизми

Венгрия, Индонезия ва Аргентина ички нархларни ушлаб туриш ва маҳаллий озиқ-овқат захираларини сақлаб қолиш учун қишлоқ хўжалиги экспортига савдо тўсиқларини қўйди.

Россия баъзи хом ашё турлари савдосини тўхатиш ҳақидаги режаларни маълум қилганидан сўнг ушбу протексионизм тўлқини янада кучайди. 

Украинанинг йирик озиқ-овқат экспортчиси – MHP SE компанияси вайронага айланган шаҳарлардаги Украина армияси ва аҳолисини таъминлашга кўпроқ эътибор қаратди.  

Gro Intelligence компаниясининг стратегик бўлими раҳбари Стив Метюснинг сўзларига кўра, таъминотларнинг қисқариши туфайли юзага келаётган савдо чекловлари жаҳон нархларини янада ошириши мумкин. 

«Бу инфляция хавф-хатарини анча оширади», деди у.

Жаҳоннинг бошқа таъминотчилари захиралар етишмовчилиги бўйича маълум чораларни кўриши мумкин. 

Масалан, Ҳиндистон сўнгги йилларда буғдой экспортини ошириб келган, уруш яна давом этадиган бўлса, у ўз экспортини яна 7 бараварга кўпайтириши мумкин. 

Бироқ етишмовчиликни ўзи қоплайдиган мамлакатлар ишлаб чиқариш муаммоларига айнан ўзи дуч келади. 

Маккажўхори ва ловия таъминотчиси бўлмиш Бразилияда эса кучли қурғоқчилик туфайли экинлар қуриб қолган. 

Қуруқ об-ҳаво Канада ва АҚШнинг баъзи экин майдонларини ҳам қуритиб юборди.

Қишлоқ хўжалиги хом ашёлари

Озиқ-овқатни ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган барча хом ашё ва ускуналар борган сари қимматлашиб бормоқда.

Асосий озиқ-овқат маҳсулотлар таъминотчиси бўлган Россия жорий ой бошида маҳаллий ишлаб чиқарувчилардан экспортни қисқартиришни сўради, бу эса ўта зарур озиқ-овқатларнинг етишмовчилиги хавфини оширмоқда.

Дунёнинг энг йирик ўғит импортчиси Бразилия фермерлари экинлар учун озуқа олишда муаммоларга дуч келаётган бир пайтда, Россия ҳаракатлари жаҳон бозоридаги ноаниқликни кучайтирмоқда.

Етказиб бериш ва ишлаб чиқариш муаммолари сабабли, ўғитлар нархи бутун дунёда ошганидан ошмоқда.

Европада азотли ўғитлар ишлаб чиқаришда асосий хом ашё сифатида қўлланиладиган табиий газнинг кескин қимматлашиши баъзи корхоналарда ишлаб чиқаришни қисқартиришга мажбур қилди. 

Фермаларни иситиш ва зарурий асбоб-ускуналар учун фойдаланиладиган ёқилғи нархлари ҳам борган сари ўсмоқда. 

«Нархларнинг ошиши туфайли, фермерлар ишлаб чиқариш воситларини сотиб олишда зарур бўлган кредитларни олиш ва тўловларни амалга ошириш бўйича қийинчиликларга дуч келмоқда», – дейди Bloomberg’s Green Markets таҳлилчиси Алексис Максвелл. 

Харидорлар шов-шуви

Қишлоқ хўжалиги бозоридаги беқарор вазиятга қарши тура олиш — айниқса четдан кириб келадиган таъминотларга қарам мамлакатлар учун осон иш эмас. 

Кунгабоқар ёғи кескин қимматлашиши ҳақидаги хабарлар Туркияда оммавий харидларни кучайтирмоқда. 

Ҳаттоки дунёдаги энг йирик ёғ экспортичи бўлмиш Индонезияда ҳам бу борада анчайин қийинчиликлар юзага келмоқда.

Дўконлар битта харидор учун бир дона ёғ сотиб олиш мумкинлигини белгилаган, кўп фарзандли оилалар эса кўпроқ ўсимлик ёғи олиш учун ўз болаларини навбатга қўйишмоқда.

Аҳоли сони бўйича етакчи давлатлар – Хитой ва Ҳиндистонда ҳам озиқ-овқат таъминоти билан боғлиқ хавотирлар кучаймоқда. Хитойлик харидорлар АҚШ маккажўхориси ва ловияларини оммавий сотиб олишмоқда. 

Gro Intelligence аъзоси Метюснинг фикрича, Қора денгиздан ғалла етказиб бериш тўхтаб қолса, бу қишлоқ хўжалиги савдосининг жаҳон миқёсида янада жиддий тус олишига сабаб бўлади.