Boks tarixidagi eng shafqatsiz jang. Adi Volgast va Bettling Nelson o‘rtasida 40 raundga cho‘zilgan dahshat

Shafqatsiz va qonli deb da’vo qilinadigan ko‘plab boks janglari mavjud. Biroq ular orasida 1910-yilda AQShda o‘tkazilgan yengil vazn toifasidagi jahon chempionligi uchun kurash alohida o‘rin tutadi. 40 raund davomida amerikalik Adi Volgast va Bettling Nelson bir-birini urib, ringni qonga belab tashlaydi. Hakam jangni tomoshabinlar iltimosiga ko‘ra to‘xtatadi, ular bu vahshiylikni tomosha qilishga ortiq toqat qila olmaydi. Jang oqibatlari har ikki bokschi uchun ham achinarli bo‘ladi. Ularning sog‘lig‘i keskin yomonlashib, oxir-oqibat ikkalasi ham ruhiy kasalliklar shifoxonasiga tushib qoladi. Quyida bir asrdan ko‘proq vaqt oldin bo‘lgan jang va uning ishtirokchilarining fojiali taqdiri haqida so‘z yuritiladi.

Bundan 112-yil avval Adi Volgast Bettling Nelsonni texnik nokaut bilan mag‘lub etgandi. Ringda rostmana qirg‘in bo‘lgan

Oskar Mateus Nilsen Kopengagenda tug‘ilganiga qaramay, AQShda o‘sadi. U faoliyatini 1896-yilda, 14 yoshida boshlagan. Unga “egilmas daniyalik” nomi beriladi. Qaysidir vaqtga borib esa “jang qiluvchi Nelson”ga aylanadi. Tarix guvohki, o‘sha paytlarda ko‘pchilik ring uchun shunday nomlar tanlardi. Matbuot ham bu jarayonga o‘zining “hissa”sini qo‘shardi, shuningdek, jamoatchilik eslab qolish osonroq bo‘lishi uchun ham, ehtimol, shunday yo‘l tutilgandir. Misol tariqasida, o‘sha davr yengil vazn toifasi jangchilari orasida eng yaxshilaridan biri bo‘lgan Jo Gansning pasportda Jozef Gant ekanligini aytish mumkin.

O‘z vaqtida Gans va Nelson o‘rtasidagi jang haqida hatto film suratga olingan va AQShning turli shaharlaridagi kinoteatrlarda namoyish etilgan. Ernest Heminguey ham jang haqida nimalardir qoralagan. Madison Square Garden foyesida Jozef Gantning bronza haykali ham o‘rnatilgan.

1906-yilda Nelson Gans tomonidan kaltaklanadi, kamiga beldan pastga zarba bergani uchun diskvalifikatsiya ham qilinadi, ammo u ikki yil o‘tganidan so‘ng raqibini 17-raundda nokautga uchratib, revansh olishga muvaffaq bo‘ladi. Bir necha oy o‘tgach esa 21-raundda yana bu ishni takrorlaydi.

Bir paytlar boks hakami Charli Uayt aytganidek, Nelson aksariyat raqiblarini zarbalarni “yeb tashlash” evaziga mag‘lub etgan. Matbuot esa uning asab tizimi og‘riqni his qilmasligi va miyasi oddiy odamlarniki kabi chayqalmasligi (zarbalar natijasida) haqida yozadi. Bu, albatta, noto‘g‘ri ma’lumot edi. Bunga uning 1910-yilda Adolf Volgastga qarshi o‘tkazgan jangi isbot bo‘la oladi.

Adi Volgast 16 yoshida uydan bosh olib ketgan fermer farzandi edi. U dastlab oyoq kiyimlarni tozalash, gazeta sotish kabi kun kechirishgagina yaraydigan ishlar bilan mashg‘ul bo‘ladi. Keyinchalik esa o‘zini boksda kashf qiladi. Ayniqsa, uning chap huki va tanaga yo‘llanadigan kuchli zarbalari mashhur edi. U kabilar tufayli 1901-yilda Nyu-Yorkda boks taqiqlangandi va Kaliforniya Qo‘shma Shtatlardagi janglar markaziga aylangandi. Shu tariqa Volgast ham u yerga yo‘l oladi. U va Nelson ilk marta 1909-yilda uchrashadi. Jek London “Yovuz hayvon” laqabini bergan daniyalik jangchi raqibini jiddiy qabul qilmagani aniq – u o‘zidan 6 yosh kichik va unchalik mashhur emasdi — 10 raunddan so‘ng Volgast g‘alabani tantana qiladi. Jang chempionlik uchun emasdi, lekin Nelson bundan yaxshiroq jang qila olishini bilardi. Ikkala jangchi uslubining o‘ziga xos xususiyatlarini bilgan promouterlar revansh bellashuvini “oxirigacha davom etadigan jang” deb ataydi. Jang rasman 45 raundga mo‘ljallanadi, ammo ularning so‘nggi raundlargacha yetib borishiga ishonadiganlarni topish juda mushkul edi.

Port-Richmonddagi jang uzoq vaqt davomida boks ringida sodir bo‘lgan janglarning eng shafqatsiz qirg‘ini sifatida tarixda qoladi. Dastlabki raundlardanoq Nelsonning singan burnidan qon oqa boshlaydi. Teri yorilishlari, ko‘z atrofidagi gematomalar va og‘izdan ham qon kela boshlaydi. Ammo daniyalik avvallari bo‘lgani kabi juda og‘ir zarbalarga ham bardosh bera oldi. 22-raundda uning o‘ng krossi raqibni qiyin ahvolga solib qo‘yadi. Volgast o‘rnidan turadi va jahon chempionini u burchakdan bu burchakka ta’qib qila boshlaydi. Ushbu rejimda davom etgan bir necha soatlik jang Nelsonni holdan toydirolmaydi, lekin uning ko‘zlari ko‘rmay qoladi. 40-raundda hakam qirg‘inni to‘xtatishga qaror qiladi — ring atrofidagi tomoshabinlar ham buni so‘ragandi, juda ham ayanchli manzara yuzaga keladi. 45-raundgacha ozgina yetmay qoladi.

“Nimadir deyishning hojati yo‘q, tan oling, barcha davrlarning eng kuchli jangchisiman”, — degandi Volgast jangdan keyin.

Shundan so‘ng Adolf Volgast meksikalik Jo Rivers bilan jang qiladi va ular 1912-yilda bir-birini nokautga uchratadi. Adolf oldinroq turishga harakat qilgani uchun g‘alaba unga beriladi.

Keyinchalik ham ringda uning ismi ultrazo‘ravonlik so‘ziga sinonim sifatida qo‘llanilishda davom etadi, ammo Volgastning tanasi bunga dosh berishga qiynaladi. Appenditsit, singan qo‘llar va qovurg‘a hamda organizmdagi juda xavfli (zaharli) moddalar.

Nelson 1916-yilda rafiqasi, rassom Dey King bilan ajrashadi. Shu vaqtdan boshlab, Volgast o‘tkazib yuborilgan zarbalar tufayli asab tizimining buzilishi natijasida xavotirli alomatlarni boshdan kechiradi.

1917-yilda Adi ruhiy xastaliklar shifoxonasiga tushib qoladi. 1918-yilda unga kasalxonadan yoki javob beriladi, yo qochib ketadi. Shundan so‘ng uning bir muncha vaqt o‘rmonda yashagani aytiladi. U 32 yoshda edi va boksdagi faoliyatini qayta tiklash haqida jiddiy o‘ylay boshlaydi. Qaytganidan keyingi ilk jang ko‘ngildagidek bo‘lmaydi, bahs durang natija bilan yakunlanadi, tomoshabinlar esa uni hushtakbozlik bilan kuzatib qo‘yadi. Volgast ringni ko‘z yoshlar bilan tark etadi.

U shundan keyin boshqa chiqish qilmaydi. Promouter Jek Doyl unga takliflar tayyorlaydi, biroq ruhiyat bilan bog‘liq buzilishlar uni yana ruhiy kasalliklar shifoxonasiga olib keladi. Volgast u yerda koridorlarda soyalar bilan jang qilar, tartibsizliklar keltirib chiqarardi. 1927-yilda sanitarlar hatto (tasodifan tinchlantirish maqsadida) uning bir nechta qovurg‘asini sindirib qo‘yadi. Kamiga uning o‘sha yerda vafot etgani haqida ham yoziladi, biroq yakunda bu haqiqat bo‘lib chiqmaydi.

Adolf Volgast 1955-yilga kelib, 67 yoshida vafot etadi. Ruhiy muammolardan tashqari, yurak kasalligi ham bunga sabab bo‘ladi. Shuningdek, umrining oxiriga borib, uning ko‘zlari ko‘rmay qoladi. Aytishlaricha, u so‘nggi kunlarida go‘yo Nelson bilan navbatdagi jangga tayyorgarlik ko‘rayotgandek, (ongsiz holatda) vaqtini havoga zarbalar berish bilan o‘tkazgan...

Nelsonning taqdiri ham shunga o‘xshab ketadi. U ham aqldan ozadi va bir necha oy ruhiy xastaliklar shifoxonasida yotib, 1954-yilda 72 yoshida vafot etadi. Raqibidan farqli o‘laroq, Nelson umrining oxirida o‘zini yolg‘iz his qilmagan, shuhratidan foydalanib, mashg‘ulotlarda qatnashgan va yosh sportchilarga maslahatlar bergan.