O‘zbekiston qarzi yaqin yillarda nima bo‘ladi?

O‘zbekistonning davlat qarzi keyingi yillarda YaIMga nisbatan pasayishi kutilmoqda. Bu haqda Markaziy bankning pul-kredit siyosati sharhidan ma’lum bo‘ldi.

Moliya vazirligi tomonidan taqdim qilingan ma’lumotlarga ko‘ra, 2022-yilda davlat qarzi YaIMga nisbatan 41,4 foizni tashkil qilishi kutilmoqda. Ichki qarz 4,4 foiz, umumiy davlat qarzi esa 45,8 foiz bo‘lishi prognoz qilinmoqda.

Hisob-kitoblarga ko‘ra 2021-yilda umumiy davlat qarzi YaIMga nisbatan 41,8 foizga yetishi kutilmoqda. Bunda tashqi qarz — 37,8 foiz, ichki qarz — 4 foiz.

2020-yilda YaIMga nisbatan jami davlat qarzi keskin oshib, 2019-yildagi 29,7 foizdan 38,9 foizga yetgandi. Bunga tashqi qarzning 26,2 foizdan 35,2 foizga oshgani sabab bo‘lgan edi. Ichki qarzda esa u qadar katta o‘sish kuzatilmagandi — 3,5 foizdan 3,7 foizga. 

Keyingi ikki yilda umumiy qarz miqdorida turg‘unlik holati yuz berishi taxmin qilinmoqda. Moliya vazirligining davlat qarzi dinamikasida ko‘rsatilishicha, 2023-yilda YaIMga nisbatan davlat qarzi 2022-yildagi ko‘rsatkich bilan bir xil bo‘lib qoladi. Bunda ichki qarz 0,2 foizga ko‘paysa, tashqi qarz xuddi shunchaga kamayadi. 

2024-yilda esa YaIMga nisbatan umumiy davlat qarzi 45,8 foizdan 44,1 foizga pasayishi kutilmoqda. Bunda ichki qarz o‘zgarishsiz qoladi. Tashqi qarz esa 41,2 foizdan 39,5 foizga kamayadi.

Umumiy tashqi qarz 2021-yil to‘qqiz oy davomida 37,6 mlrd dollarni tashkil qilgan.

Tashqi qarz davlat tomonidan olingan va xususiy qarzlarni o‘z ichiga oladi. Birinchisi, 22,9 mlrd dollarni tashkil qiladi va yil boshidan beri 11 foizga o‘sdi, ikkinchisi esa 14,7 mlrd dollarni tashkil qilib, yil boshidan beri 18 foizga o‘sgan.

Davlat qarzi hududlar va iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirish dasturlarini moliyalashtirish uchun ajratilayotgan tashqi kreditlar hisobiga oshib bormoqda.

Ichki qarzlar, asosan, banklar va boshqa tarmoqlardan olingan qo‘shimcha kreditlar hisobiga o‘sib bormoqda.

2022-yilda yangi tashqi qarzlar 4,5 mlrd dollar bilan cheklanadi. Bunga O‘zbekiston nomidan yoki O‘zbekiston hukumati davlat kafolati ostida jalb qilingan kreditlar kiradi.

Davlat budjeti taqchilligini qoplashga 2,5 mlrd dollar, investitsiya loyihalarini moliyalashtirish uchun esa 2 mlrd dollar mablag‘ jalb qilinadi.