Afg‘onistonda “Tolibon” hokimiyatga kelgach, turli davlatlar o‘z fuqarolarini va ular bilan hamkorlik qilgan afg‘onlarni evakuatsiya qila boshladi. Kobul aeroporti — mamlakatdan ketishning yagona yo‘li, hozir u yerda minglab odamlar bor, 31-avgustdan esa “Tolibon” evakuatsiyani taqiqlamoqchi. Qaysi davlatlar Afg‘onistondan odamlarni olib chiqayotgani haqida “RBK” fotoreportaj tayyorladi.
Italiya o‘z fuqarolari va ular bilan hamkorlik qilgan afg‘onlarni birinchilardan bo‘lib evakuatsiya qilishni boshladi. 16-avgust, dushanba kuni 50 nafar italiyalik diplomat va 20 nafar afg‘on mamlakatdan olib chiqildi. Bir necha kundan so‘ng yana bir reys Italiyaga qo‘ndi, unda 86 kishi — bir nechta italiyalik, ular bilan birga ishlagan afg‘onlar va ularning oilalari, shuningdek, Yevropa ittifoqi va NATO delegatsiyasi a’zolari bor edi. Shu bilan birga, 26-avgust kuni Italiya harbiy havo kuchlarining Afg‘onistondan odamlarni evakuatsiya qilayotgan samolyotlaridan biri havoga ko‘tarilganidan bir necha daqiqa o‘tib o‘qqa tutildi. Samolyot bortida 98 nafar afg‘onistonlik bor edi, uchuvchi samolyotni o‘t chizig‘idan olib chiqishga muvaffaq bo‘ldi.
24-avgustga qadar Afg‘onistondan 1000 dan ortiq odam Ispaniyaga evakuatsiya qilindi. Ispaniya Mudofaa vazirligi xabariga ko‘ra, ularning yarmidan ko‘pi (537 kishi) Ispaniya hukumati bilan hamkorlik qilgan afg‘onlar va ularning oilalari. Ulardan tashqari, Yevropa ittifoqi uchun ishlagan 36 kishi, AQSh bilan hamkorlik qilgan yana 127 kishi Ispaniyaga evakuatsiya qilindi.
Ispaniya Mudofaa vazirligi rahbari Margarita Roblesning bayonotiga ko‘ra, Afg‘onistondan olib chiqishning imkoni bo‘lgan hamma odamlarni evakuatsiya qilishga harakat qilinmoqda, shu bilan birga “Ispaniya hukumati nazorati ostida bo‘lmagan sabablarga ko‘ra ketolmaydiganlar ham bo‘ladi”.
The New York Times ma’lumotlariga ko‘ra, Afg‘oniston “Tolibon” qo‘liga o‘tgandan beri AQSh mamlakatdan 82 mingdan ortiq odamni evakuatsiya qildi. Davlat kotibi Entoni Blinkenning aytishicha, hozir Afg‘onistonda 1,5 mingga yaqin Amerika fuqarolari bor, ulardan 500 nafari yaqin kunlarda mamlakatni tark etishga umid qilmoqda.
Pentagon ma’lumotlariga ko‘ra, 20-avgustdan beri AQShning Yevropa qo‘mondonligi taxminan 10 ming afg‘on va boshqa evakuatsiya qilinganlarga yordam berdi. Ta’kidlash kerakki, Kobuldan reyslar to‘g‘ridan to‘g‘ri AQShga uchmaydi. Ular AQShning butun dunyo bo‘ylab joylashgan harbiy bazalari va markazlariga qo‘nadi, bu yerda xavfsizlik xizmatlari evakuatsiya qilinganlarni tekshiradi, jumladan ularda AQSh fuqaroligi bor yoki yo‘qlig aniqlanadi.
24-avgustdan AQSh evakuatsiyani tashkil etayotgan harbiylarni Afg‘onistondan olib chiqa boshladi. Dastlab, AQSh prezidenti Jo Bayden Amerika qo‘shinlarini 11-sentabrga qadar mamlakatdan olib chiqishni yakunlashga umid bildirgandi. 2001-yil aynan shu sanada Nyu-York va Vashingtonda teraktlar sodir etilgan. “Tolibon” Afg‘onistondan evakuatsiya qilish 31-avgustga qadar yakunlanishi kerak, deb shart qo‘ydi, shundan keyin jarayon taqiqlanadi. Bundan tashqari, ular Afg‘onistonda tartibsizlik va vahima hukm surayotgani sababli Kobuldagi aeroportga afg‘onistonliklarni kiritmay qo‘ydi.
O‘tgan bir necha kun ichida Fransiya Abu-Dabidagi harbiy bazasi orqali 1300 afg‘onni evakuatsiya qildi, deya xabar beradi RFI radiostansiyasi. Ular keyin yo‘lovchi samolyotida Parijga olib ketiladi. 23-avgust kuni Fransiya prezidenti Emmanuel Makron Afg‘onistondagi vaziyatni Fransiya uchun jiddiy xavfsizlik muammosi deb atadi. Uning ta’kidlashicha, Yevropa davlatlari “katta miqdordagi noqonuniy migratsiya oqimlariga qarshilik ko‘rsatishi va ulardan himoyalanishi kerak”. Makron ushbu bayonoti uchun tanqid qilindi, bunga javoban u ayrim so‘zlari noto‘g‘ri tushunilganini, Fransiya eng katta xavf ostida bo‘lganlarga yordam berishda davom etishini aytdi.
Kanada Afg‘onistondan 3,7 mingdan ortiq kanadalikni, shuningdek, Kanada hukumatiga yordam bergan afg‘onlarni evakuatsiya qildi. “Tolibon” evakuatsiyani yakunlash uchun yangi muddat belgilagach, 24-avgust kuni Kanada harbiylari bitta reysda 530 dan ortiq odamni evakuatsiya qildi. Kanada Mudofaa vaziri Xarjit Sajanning so‘zlariga ko‘ra, bu harbiylar tomonidan bir vaqtning o‘zida olib chiqilgan kanadaliklar va jiddiy xavf ostidagi afg‘onlarning eng ko‘p soni.
25-avgust holatiga ko‘ra, Avstraliya Afg‘onistondan qariyb 2500 kishini evakuatsiya qildi, ulardan 750 tasi bir kunda olib ketilgan, deya xabar berdi ichki ishlar vaziri Karen Endryus. Associated Press xabariga ko‘ra, Avstraliya o‘z fuqarolarini, ularning oilalarini va ba’zi toifadagi afg‘onlarni olib chiqishni rejalashtirgan. Avstraliya bosh vazir Skott Morrisonning aytishicha, hukumatning vazifasi “iloji boricha ko‘proq odamlarni iloji boricha xavfsiz va tezroq olib chiqishdan iborat”.
23-avgust kuni Kuvayt hukumati Afg‘onistondan AQShga va boshqa mamlakatlarga yuboriladigan 5 ming odamni mamlakatda to‘xtab o‘tishiga rozilik bildirdi. AQShning Kuvaytdagi elchisi Alina Romanovskiyning qayd etishicha, 16-avgustdan buyon 850 dan ortiq amerikaliklar, jumladan Kobuldagi diplomatlar, Afg‘onistondan AQShga Kuvayt orqali beshta boshqa-boshqa reys bilan jo‘nab ketgan.
Qatarning AQSh bilan imzolagan shartnomasiga ko‘ra, mamlakat Afg‘onistondan keladigan 8 ming qochqinni qabul qila oladi. Xususan, Qatar oilasi bilan AQShga immigratsion viza so‘rab murojaat qilganlarni qabul qiladi. Al Jazeera xabar berishicha, Al-Udeyd aviabazasida evakuatsiya qilingan odamlar ovqat va suv olish yoki hojatxonadan foydalanish uchun issiqda navbatda turishga majbur bo‘lmoqda. Dohadagi vaqtinchalik joylashish lageridagi qochqinlarning yashash sharoitlari “hayot uchun xavfli gumanitar falokat” deb ham ta’riflanmoqda. Pentagon matbuot kotibi Qatarga olib ketilgan qochqinlar qiyin ahvolda ekanini tan oldi, biroq hozir ularning holati yaxshilanayotganini qo‘shimcha qildi.
25-avgustga qadar Rossiyaning to‘rtta harbiy samolyoti Afg‘onistondan 500 dan ortiq odamni evakuatsiya qildi. Ular orasida rossiyaliklar, ukrainaliklar, O‘zbekiston va KXShT (Belarus, Qirg‘iziston va Tojikiston) fuqarolari bor. “Tolibon” hokimiyat tepasiga kelganidan keyin mingga yaqin afg‘onistonlik Rossiyaga kirishga ruxsat oldi, dedi Rossiyadagi Afg‘oniston diasporasi markazi rahbari G‘ulom Muhammad Jalol.
Ko‘plab odamlar Afg‘onistonni tark etishni xohlaydi. G‘ulom Muhammad Jalolning so‘zlariga ko‘ra, oila a’zolari bilan hisoblaganda bunday kishilar 100 minggacha yetishi mumkin. Mamlakatni tark etmoqchi bo‘lganlar orasida, “Tolibon”ga qarshi xalqaro koalitsiya bilan ishlagan texnik xodimlar ham bor. “Ularning Afg‘onistondan olib chiqilishi va’da qilingan”, — dedi diaspora vakili.
Rossiya prezidenti matbuot kotibi Dmitriy Peskovning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya afg‘onlarning mamlakatdan evakuatsiya qilish haqidagi barcha so‘rovlarini e’tiborga oladi, biroq Rossiya Afg‘onistondan qancha qochqinlarni qabul qilishga tayyorligi hozircha noma’lum.
Izoh (0)