Афғонистонда «Толибон» ҳокимиятга келгач, турли давлатлар ўз фуқароларини ва улар билан ҳамкорлик қилган афғонларни эвакуация қила бошлади. Кобул аэропорти — мамлакатдан кетишнинг ягона йўли, ҳозир у ерда минглаб одамлар бор, 31 августдан эса «Толибон» эвакуацияни тақиқламоқчи. Қайси давлатлар Афғонистондан одамларни олиб чиқаётгани ҳақида «РБК» фоторепортаж тайёрлади.
Италия ўз фуқаролари ва улар билан ҳамкорлик қилган афғонларни биринчилардан бўлиб эвакуация қилишни бошлади. 16 август, душанба куни 50 нафар италиялик дипломат ва 20 нафар афғон мамлакатдан олиб чиқилди. Бир неча кундан сўнг яна бир рейс Италияга қўнди, унда 86 киши — бир нечта италиялик, улар билан бирга ишлаган афғонлар ва уларнинг оилалари, шунингдек, Европа иттифоқи ва НАТО делегацияси аъзолари бор эди. Шу билан бирга, 26 август куни Италия ҳарбий ҳаво кучларининг Афғонистондан одамларни эвакуация қилаётган самолётларидан бири ҳавога кўтарилганидан бир неча дақиқа ўтиб ўққа тутилди. Самолёт бортида 98 нафар афғонистонлик бор эди, учувчи самолётни ўт чизиғидан олиб чиқишга муваффақ бўлди.
24 августга қадар Афғонистондан 1000 дан ортиқ одам Испанияга эвакуация қилинди. Испания Мудофаа вазирлиги хабарига кўра, уларнинг ярмидан кўпи (537 киши) Испания ҳукумати билан ҳамкорлик қилган афғонлар ва уларнинг оилалари. Улардан ташқари, Европа иттифоқи учун ишлаган 36 киши, АҚШ билан ҳамкорлик қилган яна 127 киши Испанияга эвакуация қилинди.
Испания Мудофаа вазирлиги раҳбари Маргарита Роблеснинг баёнотига кўра, Афғонистондан олиб чиқишнинг имкони бўлган ҳамма одамларни эвакуация қилишга ҳаракат қилинмоқда, шу билан бирга «Испания ҳукумати назорати остида бўлмаган сабабларга кўра кетолмайдиганлар ҳам бўлади».
The New York Times маълумотларига кўра, Афғонистон «Толибон» қўлига ўтгандан бери АҚШ мамлакатдан 82 мингдан ортиқ одамни эвакуация қилди. Давлат котиби Энтони Блинкеннинг айтишича, ҳозир Афғонистонда 1,5 мингга яқин Америка фуқаролари бор, улардан 500 нафари яқин кунларда мамлакатни тарк этишга умид қилмоқда.
Пентагон маълумотларига кўра, 20 августдан бери АҚШнинг Европа қўмондонлиги тахминан 10 минг афғон ва бошқа эвакуация қилинганларга ёрдам берди. Таъкидлаш керакки, Кобулдан рейслар тўғридан-тўғри АҚШга учмайди. Улар АҚШнинг бутун дунё бўйлаб жойлашган ҳарбий базалари ва марказларига қўнади, бу ерда хавфсизлик хизматлари эвакуация қилинганларни текширади, жумладан уларда АҚШ фуқаролиги бор ёки йўқлиг аниқланади.
24 августдан АҚШ эвакуацияни ташкил этаётган ҳарбийларни Афғонистондан олиб чиқа бошлади. Дастлаб, АҚШ президенти Жо Байден Америка қўшинларини 11 сентябрга қадар мамлакатдан олиб чиқишни якунлашга умид билдирганди. 2001 йил айнан шу санада Нью-Йорк ва Вашингтонда терактлар содир этилган. «Толибон» Афғонистондан эвакуация қилиш 31 августга қадар якунланиши керак, деб шарт қўйди, шундан кейин жараён тақиқланади. Бундан ташқари, улар Афғонистонда тартибсизлик ва ваҳима ҳукм сураётгани сабабли Кобулдаги аэропортга афғонистонликларни киритмай қўйди.
Ўтган бир неча кун ичида Франция Абу-Дабидаги ҳарбий базаси орқали 1300 афғонни эвакуация қилди, дея хабар беради RFI радиостанцияси. Улар кейин йўловчи самолётида Парижга олиб кетилади. 23 август куни Франция президенти Эммануэль Макрон Афғонистондаги вазиятни Франция учун жиддий хавфсизлик муаммоси деб атади. Унинг таъкидлашича, Европа давлатлари «катта миқдордаги ноқонуний миграция оқимларига қаршилик кўрсатиши ва улардан ҳимояланиши керак». Макрон ушбу баёноти учун танқид қилинди, бунга жавобан у айрим сўзлари нотўғри тушунилганини, Франция энг катта хавф остида бўлганларга ёрдам беришда давом этишини айтди.
Канада Афғонистондан 3,7 мингдан ортиқ канадаликни, шунингдек, Канада ҳукуматига ёрдам берган афғонларни эвакуация қилди. «Толибон» эвакуацияни якунлаш учун янги муддат белгилагач, 24 август куни Канада ҳарбийлари битта рейсда 530 дан ортиқ одамни эвакуация қилди. Канада Мудофаа вазири Харжит Сажаннинг сўзларига кўра, бу ҳарбийлар томонидан бир вақтнинг ўзида олиб чиқилган канадаликлар ва жиддий хавф остидаги афғонларнинг энг кўп сони.
25 август ҳолатига кўра, Австралия Афғонистондан қарийб 2500 кишини эвакуация қилди, улардан 750 таси бир кунда олиб кетилган, дея хабар берди ички ишлар вазири Карен Эндрюс. Associated Press хабарига кўра, Австралия ўз фуқароларини, уларнинг оилаларини ва баъзи тоифадаги афғонларни олиб чиқишни режалаштирган. Австралия бош вазир Скотт Моррисоннинг айтишича, ҳукуматнинг вазифаси «иложи борича кўпроқ одамларни иложи борича хавфсиз ва тезроқ олиб чиқишдан иборат».
23 август куни Кувайт ҳукумати Афғонистондан АҚШга ва бошқа мамлакатларга юбориладиган 5 минг одамни мамлакатда тўхтаб ўтишига розилик билдирди. АҚШнинг Кувайтдаги элчиси Алина Романовскийнинг қайд этишича, 16 августдан буён 850 дан ортиқ америкаликлар, жумладан Кобулдаги дипломатлар, Афғонистондан АҚШга Кувайт орқали бешта бошқа-бошқа рейс билан жўнаб кетган.
Қатарнинг АҚШ билан имзолаган шартномасига кўра, мамлакат Афғонистондан келадиган 8 минг қочқинни қабул қила олади. Хусусан, Қатар оиласи билан АҚШга иммиграцион виза сўраб мурожаат қилганларни қабул қилади. Al Jazeera хабар беришича, Ал-Удейд авиабазасида эвакуация қилинган одамлар овқат ва сув олиш ёки ҳожатхонадан фойдаланиш учун иссиқда навбатда туришга мажбур бўлмоқда. Доҳадаги вақтинчалик жойлашиш лагеридаги қочқинларнинг яшаш шароитлари «ҳаёт учун хавфли гуманитар фалокат» деб ҳам таърифланмоқда. Пентагон матбуот котиби Қатарга олиб кетилган қочқинлар қийин аҳволда эканини тан олди, бироқ ҳозир уларнинг ҳолати яхшиланаётганини қўшимча қилди.
25 августга қадар Россиянинг тўртта ҳарбий самолёти Афғонистондан 500 дан ортиқ одамни эвакуация қилди. Улар орасида россияликлар, украиналиклар, Ўзбекистон ва КХШТ (Беларусь, Қирғизистон ва Тожикистон) фуқаролари бор. «Толибон» ҳокимият тепасига келганидан кейин мингга яқин афғонистонлик Россияга киришга рухсат олди, деди Россиядаги Афғонистон диаспораси маркази раҳбари Ғулом Муҳаммад Жалол.
Кўплаб одамлар Афғонистонни тарк этишни хоҳлайди. Ғулом Муҳаммад Жалолнинг сўзларига кўра, оила аъзолари билан ҳисоблаганда бундай кишилар 100 минггача етиши мумкин. Мамлакатни тарк этмоқчи бўлганлар орасида, «Толибон»га қарши халқаро коалиция билан ишлаган техник ходимлар ҳам бор. «Уларнинг Афғонистондан олиб чиқилиши ваъда қилинган», — деди диаспора вакили.
Россия президенти матбуот котиби Дмитрий Песковнинг сўзларига кўра, Россия афғонларнинг мамлакатдан эвакуация қилиш ҳақидаги барча сўровларини эътиборга олади, бироқ Россия Афғонистондан қанча қочқинларни қабул қилишга тайёрлиги ҳозирча номаълум.
Изоҳ (0)