Minglab odamlar aeroportda mamlakatdan qochib ketishga urinmoqda. Afg‘onistondan qochib ketishning yagona yo‘li AQSh harbiylari tomonidan qo‘riqlanayotgan Kobul xalqaro aeroportidagi xorijlik diplomatlar va elchixonalar xodimlari uchun tashkillashtirilgan samolyot reyslariga ilinib olish. 15-avgustdan 16-avgustga o‘tar kechasi aeroport tijorat reyslarini qabul qilishni to‘xtatdi bu – omma orasida sarosima uyg‘otdi, olomon uchish-qo‘nish maydonchasiga yugurib chiqib, yerda turgan samolyot korpuslariga joylashib oldi. Amerikalik harbiylar samolyotlarning parvozni boshlashiga halal berayotgan odamlarni tarqatish uchun havoga o‘q uzishga ham majbur bo‘lgan. Tiqilinch va samolyotdan qulash oqibatida 7 nafar odam halok bo‘lgan, shuningdek, aeroport hududida ikki nafar qurollangan odamning AQSh harbiylariga o‘t ochgani haqida ham xabarlar tarqalgan. 16-avgustda kunduz kuni parvozlar vaqtincha to‘xtatilgan. Meduza nashri 16-avgust oqshomi holatiga ko‘ra, harbiylarning odamlarni aerportdan chiqarib tashlashga, samolyotlarning uchishi va qo‘nishi uchun sharoitlar yaratishga urinayotganini ma’lum qilgan.
Afg‘onistonda mahalliy aholi va harbiylarning mamlakatdan chiqib ketish jarayoni davom etmoqda. 14–15-avgust kunlari bortlarida jami 585 nafar afg‘onistonlik bo‘lgan 22 ta samolyot hamda 24 ta vertolyotning O‘zbekiston havo hududini noqonuniy ravishda buzib kirgani haqida ham xabarlar tarqalgan. Embraer samolyoti O‘zbekiston harbiy havo kuchlarining MiG-29 samolyoti bilan to‘qnashgan, to‘qnashuv oqibatida bortdan katapult qurilmasi orqali tushib qolishga ulgurgan uchuvchilarga jarohat yetgan.
AQSh Kobul aeroportida xavfsizlikni ta’minlash uchun 5 ming harbiyga yana ming nafar askar qo‘shimcha tarzda yuborilishini va’da qilgan. AQSh harbiy kuchlari qo‘mondoni “Tolibon”lar bilan uchrashib, tashkillashtirilayotgan reyslarda ketmoqchi bo‘layotganlarni evakuatsiya qilish masalasini muhokama qilib olmoqchi. Shuningdek, “AQSh qurolli kuchlarining markaziy qo‘mondonligi rahbari Kennet Makkenzi ham Dohada “Tolibon” vakillari bilan uchrashgan. 60 dan ziyod davlatlar “Tolibon”ning Afg‘onistondan ketmoqchi bo‘layotganlarga erkin chiqish imkonini yaratishni so‘ragan. BMT bosh kotibi Antoniu Guterrish butun dunyo mamlakatlaridan Afg‘onistondan kelayotgan qochqinlarga boshpana berish va ularni ortga qaytarmaslikni iltimos qilgan.
Fransiya prezidenti Emmanuel Makron amerikalik harbiylarning odamlarni Parijga evakuatsiya qilishni tashkillashtirishi uchun ikkita harbiy samolyot va maxsus kuchlar askarlarini yuborishini bildirgan. Buyuk Britaniya ham yordam tariqasida Kobulga 200 nafar harbiy yuboradi.
Kobuldan uchayotgan reyslarning dispetcherlik nazorati ham harbiylar ixitiyoriga berilgan, Afg‘oniston fuqarolik aviatsiyasining rahbariyati tranzit reyslariga yetarli darajada xizmat ko‘rsata olmasligini bildirib, shu sababli mamlakat havo chegarasida uchayotgan aviakompaniyalardan o‘z yo‘nalishlarini o‘zgaritirishni so‘ragan. Rossiyaning “Aeroflot” kompaniyasi hamda AirBridgeCargo yuk tashuvchi aviakompaniyasi ham Afg‘oniston fuqarolik aviatsiyasining tavsiyalariga amal qilgan va ikkita reys yo‘nalishini o‘zgartirgan.
G‘arb mamlakatlari Afg‘onistondan minglab odamlarni evakuatsiya qilmoqda. Diplomatlar va g‘arb davlatlarining fuqarolaridan tashqari ayrim mamlakatlar o‘zlari bilan hamkorlik qilgan afg‘onistonliklarni ham hududdan olib chiqib ketishni boshlagan. Ular orasida hayoti xavf ostida qolishi mumkin bo‘lganlar, jumladan huquq himoyachilari ko‘pchilikni tashkil qiladi.
Germaniyaning o‘zi 10 ming nafar odamni evakuatsiya qilmoqchi, Reuters agentligi kansler Angela Merkelning yopiq majlisda u haqida gapirganini xabar qilgan. “Al-Jazira” esa Afg‘onistonda AQSh bilan hamkorlik qilgan va boshqa yerga evakuatsiya qilinishi zarur bo‘lgan mahalliy aholinig soni 44 ming nafar ekani haqida ma’lumot bergan. Hozircha mamlakatda xorijliklar bilan hamkorlik qilgan faqat bir nafar tarjimon hujumga uchragan, xabarlarga ko‘ra “Tolibon”lar Afg‘onistondagi Chexiya harbiylariga yordam bergan odamni o‘g‘irlab ketgan.
“Tolibon” Afg‘onistondagi urush tugaganini e’lon qildi. Harakatning Qatardagi siyosiy ofisi raisi Muhammad Nayom “Tolibon”ning yaqin vaqt ichida mamlakatdagi boshqaruv shakli borasida yakuniy qaror chiqarilishi va “Tolibon”larning Afg‘onistonni dunyo hamjamiyatidan uzilib qolishini istamayotganiga urg‘u bergan. Reuters agentligining tashkilotdagi manbasi “Tolibon” jangarilariga afg‘onistonliklarning kundalik hayot tarziga umuman aralashmaslik bo‘yicha topshiriq berilganini aytgan.
“Tolibon” rahbariyati davlat xizmatchilariga rasmiy murojaat qilib ulardan o‘z ish joylariga qaytishni, huquqlari cheklab qo‘yilishidan xavotir bo‘lmaslikni so‘ragan. Paranji yopingan ayollarning ham o‘z ishiga qaytishiga ruxsat berilgan. Tashkilotning rasmiy vakili “Tolibon” a’zolari Kobul ko‘chalarida xavfsizlikni ta’minlashi va sobiq amaldorlarga hujum qilmoqchi bo‘lganlarni hibsga olishini ma’lum qilgan. Shuningdek, “Tolibon” fuqarolardan qurollarni olishni boshlgan va ularga ko‘chalarda boshqa otishmalar bo‘lmasligi, odamlarning hayoti xavfsizligi kafolatlangani haqida gapirmoqda.
“Al-Jazira” muxbiri Kobul ko‘chalaridagi vaziyat ancha sokinligini xabar qilgan. 16-avgust kuning ikkinchi yarmida shaharda do‘kon va restoranlar ochilgan, ko‘chalar yana odamlarga to‘la boshlagan, paranji yopinmagan, dunyoviy libosdagi ayollar ham ko‘rinish bergan. CNN muxbiri Klarissa Uord shahar ko‘chalaridan tayyorlagan reportajida ayollarning soni avvalgi hukumat rahbarligi davridagiga nisbatan keskin kamayganiga va ularning liboslari odatdagidan ancha yopiq ekaniga urg‘u bergan. Jurnalistning o‘zi ham reportajni paranji yopinib tayyorlagan.
Rossiya va Xitoy Afg‘onistondagi yangi hukumat bilan ishchi munosabatlarini o‘rnatgan. Rossiya TIV bu haqda rasmiy bayonot bergan. Vazirlik barcha tomonlarni zo‘ravonlikdan tiyilishga chaqirgan, mamlakatdagi vaziyat barqarorlashayotgani, “Tolibon”ning mahalliy aholi hamda xorij diplomatik missiyalari vakillarining xavfsizligini kafolatlaganini qayd etgan.
Rossiya prezidentining Afg‘oniston bo‘yicha maxsus vakili Zamir Kabulov sodir bo‘lgan o‘zgarishlarda Moskva hamda uning Markaziy Osiyo davlatlaridagi ittifoqchilariga nisbatan hech qanday tahdid yo‘qligi, “Tolibon” avvalgi qo‘g‘irchoq hukumatdan ko‘ra ishonchliroq ko‘rinayotganini ta’kidlagan. Kabulov Moskvaning yangi Afg‘oniston hukumati bilan muloqot uchun oldindan tayyorgarlik ko‘rgani va hamkorlik Rossiya manfaatlariga xizmat qilishiga ishonishini aytgan. Katta mamlakatlar orasida Xitoy ham “Tolibon” bilan do‘stona munosabatlar o‘rnatgan. BMT xavfsizlik kengashining yig‘ilishida hozircha Afg‘onistondagi hukumatni rasman tan olish masalasini kun tartibiga qo‘ymagan, kengash bayonotida muzokaralar yo‘li bilan yagona uyg‘unlashgan vakillik hukumatini shakllantirish zarurligiga urg‘u berilgan.
Izoh (0)