Bugun O‘zbekistonda Geologlar kuni nishonlanmoqda

O‘zbekistonda aprel oyining birinchi yakshanbasi Geologiya sohasi xodimlari kuni sifatida nishonlanadi. Bu haqdagi tegishli qonun 2018-yil dekabr oyida qabul qilingan.

Har bir davlatning taraqqiyot darajasi ko‘p jihatdan uning zaminidagi qazilma boyliklarga bog‘liq. Bu boyliklarni izlab topish va iqtisodiyot tarmoqlariga foydalanishga topshirish vazifasi esa geologlar zimmasiga tushadi.

Ushbu sharafli vazifani bajarish uchun soha mutaxassis-geologlari foydali qazilmalar konlarini zamonaviy uslublar, texnika va texnologiyalarni qo‘llagan holda izlab topish, baholash, ularning zaxiralarini xisob-kitob qilib davlat balansiga kiritish bo‘yicha chuqur bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishlari, dunyo geologiya fani va amaliyotining yutuqlaridan xar tomonlama xabardor bo‘lishlari zarur. Bu borada mutaxassis-geologlarning malakasini muntazam oshirib borish muhim axamiyatga ega.

Xuddi shu maqsadlarni amalga oshirish uchun 2015-yili Vazirlar Mahkamasi qarori bilan Geologiya tarmog‘i xodimlari malakasini oshirish va qayta tayyorlash instituti tashkil etilgan. Hozirgi kunda institutda 37 yo‘nalish bo‘yicha geologlar va muhandis-texnik xodimlarning malakasini oshirish kurslari, 18 ta mutaxassislik bo‘yicha geologiya sohasi uchun zarur bo‘lgan ishchi kadrlarni qayta tayyorlash kurslari faoliyat ko‘rsatayapti.

O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan so‘ng mamlakatning mineral xomashyo bazasini har tomonlama mustahkamlash ehtiyoji paydo bo‘ldi. Agar so‘nggi to‘rt-besh yilning o‘zi tahlil qilinsa ham, tog‘-kon, metallurgiya, qurilish, kimyo va sanoatning turli boshqa tarmoqlarini rivojlantirish uchun 35 dan ziyod turdagi foydali qazilmalarni izlash va qidirish ishlari yo‘lga qo‘yildi.

Koronavirus pandemiyasi tufayli butun dunyo mamlakatlarining iqtisodi uchun qiyin bo‘lgan 2020-yilda O‘zbekistonning geologiya sohasi mamlakat iqtisodiyotining mustahkam tayanchi ekanligini isbot qildi. O‘tgan 2020-yilda belgilangan 17 turdagi foydali qazilmalar zaxiralarini oshirish rejalari oshig‘i bilan bajarildi.

Jumladan, oltin zaxiralari bo‘yicha reja 127,4 foizga yoki 102,5 tonnaga bajarildi, kumush zaxiralari 448,4 tonnaga oshirilib, reja uch karra ortig‘i bilan uddalandi. Strategik xomashyo bo‘lgan uran zaxiralari 101,3 foizga yoki 3 038,5 tonnaga, qo‘rg‘oshin 107, 3 foizga yoki 29 ming tonnaga, rux 116,1 foizga, yoki 26,7 ming tonnaga, mis 3 038 tonnaga, volfram 10,2 ming tonnaga, nodir va kamyob yer metallari 1 245 tonnaga, kvars xomashyosi 389,5 ming tonnaga, bazalt xomashyosi 544,7 ming tonnaga, fosforit 5,5 million tonnaga, ko‘mir 45,8 million tonnaga ko‘paytirilib, belgilangan rejalar ortig‘i bilan ado etildi. Bundan tashqari, qurilish materiallari sanoati uchun xomashyo zaxiralari ham ko‘paytirildi.

Geologlarning fidokorona mehnatlari tufayli oltin, uran, mis kabi strategik muhim ahamiyatga ega bo‘lgan metallarning zaxiralari va qazib olish hajmi bo‘yicha O‘zbekiston dunyo mamlakatlari orasida yetakchi o‘rinlarni egallaydi. O‘tgan asrning 60-yillarida ishga tushirilgan Muruntog‘ oltin koni nafaqat O‘zbekistonda, balki dunyo miqyosida ham peshqadam. Dunyoning eng yirik oltin konlari reytingida Muruntog‘ qatorasiga ikki yil — 2019 va 2020-yillarda birinchi o‘rinni egalladi. Ushbu yirik konda har yili 56—57 tonna oltin qazib olinadi.

Ayni vaqtda, oltin O‘zbekiston eksportining asosiy qismini tashkil qiladi: 2020-yilda O‘zbekiston 5,8 milliard dollarlik oltin eksport qildi — bu umumiy eksport hajmining salkam 40 foizini tashkil qiladi.

Soha mutaxassislari 2021-yilda ham geologiya-qidiruv ishlariga chet el investitsiyalarini jalb etgan holda O‘zbekistonning yer qa’rida yashirin boyliklarini izlab topish borasida o‘z oldilariga katta maqsadlarni qo‘ygan. Eng zarur foydali qazilma konlarini izlash va qidirish bo‘yicha 50 dan ziyod istiqbolli geologik obyektlar mahalliy va xorijiy investorlarga taklif etilayapti. Jumladan, Tebinbuloq titan-magnetit va Suren ota temir konlarini hamda Uchquloch polimetall konini samarali o‘zlashtirish uchun investorlarga topshirish ko‘zda tutilgan. Bu ishlar O‘zbekistonning qudratiga qudrat qo‘shish bilan birga, xalqimiz uchun minglab yangi ish o‘rinlari yaratishga imkon beradi.

Fursatdan foydalanib xalqimiz uchun yer osti boyliklarini izlab topayotgan zahmatkash va fidoyi geologlarni kasb bayramlari bilan tabriklaymiz.

Ilhomboy To‘ramuratov, geologiya-mineralogiya fanlari doktori,
Nuritdin Abrayev, injener-geolog,
Geologiya tarmog‘i xodimlari malakasini oshirish va qayta tayyorlash instituti