Milliy matbuot markazida “Olmaliq KMK” AJdagi texnologik jarayonlarga ilm-fan yutuqlarini joriy etish hamda innovatsiyalarning sanoat rivojidagi roli masalalariga bag‘ishlangan matbuot konferensiyasi bo‘lib o‘tdi. Mazkur yo‘nalishdagi keng miqyosli ishlarning ko‘pgina qismini kombinatda maxsus ochilgan ilm-fan va innovatsiyalar bo‘limi amalga oshirmoqda.
Ishlab chiqarishga ilg‘or innovatsion texnologiyalarni joriy etish va qo‘llash, yangi raqobatbardosh, shu jumladan, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlarni, kimyoviy birikmalar va reagentlarni, ehtiyot qismlarni ishlab chiqarishni ta’minlash, bu borada mamlakat xomashyosidan ko‘proq foydalanish – OKMK faoliyatining ustuvor yo‘nalishlari hisoblanadi.
Bugungi kunda kombinatda 40 dan ortiq turdagi tovar mahsulotlari ishlab chiqariladi. Xususan, 14 ta kimyoviy elementlar toza va kombinatsiya qilingan ko‘rinishida, ya’ni 10 tasi – mis, rux, kadmiy, oltin, kumush, palladiy, tellur, selen, volfram va molibden toza birlamchi, qolgan 4 tasi – reniy, kalsiy, oltingugurt va qo‘rg‘oshin esa kimyoviy birikmalar ko‘rinishida ishlab chiqarilmoqda.
“Konferensiyada ko‘tarilgan savollardan biri – tabiiy resurslardan qimmatli tarkibiy qismlarning ajratib olinishi ko‘rsatgichi qandayligi to‘grisida bo‘ldi. Yer osti boyliklaridan ratsional foydalanish, degan tushuncha bor. Bizning vazifalarimizdan biri, bu rudalardan qimmatli tarkibiy qismlarni ajratib olishdir va bu sohada muhim ishlar bajarilgan. Masalan, oldinlari mis boyitish fabrikasida misning rudadan boyitmaga ajralib chiqishi ko‘rsatgichi 72-74 foizni tashkil etgan. Rahbariyat tomonidan qurilmalarni tiklash, yangi texnologiyalarni joriy etish hisobiga mazkur ko‘rsatgichni oshirish vazifasi qo‘yilgan edi. Jumladan, joriy yilning yanvar oyi yakuni bo‘yicha bu ko‘rsatkich 85 foizgacha ko‘tarildi”, — deydi “Olmaliq KMK” AJ bosh muhandisining texnologiyalar bo‘yicha o‘rinbosari Abduqahhor Saynazarov.
Ishlab chiqarish va ilm-fanning o‘zaro hamkorligi bo‘yicha turli xildagi ishlar – OKMK faoliyatidagi yana bir muhim ustuvor yo‘nalishlardan biri. Jumladan, 2019-yil aprel oyida Koreya davlat nodir metallar instituti Kiram bilan birgalikda ilk O‘zbekiston — Koreya nodir metallar va qattiq qotishmalar ilmiy-texnologik markazi tuzilgan. Markazning vazifasi – yuqori soflikdagi metallarni olish texnologiyasini ishlab chiqish bo‘yicha ilmiy-tadqiqot faoliyatini olib borish.
Hozirgi vaqtda markazda 22 nafar ilmiy xodim, jumladan, to‘rt nafar fan doktorlari, ikki nafar professorlar faoliyat olib bormoqda. Koreya tomonidan ham mutaxassislar jalb qilingan. Ular bilan onlayn rejimda ish olib boriladi.
Hozirda mutaxassislar o‘ta sof metall – molibden, reniy, volfram va boshqalarni ajratib olish, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega tovarlarni ishlab chiqarishni tashkil etishni nazarda tutgan holda, ularni qayta ishlash texnologiyasi, yangi mahsulotni olish bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bormoqda.
“Markazga jihozlar bir necha bosqichlarda yetkazib beriladi. Jihozlarni yetkazishning 1,1 million AQSh dollarlik birinchi bosqichi yakunlanib bo‘lgan. Unda yangi mahsulotning har xil turlari ishlab chiqarilmoqda. Masalan, yaqinda biz Xorazm viloyatining Pitnak shahrida bo‘ldik. U yerda joylashgan Damas avtomobillarini ishlab chiqarish zavodida kontaktli payvandlash uchun mis-xrom kontaktlar sinovdan muvaffaqiyatli o‘tkazildi.
Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi FA U.A. Arifov nomidagi ion-plazmali va lazerli texnologiyalar institutida sinovdan o‘tkazilgan volfram-mis nishonni ham ishlab chiqardik. Bu nishon volfram va mis asosidagi qatlam bilan qoplash uchun mo‘ljallangan. Biz gamma-faollashtirish tahlil spektrometri uchun nishonni ishlab chiqarishni ham mahalliylashtirdik. Hozirgi vaqtda u sinovdan o‘tmoqda”, — dedi O‘zbekiston-Koreya nodir metall va qattiq qotishmalar ilmiy-texnologik markazining kompozit va istiqbolli materiallar, nanotexnologiyalar laboratoriyasi mudiri Amir Abidov.
A.Abidovning ta’kidlashicha, ikkinchi bosqich doirasida, ya’ni 2021—2022-yillarda qoplamalar bilan qoplash uchun mo‘ljallangan jihozlarni yetkazish rejalashtirilgan. Ya’ni biz nishonlarni yaratdik va endi ulardan qoplama uchun foydalanamiz. Xususan, burg‘ulash va mashinaga ishlov beruvchi uskunalarda qo‘llaniladigan qattiq qotishmalar ham qoplamalar bilan qoplanadi, bu esa ularning yeyilishga qarshiligi va mustahkamliligini sezilarli darajada oshiradi.
Markaz mutaxasislari tomonidan maxsus qattiq qoplamalar uchun volfram asosidagi nanokukunlar olish texnologiyasi ham yaratildi. Ular ishlab chiqarishga joriy qilingan va qattiq qotishmalarning chidamliligini oshirishda qo‘llanilmoqda. Aynan shu qattiqlikda, davlat standartlari talablariga qiyoslaganda mustahkamlik 15 foizga oshiriladi.
“Kombinat mutaxassislari tomonidan olingan yana bir yangi turdagi mahsulot – payvandlanadigan gradiyent qattiq qotishmalar. Ular, masalan, qurilish va qishloq xo‘jaligi sohalarida qo‘llanilishi mumkin.
Ma’lumki, yer haydash uchun plug vaqt o‘tishi bilan eskiradi. Odatda, eskirgan qismini almashtirish uchun marganesli po‘lat payvandlanadi. Biz esa payvandlanadigan qattiq qotishmani tayyorladik, natijada yeyilishga qarshilik 20 martadan ko‘proqqa oshdi. Mazkur texnologiya Andijon mashinasozlik institutida laboratoriya sinovidan o‘tdi. Hozirda tajriba-sanoat sinovlariga tayyorgarlik ketmoqda. Shuni ta’kidlamoqchimanki, bu texnologiya, jumladan, qurilish texnikasi uchun, masalan, ishqalanish qismlari, abraziv yeyilishlar mavjud bo‘lgan ekskavatorlar cho‘michlari uchun samaralidir. Sinovning barcha bosqichlaridan muvaffaqiyatli o‘tgandan so‘ng, texnologiyani ishlab chiqarishga joriy etish rejalashtirilmoqda”, — deydi A. Abidov.
Shunday qilib, bugungi kunda markaz tomonidan o‘tkazilgan muvaffaqiyatli tadqiqotlar natijasida, OKMK nodir metallar va qattiq qotishmalar ishlab chiqarish bo‘yicha ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi mutaxassislari nodir metallar asosida yangi turdagi mahsulotning ilk namunalarini tayyorlashga erishdi.
Bundan tashqari, kombinatning ishlab chiqarish zanjirida texnologiyalar samaradorligini oshirish bo‘yicha katta ahamiyatli ishlar o‘tkazilmoqda. Jumladan, ham mahalliy, ham xorijiy sheriklar bilan birgalikda ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Misol uchun, boyitish fabrikasining oksidlangan mis rudalari va chiqindilarini qayta ishlash, shuningdek, mahalliy xomashyodan olein kislotasini va ko‘pik yaratuvchi vositaning flotatsiyasida qo‘llanadigan T-92 reaktivini olish bo‘yicha Rossiya Federatsiyasining Mineral xomashyoni boyitish texnologiyalari loyiha instituti bilan hamkorlik qilinmoqda.
Kombinat mutaxasislari, ratsionalizatorlik takliflarini ilgari surib, ishlab chiqarish muammolarini hal qilishda faol ishtirok etishmoqda. Ularni ishlab chiqarishga joriy etish natijasida, 2020-yilda OKMK 40,6 milliard AQSh dollari qiymatida iqtisodiy samaradorlikka erishdi.
Ma’lumotlar sheriklik huquqi asosida tayyorlandi.
Izoh (0)