Миллий матбуот марказида «Олмалиқ КМК» АЖдаги технологик жараёнларга илм-фан ютуқларини жорий этиш ҳамда инновацияларнинг саноат ривожидаги роли масалаларига бағишланган матбуот конференцияси бўлиб ўтди. Мазкур йўналишдаги кенг миқёсли ишларнинг кўпгина қисмини комбинатда махсус очилган илм-фан ва инновациялар бўлими амалга оширмоқда.
Ишлаб чиқаришга илғор инновацион технологияларни жорий этиш ва қўллаш, янги рақобатбардош, шу жумладан, юқори қўшимча қийматга эга маҳсулотларни, кимёвий бирикмалар ва реагентларни, эҳтиёт қисмларни ишлаб чиқаришни таъминлаш, бу борада мамлакат хомашёсидан кўпроқ фойдаланиш – ОКМК фаолиятининг устувор йўналишлари ҳисобланади.
Бугунги кунда комбинатда 40 дан ортиқ турдаги товар маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Хусусан, 14 та кимёвий элементлар тоза ва комбинация қилинган кўринишида, яъни 10 таси – мис, рух, кадмий, олтин, кумуш, палладий, теллур, селен, вольфрам ва молибден тоза бирламчи, қолган 4 таси – рений, кальций, олтингугурт ва қўрғошин эса кимёвий бирикмалар кўринишида ишлаб чиқарилмоқда.
«Конференцияда кўтарилган саволлардан бири – табиий ресурслардан қимматли таркибий қисмларнинг ажратиб олиниши кўрсатгичи қандайлиги тўгрисида бўлди. Ер ости бойликларидан рационал фойдаланиш, деган тушунча бор. Бизнинг вазифаларимиздан бири, бу рудалардан қимматли таркибий қисмларни ажратиб олишдир ва бу соҳада муҳим ишлар бажарилган. Масалан, олдинлари мис бойитиш фабрикасида миснинг рудадан бойитмага ажралиб чиқиши кўрсатгичи 72-74 фоизни ташкил этган. Раҳбарият томонидан қурилмаларни тиклаш, янги технологияларни жорий этиш ҳисобига мазкур кўрсатгични ошириш вазифаси қўйилган эди. Жумладан, жорий йилнинг январь ойи якуни бўйича бу кўрсаткич 85 фоизгача кўтарилди», — дейди «Олмалиқ КМК» АЖ бош муҳандисининг технологиялар бўйича ўринбосари Абдуқаҳҳор Сайназаров.
Ишлаб чиқариш ва илм-фаннинг ўзаро ҳамкорлиги бўйича турли хилдаги ишлар – ОКМК фаолиятидаги яна бир муҳим устувор йўналишлардан бири. Жумладан, 2019 йил апрель ойида Корея давлат нодир металлар институти Kiram билан биргаликда илк Ўзбекистон — Корея нодир металлар ва қаттиқ қотишмалар илмий-технологик маркази тузилган. Марказнинг вазифаси – юқори софликдаги металларни олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича илмий-тадқиқот фаолиятини олиб бориш.
Ҳозирги вақтда марказда 22 нафар илмий ходим, жумладан, тўрт нафар фан докторлари, икки нафар профессорлар фаолият олиб бормоқда. Корея томонидан ҳам мутахассислар жалб қилинган. Улар билан онлайн режимда иш олиб борилади.
Ҳозирда мутахассислар ўта соф металл – молибден, рений, вольфрам ва бошқаларни ажратиб олиш, юқори қўшимча қийматга эга товарларни ишлаб чиқаришни ташкил этишни назарда тутган ҳолда, уларни қайта ишлаш технологияси, янги маҳсулотни олиш бўйича илмий-тадқиқот ишларини олиб бормоқда.
«Марказга жиҳозлар бир неча босқичларда етказиб берилади. Жиҳозларни етказишнинг 1,1 миллион АҚШ долларлик биринчи босқичи якунланиб бўлган. Унда янги маҳсулотнинг ҳар хил турлари ишлаб чиқарилмоқда. Масалан, яқинда биз Хоразм вилоятининг Питнак шаҳрида бўлдик. У ерда жойлашган Damas автомобилларини ишлаб чиқариш заводида контактли пайвандлаш учун мис-хром контактлар синовдан муваффақиятли ўтказилди.
Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси ФА У.А. Арифов номидаги ион-плазмали ва лазерли технологиялар институтида синовдан ўтказилган вольфрам-мис нишонни ҳам ишлаб чиқардик. Бу нишон вольфрам ва мис асосидаги қатлам билан қоплаш учун мўлжалланган. Биз гамма-фаоллаштириш таҳлил спектрометри учун нишонни ишлаб чиқаришни ҳам маҳаллийлаштирдик. Ҳозирги вақтда у синовдан ўтмоқда», — деди Ўзбекистон-Корея нодир металл ва қаттиқ қотишмалар илмий-технологик марказининг композит ва истиқболли материаллар, нанотехнологиялар лабораторияси мудири Амир Абидов.
А.Абидовнинг таъкидлашича, иккинчи босқич доирасида, яъни 2021—2022 йилларда қопламалар билан қоплаш учун мўлжалланган жиҳозларни етказиш режалаштирилган. Яъни биз нишонларни яратдик ва энди улардан қоплама учун фойдаланамиз. Хусусан, бурғулаш ва машинага ишлов берувчи ускуналарда қўлланиладиган қаттиқ қотишмалар ҳам қопламалар билан қопланади, бу эса уларнинг ейилишга қаршилиги ва мустаҳкамлилигини сезиларли даражада оширади.
Марказ мутахасислари томонидан махсус қаттиқ қопламалар учун вольфрам асосидаги нанокукунлар олиш технологияси ҳам яратилди. Улар ишлаб чиқаришга жорий қилинган ва қаттиқ қотишмаларнинг чидамлилигини оширишда қўлланилмоқда. Айнан шу қаттиқликда, давлат стандартлари талабларига қиёслаганда мустаҳкамлик 15 фоизга оширилади.
«Комбинат мутахассислари томонидан олинган яна бир янги турдаги маҳсулот – пайвандланадиган градиент қаттиқ қотишмалар. Улар, масалан, қурилиш ва қишлоқ хўжалиги соҳаларида қўлланилиши мумкин.
Маълумки, ер ҳайдаш учун плуг вақт ўтиши билан эскиради. Одатда, эскирган қисмини алмаштириш учун марганецли пўлат пайвандланади. Биз эса пайвандланадиган қаттиқ қотишмани тайёрладик, натижада ейилишга қаршилик 20 мартадан кўпроққа ошди. Мазкур технология Андижон машинасозлик институтида лаборатория синовидан ўтди. Ҳозирда тажриба-саноат синовларига тайёргарлик кетмоқда. Шуни таъкидламоқчиманки, бу технология, жумладан, қурилиш техникаси учун, масалан, ишқаланиш қисмлари, абразив ейилишлар мавжуд бўлган экскаваторлар чўмичлари учун самаралидир. Синовнинг барча босқичларидан муваффақиятли ўтгандан сўнг, технологияни ишлаб чиқаришга жорий этиш режалаштирилмоқда», — дейди А. Абидов.
Шундай қилиб, бугунги кунда марказ томонидан ўтказилган муваффақиятли тадқиқотлар натижасида, ОКМК нодир металлар ва қаттиқ қотишмалар ишлаб чиқариш бўйича илмий-ишлаб чиқариш бирлашмаси мутахассислари нодир металлар асосида янги турдаги маҳсулотнинг илк намуналарини тайёрлашга эришди.
Бундан ташқари, комбинатнинг ишлаб чиқариш занжирида технологиялар самарадорлигини ошириш бўйича катта аҳамиятли ишлар ўтказилмоқда. Жумладан, ҳам маҳаллий, ҳам хорижий шериклар билан биргаликда илмий-тадқиқот ишлари олиб борилмоқда. Мисол учун, бойитиш фабрикасининг оксидланган мис рудалари ва чиқиндиларини қайта ишлаш, шунингдек, маҳаллий хомашёдан олеин кислотасини ва кўпик яратувчи воситанинг флотациясида қўлланадиган Т-92 реактивини олиш бўйича Россия Федерациясининг Минерал хомашёни бойитиш технологиялари лойиҳа институти билан ҳамкорлик қилинмоқда.
Комбинат мутахасислари, рационализаторлик таклифларини илгари суриб, ишлаб чиқариш муаммоларини ҳал қилишда фаол иштирок этишмоқда. Уларни ишлаб чиқаришга жорий этиш натижасида, 2020 йилда ОКМК 40,6 миллиард АҚШ доллари қийматида иқтисодий самарадорликка эришди.
Маълумотлар шериклик ҳуқуқи асосида тайёрланди.
Изоҳ (0)