Shotlandiya hukumati mamlakatning yaqin haftalar davomida Buyuk Britaniya qirolligidan mustaqil davlat sifatida ajralib chiqish bo‘yicha aniq muddatlar va boshqa rasmiy masalalarni belgilab oladi. Bu haqda The National nashri ma’lumot bergan.
Shotlandiyaning Buyuk Britaniya tarkibidan chiqishi uchun dastlabki ovoz berish jarayoni 2014-yilda o‘tkazilgan, o‘shanda 55 foiz shotlandiyaliklar mamlakatning qirollikda qolishini yoqlab ovoz bergandi. Biroq 2016-yilda Buyuk Britaniya miqyosidagi Brexit referendumida qirollikning Yevropa ittifoqidan chiqishiga ko‘pchilik ovoz berdi, shotlandlar esa bunga qarshi chiqdi. Mazkur voqeadan keyin mamlakatda hukmron bo‘lgan Shotlandiya milliy partiyasi (mazkur siyosiy guruh Brexit’ga ovoz berish jarayonlaridan ikki oy avval saylovlarda g‘olib chiqqandi) Shotlandiyani Buyuk Britaniya tarkibidan chiqarish maqsadida yangi xalq muhokamasini o‘tkazish maqsadini ma’lum qildi. Partiya mazkur qarorni vaziyatning radikal darajada o‘zgarib ketgani bilan izohlagan.
“Shotlandiyaning ham qirollik tarkibida qolib Yevropa ittifoqidan chiqishi bizning maqsadlarimizga zid keladi. Bu demokratik nuqtayi nazardan ham me’yoriy holat emas. Yevroittifoq tarkibidan chiqish bo‘yicha o‘tkazilgan referendum natijasi Shotlandiya uchun hammasi boshqacha darajada o‘zgargani, 2014-yildagi ovoz berish natijasi endi o‘zgarib ketishi mumkinligini anglatadi”, — deya vaziyatga izoh bergan Shotlandiya birinchi vaziri va partiya yetakchisi Nikola Sterjen.
U 2019-yil bahoriga qadar Shotlandiya mustaqilligi uchun referendum o‘tkazilishi haqida va’da bergan edi, biroq keyin bu boradagi sanani London bilan muhokama qilib oldi. Sterjen 2020-yil sentabrda referendum o‘tkazish haqidagi hujjat loyihasi xususida dastlabki ma’lumotlarni oshkor qildi. Birinchi vazir mazkur maqsad sari olg‘a borishga tayyorligini bir necha marta aytib o‘tgan.
“Referendum shotlandlarga tanlov imkoniyatini beradi. Shuning o‘zi demokratiya demakdir”, — degan siyosatchi ayol.
Shotlandiyada may oyida navbatdagi parlament saylovlari bo‘lib o‘tadi. Ayni vaqtda Shotlandiya milliy partiyasi parlamentdagi 129 o‘rindan 64 tasiga egalik qilmoqda, ko‘proq ovoz olish uchun ularga bitta o‘rin yetishmaydi. The National’ning yozishicha, 2021-yil fevral oyida parlamentga saylovlardan keyin 71 nafar deputat aynan hukmron partiyadan parlamentga vakil sifatida saylanishi mumkin. Agar bu vazifaning uddasidan chiqilsa referendum haqidagi qonun loyihasi yana muhokamaga qo‘yiladi.
Nikola Sterjenning o‘zi ham xalq tomonidan qo‘llab-quvvatlanmoqda: uning pandemiya davrida qilgan ishlari aholining 74 foiz qismi tomonidan yoqlab chiqilgan, deya qayd etgan The Wall Street Journal. Taqqoslash uchun, Buyuk Britaniya bosh vaziri Boris Jonson bu borada 19 foiz ovoz to‘plagan, xolos. Jonsonnning o‘zi Shotlandiyaga mustaqillik berish bo‘yicha referendum o‘tkazmaslik tarafdori va 2014-yilda o‘tkazilgan muhokamalardagi natijalarning o‘zi yetarli ekani, hozir mazkur jarayonni amalga oshirishning mavridi emasligini bildirgan.
Ammo turli so‘rovnomalar shotlandlar orasida Birlashgan qirollikdan ajralib chiqishni istayotganlar soni oshib borayotganini ko‘rsatmoqda. Savanta ComRes agentligi tomonidan 2021-yil 4—9-fevral kunlari o‘tkazilgan so‘rovnomada fuqarolarning 47 foizi mustaqillik tarafdori ekani, 42 foizi ajralib chiqishga qarshiligi, yana 10 foizi esa bu borada bir to‘xtamga kelmaganini bildirgan.
Shotlandlar Buyuk Britaniyada Brexit ishga tushganidan keyin Yevroittifoqda o‘z dengiz mahsulotlarini sota olmasligi mumkinligidan xavotirda, deya yozgan The Guardian. Nashr London iqtisodiyot maktabi hamda Gonkong shahar universitetining fevral oyidagi hisobotlarida Buyuk Britaniyaning ittifoqdan chiqishi Shotlandiya iqtisodiyotiga brekzitdan 2—3 baravar kuchliroq zarba berishini taxmin qilgan. Britaniyaliklar shotlandlarning 61 foiz eksport mahsulotlari, 97 foiz import tovarlari oladi, bu YeIdagi savdoda Shotlandiya aylanmasidan to‘rt baravar ko‘proq.
Mazkur gaplarga javoban Shotlandiya iqtisodiyot vaziri Fiona Xislop shunday degan: “Yevroittifoqning mustaqil a’zosi, Brexit’dan zarar ko‘rmagan mamlakat sifatida, Shotlandiya Buyuk Britaniya bozoridan yetti baravar katta bo‘lgan ulkan bozorning bir qismiga aylanadi”.
Xislop Irlandiya iqtisodiyotini misol tariqasida keltirib o‘tgan: “Real olamda YeI a’zoligi mustaqil Irlandiyaga Buyuk Britaniyaga savdo qaramligini keskin kamaytirish va iqtisodiyotini Yevropa tomonga moslashtirish imkonini berdi. Yakunda mazkur davlatning aholi boshiga milliy daromadi Buyuk Britaniyanikidan oshib ketdi”.
Ammo The Economist ovozga qo‘yishga huquqiy to‘siqlar bo‘lishi mumkinligini qayd etgan. Nazariy jihatdan legitim referendum Londonning sanksiyasi bilan amalga oshadi. Devid Kemeron boshchiligidagi Britaniya hukumati 2014-yilda referendum o‘tkazishga sharoit yaratib bergandi, biroq Boris Jonson mazkur ishga bosh qo‘shmasligini aytib o‘tgan.
Umuman olganda Sterjen ovoz berish maslahatlashuv referendumidek rasmiylashtirilishini ta’kidlagan, Shotlandiya o‘z o‘zini boshqarish tizimida bunday tashkiliy huquq mavjud. U Shotlandiya hukumatining Buyuk Britaniya tomonidan bildiriladigan har qanday huquqiy qarshiliklarga tayyor turganini bildirgan. Shotlandiya birinchi vaziri referendumning haqqoniyligi bo‘yicha yakuniy qaror Oliy sudda qabul qilinishi ham mumkinligini eslatib o‘tgan. Bordi-yu sud referendum o‘tkazilishini qonuniy deb topsa ham, masalahatlashuv referendumining oqibati real mustaqillik bo‘lmasligi mumkin, deyilgan ma’lumotlarda.
Izoh (0)