Шотландия ҳукумати мамлакатнинг яқин ҳафталар давомида Буюк Британия қироллигидан мустақил давлат сифатида ажралиб чиқиш бўйича аниқ муддатлар ва бошқа расмий масалаларни белгилаб олади. Бу ҳақда The National нашри маълумот берган.
Шотландиянинг Буюк Британия таркибидан чиқиши учун дастлабки овоз бериш жараёни 2014 йилда ўтказилган, ўшанда 55 фоиз шотландияликлар мамлакатнинг қиролликда қолишини ёқлаб овоз берганди. Бироқ 2016 йилда Буюк Британия миқёсидаги Brexit референдумида қиролликнинг Европа иттифоқидан чиқишига кўпчилик овоз берди, шотландлар эса бунга қарши чиқди. Мазкур воқеадан кейин мамлакатда ҳукмрон бўлган Шотландия миллий партияси (мазкур сиёсий гуруҳ Brexit’га овоз бериш жараёнларидан икки ой аввал сайловларда ғолиб чиққанди) Шотландияни Буюк Британия таркибидан чиқариш мақсадида янги халқ муҳокамасини ўтказиш мақсадини маълум қилди. Партия мазкур қарорни вазиятнинг радикал даражада ўзгариб кетгани билан изоҳлаган.
«Шотландиянинг ҳам қироллик таркибида қолиб Европа иттифоқидан чиқиши бизнинг мақсадларимизга зид келади. Бу демократик нуқтаи назардан ҳам меъёрий ҳолат эмас. Евроиттифоқ таркибидан чиқиш бўйича ўтказилган референдум натижаси Шотландия учун ҳаммаси бошқача даражада ўзгаргани, 2014 йилдаги овоз бериш натижаси энди ўзгариб кетиши мумкинлигини англатади», — дея вазиятга изоҳ берган Шотландия биринчи вазири ва партия етакчиси Никола Стержен.
У 2019 йил баҳорига қадар Шотландия мустақиллиги учун референдум ўтказилиши ҳақида ваъда берган эди, бироқ кейин бу борадаги санани Лондон билан муҳокама қилиб олди. Стержен 2020 йил сентябрда референдум ўтказиш ҳақидаги ҳужжат лойиҳаси хусусида дастлабки маълумотларни ошкор қилди. Биринчи вазир мазкур мақсад сари олға боришга тайёрлигини бир неча марта айтиб ўтган.
«Референдум шотландларга танлов имкониятини беради. Шунинг ўзи демократия демакдир», — деган сиёсатчи аёл.
Шотландияда май ойида навбатдаги парламент сайловлари бўлиб ўтади. Айни вақтда Шотландия миллий партияси парламентдаги 129 ўриндан 64 тасига эгалик қилмоқда, кўпроқ овоз олиш учун уларга битта ўрин етишмайди. The National’нинг ёзишича, 2021 йил февраль ойида парламентга сайловлардан кейин 71 нафар депутат айнан ҳукмрон партиядан парламентга вакил сифатида сайланиши мумкин. Агар бу вазифанинг уддасидан чиқилса референдум ҳақидаги қонун лойиҳаси яна муҳокамага қўйилади.
Никола Стерженнинг ўзи ҳам халқ томонидан қўллаб-қувватланмоқда: унинг пандемия даврида қилган ишлари аҳолининг 74 фоиз қисми томонидан ёқлаб чиқилган, дея қайд этган The Wall Street Journal. Таққослаш учун, Буюк Британия бош вазири Борис Жонсон бу борада 19 фоиз овоз тўплаган, холос. Жонсонннинг ўзи Шотландияга мустақиллик бериш бўйича референдум ўтказмаслик тарафдори ва 2014 йилда ўтказилган муҳокамалардаги натижаларнинг ўзи етарли экани, ҳозир мазкур жараённи амалга оширишнинг мавриди эмаслигини билдирган.
Аммо турли сўровномалар шотландлар орасида Бирлашган қиролликдан ажралиб чиқишни истаётганлар сони ошиб бораётганини кўрсатмоқда. Savanta ComRes агентлиги томонидан 2021 йил 4—9 февраль кунлари ўтказилган сўровномада фуқароларнинг 47 фоизи мустақиллик тарафдори экани, 42 фоизи ажралиб чиқишга қаршилиги, яна 10 фоизи эса бу борада бир тўхтамга келмаганини билдирган.
Шотландлар Буюк Британияда Brexit ишга тушганидан кейин Евроиттифоқда ўз денгиз маҳсулотларини сота олмаслиги мумкинлигидан хавотирда, дея ёзган The Guardian. Нашр Лондон иқтисодиёт мактаби ҳамда Гонконг шаҳар университетининг февраль ойидаги ҳисоботларида Буюк Британиянинг иттифоқдан чиқиши Шотландия иқтисодиётига брекзитдан 2—3 баравар кучлироқ зарба беришини тахмин қилган. Британияликлар шотландларнинг 61 фоиз экспорт маҳсулотлари, 97 фоиз импорт товарлари олади, бу ЕИдаги савдода Шотландия айланмасидан тўрт баравар кўпроқ.
Мазкур гапларга жавобан Шотландия иқтисодиёт вазири Фиона Хислоп шундай деган: «Евроиттифоқнинг мустақил аъзоси, Brexit’дан зарар кўрмаган мамлакат сифатида, Шотландия Буюк Британия бозоридан етти баравар катта бўлган улкан бозорнинг бир қисмига айланади».
Хислоп Ирландия иқтисодиётини мисол тариқасида келтириб ўтган: «Реал оламда ЕИ аъзолиги мустақил Ирландияга Буюк Британияга савдо қарамлигини кескин камайтириш ва иқтисодиётини Европа томонга мослаштириш имконини берди. Якунда мазкур давлатнинг аҳоли бошига миллий даромади Буюк Британияникидан ошиб кетди».
Аммо The Economist овозга қўйишга ҳуқуқий тўсиқлар бўлиши мумкинлигини қайд этган. Назарий жиҳатдан легитим референдум Лондоннинг санкцияси билан амалга ошади. Дэвид Кемерон бошчилигидаги Британия ҳукумати 2014 йилда референдум ўтказишга шароит яратиб берганди, бироқ Борис Жонсон мазкур ишга бош қўшмаслигини айтиб ўтган.
Умуман олганда Стержен овоз бериш маслаҳатлашув референдумидек расмийлаштирилишини таъкидлаган, Шотландия ўз ўзини бошқариш тизимида бундай ташкилий ҳуқуқ мавжуд. У Шотландия ҳукуматининг Буюк Британия томонидан билдириладиган ҳар қандай ҳуқуқий қаршиликларга тайёр турганини билдирган. Шотландия биринчи вазири референдумнинг ҳаққонийлиги бўйича якуний қарор Олий судда қабул қилиниши ҳам мумкинлигини эслатиб ўтган. Борди-ю суд референдум ўтказилишини қонуний деб топса ҳам, масалаҳатлашув референдумининг оқибати реал мустақиллик бўлмаслиги мумкин, дейилган маълумотларда.
Изоҳ (0)