Avval xabar berilganidek, Turkiyaning Konya shahrida 7-dekabrdan 17-dekabrgacha mutafakkir Jaloliddin Rumiy vafotining 747 yilligi munosabati bilan “Shabi arus” marosimlari doirasida madaniy tadbirlar o‘tkazildi. Ularda o‘zbekistonlik jurnalistlar ham dunyoning bir qancha davlatlari ommaviy axborot vositalari vakillari qatorida ishtirok etmoqda. “Shabi arus” marosimlarining eng muhim qismi sanalgan samo raqsini o‘z ichiga oluvchi tadbir 17-dekabr kuni Mavlono madaniyat markazida tashkil etildi. Ta’kidlash kerakki, “Shabi arus” 1937-yildan buyon har yili tashkil etiladi, bu yil u 83-marta o‘tkazildi.
Mavlono Jaloliddin Rumiy XIII asrning buyuk faylasufi, olim, dinshunos va shoirlaridan biri bo‘lib, 1207-yilda Balx shahrida tug‘ilib, 1273-yil 17-dekabrda Konya shahrida vafot etgan. Rumiyning o‘zi vasiyat qilganidek, uning o‘limi ayriliq emas, aksincha, yaratgan bilan uchrashuv (vuslat) kuni sifatida nishonlanadi. “Shabi arus” marosimi 17-dekabr kuni tongda Mavlono maqbarasida duo o‘qish bilan boshlandi, kechga kelib an’anaviy tarzda samo raqsiga ulandi. Koronavirus pandemiyasi tufayli 1 soat davom etgan marosimga ortiqcha mehmonlar taklif etilmadi, faqatgina 35 ta xorijiy davlatlarning ommaviy axborot vositalari vakillari hamda mahalliy jurnalistlar, olimlar, davlat boshqaruv tizimi rahbarlari va Jaloliddin Rumiyning 22-avlodi vakilasi Esen Chelebi turmush o‘rtog‘i bilan ishtirok etdi.
Tadbirning ochilish qismida so‘zga chiqqan Turkiya Madaniyat va turizm vaziri Mehmet Nuri Ersoy Mavlono Rumiy o‘zidan so‘ng tengsiz hayot tarzini meros qilib qoldirganini e’tirof etdi. “Tanlov qilar ekanmiz, natijasida hech kimni ayblashga haqqimiz yo‘q. Mana nima uchun biz qayta-qayta Rumiyga murojaat qilamiz, tushunish, tushuntirish va ana shu tanlovimizni yashab o‘tishga intilamiz. Ammo oramizda aynan ezgulikni topa olgan, boshqa ko‘plab insonlarga ham ana shu ezgulikni topishni o‘rgatgan yo‘lboshchimiz bor ekan, biz unga murojaat qilishimiz tabiiy va adolatdandir. Insonlar adashishga moyil ekanligini unutmaylik. Hammamiz ham insonmiz, xatoga yo‘l qo‘yish bizga xos. Ammo qadriyatlarimizda afsus-nadomat yo‘q. Har safar mana shu uyga kelar ekanmiz, uning eshiklari ochiq ekanligini doim his qilamiz. Rumiy aytganidek, toki yuraklarimiz ochiq ekan, kirish uchun ikkilanmasligimiz kerak”,— deydi u.
Ochilishda nutq so‘zlagan Turkiya Buyuk Millat Majlisi (TBMM) raisi Mustafa Shentop bugungi kunda butun dunyo o‘z boshidan bir qator qiyinchiliklarni kechirayotgan bir vaqtda Turkiya asriy an’analariga sodiq qolgan holda 747 yildan buyon davom etib kelayotgan “Shabi arus” marosimini baribir o‘tkazishga qaror qilganini ta’kidladi. “Marosimning o‘tkazilishi ma’naviy boyligimizga bildirilgan alohida ehtiromning ramzi bo‘ldi. Har safar mazkur tadbirda dunyoning turli mamlakatlaridan kelgan mehmonlarni ko‘rishimiz mumkin edi. Biroq bu yilgi pandemiya sharoitida ayrim cheklovlarimiz sabab mana shunday ozchilik tashrif buyuruvchilar bilan tashkil etishga majbur bo‘ldik”,—deydi Shentop. U, shuningdek, marosimga ma’lum sabablar bilan tashrif buyura olmagan Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘onning tabrik so‘zlarini yig‘ilganlarga yetkazib qo‘yayotganini bildirdi.
Rumiy o‘z asarlarida insonlarni birlikka, yakdillikka, hamjihatlikka chorlagan. Bugungi kunda dunyo siyosatidagi turli qarashlarga e’tibor bermagan holda Turkiya o‘zining tanlagan yo‘lidan qaytmaydi. Shu jihatdan olganda davlatimiz Rumiyning o‘gitlariga monand yo‘l tutadi. Ya’ni har doim mazlumlarning yonida turish, zulmga yo‘l bermaslik, tenglik, adolatni yo‘lga qo‘yish, insonlarning qaysi millat, din, mavqega egaligidan qat’iy nazar birdek ko‘rish Mavlononing umumiy ta’limotida katta o‘rin tutgan.Mustafo Shentop, Turkiya Buyuk Millat Majlisi (TBMM) raisi
Dasturdan o‘rin olgan nutqlardan so‘ng Turkiya madaniyat va turizm vazirligi qoshidagi Konya turk sufiylik musiqiy ansambli samo raqsini ijro etishga kirishdi. Samo raqsi - darveshlar uchun Xudoga yaqinlashish yo‘li. Tashkilotchilar, samo raqsi qalbni tozalashi, undagi har bir xatti-harakat o‘ziga xos mazmunga ega ekanini aytishadi.
Samo eshitish, tinglash degan ma’nolarni bildiradi. Gir aylanayotgan darveshlar butun vujudi bilan berilib musiqiy ohanglar ostida ko‘zlarini yumib sahnada o‘zgacha muhit hosil qildi. Samoda juda ko‘plab ma’no, metafora, ramz, istioralar bor. Darveshlarning egnidagi qora kiyim o‘tkinchi dunyo ramzi, raqsdan oldin u yechiladi. Bu go‘yo ruhiy dunyoda qayta tug‘ilishni anglatadi. Qora libos yechilganidan so‘ng qoladigan oq kiyim kafan. Shu ma’noda darveshlar foniy dunyodan boqiy dunyoga ko‘chgan insonlar, ular jisman yashasalarda, ruhlari yerda emas, deb qaraladi. Bu ruh va nafsni o‘ldirish, qayta tug‘ilgan insonga aylanishni bildiradi. Ramzlardan yana biri bu darveshlar qo‘llarining shakli. Raqs paytida o‘ng qo‘l ko‘kka, chap qo‘l pastga uzatiladi. Bunda o‘ng qo‘l bilan xudodan rahmat tilash, chapi bilan bu rahmatni boshqalarga ulashish anglashiladi. Yuz esa yurak tomonga egilgan bo‘ladi.
Izoh (0)