Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish agentligi tomonidan “‘Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida’gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qonuni loyihasi ishlab chiqildi. Bu haqda Agentlik direktorining maslahatchisi Dilshod Azimov “Daryo”ga ma’lum qildi.
Uning ta’kidlashicha, iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun qonunchilikda belgilangan javobgarlikning samarasizligi ushbu sohadagi qonun normalari xo‘jalik yurituvchi subyektlar tomonidan ko‘plab va takroran buzilishiga olib kelmoqda hamda ushbu qonun buzilishlari uchun javobgarlikning samarali usullarini qo‘llashning imkonini bermayapti.
Bundan tashqari, iste’molchilar, elektron tijorat subyektlari va boshqa ishtirokchilarning huquqlarini himoya qilish normalarini nazarda tutgan holda belgilangan elektron tijorat qoidalarini buzganlik uchun belgilangan javobgarlikka doir O‘zbekiston qonun hujjatlariga o‘zgartirishlar kiritilmagan.
Ishlab chiqilgan qonun loyihasining vazifalari iste’molchilar huquqlarini himoya qilishni tartibga solish, qonun buzilishi holatlarining oldini olish va bartaraf etish hisoblanadi. Ushbu loyiha bir qator muhim o‘zgarishlarni o‘z ichiga oladi.
Birinchidan, iste’molchilarga taqdim etilayotgan (etilishi lozim bo‘lgan) axborotlarning davlat tilida bo‘lishi. Jumladan, “Davlat tili haqida”gi (yangi tahrir) qonun talablari va xorijiy davlatlar (Koreya, Turkiya, Fransiya, Rossiya, Ukraina, Qozog‘iston, Isroil) tajribasi tahlilidan kelib chiqqan holda, iste’molchiga ishlab chiqaruvchi (ijrochi, sotuvchi), savdo va xizmat ko‘rsatish qoidalari to‘g‘risidagi, tovar (ish, xizmat)lar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni davlat tilida taqdim etish majburiyati, iste’molchi bilan sotuvchi (ishlab chiqaruvchi, ijrochi) o‘rtasida tuziladigan yozma shartnomalarning matni davlat tilida rasmiylashtirilishi va tomonlarning kelishuviga muvofiq boshqa tillarda ham tuzilishi mumkinligi, shuningdek, sotuvchi (ijrochi) iste’molchini matni davlat tilidan boshqa tillarda rasmiylashtirilgan shartnomani imzolashga qistashga va undashga haqli emasligi to‘g‘risidagi yangi normalar kiritilmoqda.
Ikkinchidan, nodavlat organlarining iste’molchilar huquqlarining himoya qilish borasidagi faoliyatlarini qonunda aks ettirish. Jumladan, mahalliy hokimiyat organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari va iste’molchilarning jamoat birlashmalari tomonidan iste’molchilar huquqlarining himoya qilishi yo‘nalishidagi vazifalari, huquqlari hamda ularning o‘zaro va vakolatli davlat organlari bilan hamkorligi.
Uchinchidan, buzilgan huquqlarni sudgacha ko‘rib chiqish tartibini belgilash. Jumladan, iste’molchilarning huquqlari buzilishi bilan bog‘liq nizolarni sudgacha hal qilishning huquqiy asoslari, iste’molchilarning huquqlarini sud orqali himoya qilishning o‘ziga xos jixatlari, elektron tijoratda iste’molchilar huquqlarini himoya qilishning huquqiy asoslari.
To‘rtinchidan, iqtisodiy sanksiyalarni joriy etish. Ya’ni, qonun hujjatlarini buzganlik uchun xo‘jalik yurituvchi subyektlarga nisbatan tegishliligi bo‘yicha moliyaviy jarimalar qo‘llash.
Dilshod Azimovning qayd etishicha, qonun loyihasini tayyorlashda 20 dan ortiq davlatlarning iste’molchilar huquqlarini himoya qilish, elektron tijoratni tartibga soluvchi qonunlari hamda BMT, Yevropa Ittifoqining xalqaro hujjatlari o‘rganilgan.
Xususan, xorijiy davlatlar (Xitoy, Koreya, Isroil, Buyuk Britaniya, Germaniya), MDH davlatlari (Rossiya, Qozog‘iston, Ukraina, Azarbayjon, Belorussiya) qonunlari, BMTning 2015-yil 22-dekabrdagi “Iste’molchilar manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha” rahbarlik qiluvchi tamoyillari va boshqa hujjatlar tahlil qilinib, ulardagi iste’molchilar huquqlarining himoyasini kuchaytirishga oid normalarni O‘zbekiston qonunchiligiga qo‘llash amaliyoti o‘rganilgan.
Shuningdek, elektron tijorat sohasida 2019-yil 1-yanvardan Xitoyda kuchga kirgan “Elektron tijorat to‘g‘risida”gi qonun, Irlandiya (2000-yil), Buyuk Britaniya (2000-yil), Singapur (1998-yil) qonunlari, shuningdek Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkilotining Elektron tijorat sharoitida iste’molchilar huquqlarini himoya qilishning umumiy tamoyillari ham chuqur tahlili qilingan.
“Bundan 24 yil oldin qabul qilingan qonunda iste’mochilar huquqlarini himoya qilish sohasida nizolarni sudga qadar hal etish tartibini hamda savdoning zamonaviy usullarida (elektron tijdoratda) iste’molchilar huquqlarini himoya qilishning samarali shakllari mavjud emas”, — deydi Dilshod Azimov.
Amaldagi qonunchilikda iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasida nizolarni sudgacha hal etish tartibi ko‘zda tutilmagan. “Mediatsiya to‘g‘risida”gi qonun fuqarolarning huquq munosabatlariga, xususan, tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishda yuzaga keladigan munosabatlarga, shuningdek, individual nizolariga tatbiq etiladi. Ushbu qonun normasi nizolarni sudgacha hal etish tartibini iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasida ham foydalanish imkonini beradi. Biroq buning uchun, Dilshod Azimovning qayd etishicha, nizolarni sudgacha hal etish huquqini bevosita “Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunga kiritish zarurati mavjud.
Taqqoslash uchun, Rossiya “Rossiya Federatsiyasining 2030-yilga qadar iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasida davlat siyosatining strategiyasini amalga oshirish” bo‘yicha tadbirlar rejasida iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasida yuzaga keladigan nizolarni tartibga solish maqsadida mediatsiya tartibini yanada kengroq joriy etishga qaratilgan qo‘shimcha tadbirlarni nazarda tutuvchi normativ-huquqiy hujjat ishlab chiqish nazarda tutilgan.
“Mazkur qonunning qabul qilinishi mamlakatda iqtisodiy o‘sishni ta’minlash, raqobatbardoshlikni oshirish, iste’molchilarning huquqlarini ishonchli himoya qilishni tartibga solish, shu jumladan ushbu sohadagi qonun buzilishi holatlarining oldini olish va to‘xtatishni ta’minlash, xo‘jalik yurituvchi subyektlarining ushbu sohadagi mas’uliyati va javobgarligini oshirishga va ular tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning va taqdim etilayotgan xizmatlarning jahon bozorida raqobatbardoshliligini oshirish, jamoatchilik nazoratini takomillashtirishga, jamiyatda davlat tilining nufuzini yanada oshirishga xizmat qiladi”, — deydi agentlik direktorining maslahatchisi Dilshod Azimov.
Izoh (0)