Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш агентлиги томонидан «‘Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисидаъги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги қонуни лойиҳаси ишлаб чиқилди. Бу ҳақда Агентлик директорининг маслаҳатчиси Дилшод Азимов «Дарё»га маълум қилди.
Унинг таъкидлашича, истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун қонунчиликда белгиланган жавобгарликнинг самарасизлиги ушбу соҳадаги қонун нормалари хўжалик юритувчи субъектлар томонидан кўплаб ва такроран бузилишига олиб келмоқда ҳамда ушбу қонун бузилишлари учун жавобгарликнинг самарали усулларини қўллашнинг имконини бермаяпти.
Бундан ташқари, истеъмолчилар, электрон тижорат субъектлари ва бошқа иштирокчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш нормаларини назарда тутган ҳолда белгиланган электрон тижорат қоидаларини бузганлик учун белгиланган жавобгарликка доир Ўзбекистон қонун ҳужжатларига ўзгартиришлар киритилмаган.
Ишлаб чиқилган қонун лойиҳасининг вазифалари истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишни тартибга солиш, қонун бузилиши ҳолатларининг олдини олиш ва бартараф этиш ҳисобланади. Ушбу лойиҳа бир қатор муҳим ўзгаришларни ўз ичига олади.
Биринчидан, истеъмолчиларга тақдим этилаётган (этилиши лозим бўлган) ахборотларнинг давлат тилида бўлиши. Жумладан, «Давлат тили ҳақида»ги (янги таҳрир) қонун талаблари ва хорижий давлатлар (Корея, Туркия, Франция, Россия, Украина, Қозоғистон, Исроил) тажрибаси таҳлилидан келиб чиққан ҳолда, истеъмолчига ишлаб чиқарувчи (ижрочи, сотувчи), савдо ва хизмат кўрсатиш қоидалари тўғрисидаги, товар (иш, хизмат)лар тўғрисидаги маълумотларни давлат тилида тақдим этиш мажбурияти, истеъмолчи билан сотувчи (ишлаб чиқарувчи, ижрочи) ўртасида тузиладиган ёзма шартномаларнинг матни давлат тилида расмийлаштирилиши ва томонларнинг келишувига мувофиқ бошқа тилларда ҳам тузилиши мумкинлиги, шунингдек, сотувчи (ижрочи) истеъмолчини матни давлат тилидан бошқа тилларда расмийлаштирилган шартномани имзолашга қисташга ва ундашга ҳақли эмаслиги тўғрисидаги янги нормалар киритилмоқда.
Иккинчидан, нодавлат органларининг истеъмолчилар ҳуқуқларининг ҳимоя қилиш борасидаги фаолиятларини қонунда акс эттириш. Жумладан, маҳаллий ҳокимият органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва истеъмолчиларнинг жамоат бирлашмалари томонидан истеъмолчилар ҳуқуқларининг ҳимоя қилиши йўналишидаги вазифалари, ҳуқуқлари ҳамда уларнинг ўзаро ва ваколатли давлат органлари билан ҳамкорлиги.
Учинчидан, бузилган ҳуқуқларни судгача кўриб чиқиш тартибини белгилаш. Жумладан, истеъмолчиларнинг ҳуқуқлари бузилиши билан боғлиқ низоларни судгача ҳал қилишнинг ҳуқуқий асослари, истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини суд орқали ҳимоя қилишнинг ўзига хос жихатлари, электрон тижоратда истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий асослари.
Тўртинчидан, иқтисодий санкцияларни жорий этиш. Яъни, қонун ҳужжатларини бузганлик учун хўжалик юритувчи субъектларга нисбатан тегишлилиги бўйича молиявий жарималар қўллаш.
Дилшод Азимовнинг қайд этишича, қонун лойиҳасини тайёрлашда 20 дан ортиқ давлатларнинг истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, электрон тижоратни тартибга солувчи қонунлари ҳамда БМТ, Европа Иттифоқининг халқаро ҳужжатлари ўрганилган.
Хусусан, хорижий давлатлар (Хитой, Корея, Исроил, Буюк Британия, Германия), МДҲ давлатлари (Россия, Қозоғистон, Украина, Азарбайжон, Белоруссия) қонунлари, БМТнинг 2015 йил 22 декабрдаги «Истеъмолчилар манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича» раҳбарлик қилувчи тамойиллари ва бошқа ҳужжатлар таҳлил қилиниб, улардаги истеъмолчилар ҳуқуқларининг ҳимоясини кучайтиришга оид нормаларни Ўзбекистон қонунчилигига қўллаш амалиёти ўрганилган.
Шунингдек, электрон тижорат соҳасида 2019 йил 1 январдан Хитойда кучга кирган «Электрон тижорат тўғрисида»ги қонун, Ирландия (2000 йил), Буюк Британия (2000 йил), Сингапур (1998 йил) қонунлари, шунингдек Иқтисодий ҳамкорлик ва ривожланиш ташкилотининг Электрон тижорат шароитида истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг умумий тамойиллари ҳам чуқур таҳлили қилинган.
«Бундан 24 йил олдин қабул қилинган қонунда истеъмочилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасида низоларни судга қадар ҳал этиш тартибини ҳамда савдонинг замонавий усулларида (электрон тиждоратда) истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг самарали шакллари мавжуд эмас», — дейди Дилшод Азимов.
Амалдаги қонунчиликда истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасида низоларни судгача ҳал этиш тартиби кўзда тутилмаган. «Медиация тўғрисида»ги қонун фуқароларнинг ҳуқуқ муносабатларига, хусусан, тадбиркорлик фаолиятини амалга оширишда юзага келадиган муносабатларга, шунингдек, индивидуал низоларига татбиқ этилади. Ушбу қонун нормаси низоларни судгача ҳал этиш тартибини истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасида ҳам фойдаланиш имконини беради. Бироқ бунинг учун, Дилшод Азимовнинг қайд этишича, низоларни судгача ҳал этиш ҳуқуқини бевосита «Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида»ги қонунга киритиш зарурати мавжуд.
Таққослаш учун, Россия «Россия Федерациясининг 2030 йилга қадар истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасида давлат сиёсатининг стратегиясини амалга ошириш» бўйича тадбирлар режасида истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасида юзага келадиган низоларни тартибга солиш мақсадида медиация тартибини янада кенгроқ жорий этишга қаратилган қўшимча тадбирларни назарда тутувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжат ишлаб чиқиш назарда тутилган.
«Мазкур қонуннинг қабул қилиниши мамлакатда иқтисодий ўсишни таъминлаш, рақобатбардошликни ошириш, истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ишончли ҳимоя қилишни тартибга солиш, шу жумладан ушбу соҳадаги қонун бузилиши ҳолатларининг олдини олиш ва тўхтатишни таъминлаш, хўжалик юритувчи субъектларининг ушбу соҳадаги масъулияти ва жавобгарлигини оширишга ва улар томонидан ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг ва тақдим этилаётган хизматларнинг жаҳон бозорида рақобатбардошлилигини ошириш, жамоатчилик назоратини такомиллаштиришга, жамиятда давлат тилининг нуфузини янада оширишга хизмат қилади», — дейди агентлик директорининг маслаҳатчиси Дилшод Азимов.
Изоҳ (0)