“Hokimiyat va klaster sudlashish bilan ovora. Jabrini tortayotgan esa biz”. Qashqadaryolik fermerlar paxta parvarishidagi agrotexnik tadbirlar kechikayotganidan shikoyat qildi

Qashqadaryo viloyatining Qarshi tumanidagi fermerlar paxtani kultivatsiya qilish uchun texnika topolmayotganidan, paxta parvarishidagi agrotexnik tadbirlar bajarilmay qolayotganidan shikoyat qildi. Bu haqda “Daryo” muxbiri bilan suhbatlashgan fermer Zoir Turdiqulovning aytishicha, 12 gektar maydonga ekilgan paxtasi ayni kunda texnikaga muhtoj. Biroq na yangi tuzilgan kooperatsiya yordam beroladi, na hokim.

“O‘tgan yili klaster bilan ishlab, uning yangi texnikalariga ishongan holda 76 sxema bo‘yicha paxta ekkandik. Klaster bilan ishlamaysizlar, kooperatsiya tuzildi, deb majburiy tarzda shartnoma imzolatishdi. Bugungi kunga kelib esa biz fermerlar jabr ko‘ryapmiz. Klaster barcha texnikalarini olib ketgan. Kooperatsiyada esa na texnika bor va na ishga yaroqli biror-bir xodim. Kooperatsiya faqat shartnoma tuzishni bildi xolos. Unga egalik qilayotgan esa hokim. Tortishadigan, sudlashadigan rahbarlar, ammo ularni deb paxtamizning agrotexnik tadbirlari bajarilmay qolmoqda”, — deydi Zoir Turdiqulov.

“Ali Ahmad Hilol” fermer xo‘jaligi rahbari Zoir Turdiqulovning ma’lumot berishicha, fermer tomonidan bajarilishi lozim bo‘lgan chopiq va yagana ishlari bajarib bo‘lingan. Faqatgina texnika bo‘lsa va kultivatsiya ishlari bajarilsa, bas.

“Hokimda bir qarich til bor, ammo texnika yo‘q. Biz fermerlar texnika so‘rayapmiz, hokim o‘rinbosari Akrom Aripov esa texnikani qo‘lda yasab olinglar, deydi. Yasadik ham, lekin bu yetarli natijani bermayapti. O‘zimiz yasagan texnika yerga besh santimetr ham botmayapti. Holbuki, texnika kultivatsiya ishlarini bajarishi uchun 30-35 santimetr chuqurlikka botishi kerak. Xullas, hokimiyat va klaster sudlashish bilan ovora. Jabrini tortayotgan esa biz fermerlar.”

Fermerning aytishicha, kooperatsiya bilan shartnoma tuzmagan fermerning yeri tortib olinadi, deb qo‘rqitilgan.

“Kooperatsiya bilan shartnoma tuzmagan fermerning yeri tortib olinadi, deyishdi. Olishdi ham. Haqqini talab qiladigan, haqiqatni gapiradigan fermerlarning yeri tortib olinib, gung, soqov, haqini talab qilmaydigan fermerlarga berildi. Qanchadan qancha yer qolib ham ketdi. Hozirgacha ekin ekilmay, qarovsiz yotibdi”, — deydi Zoir Turdiqulov.

“Salimov Abdujabbor” fermer xo‘jaligi rahbari Alim Yo‘ldoshevning ma’lumot berishicha, 20 gektar maydonga ekilgan paxtasi haligacha kultivatsiya qilinmagan.

“Klasterga ishonib, 76 sxema bo‘yicha paxta ekkandik. Bugungi kunga kelib esa birov ahvolimiz bilan qiziqmayapti, — deydi Alim Yo‘ldoshev. — Paxtaning agrotexnik tadbirlari kechikyapti. Hokim o‘rinbosaridan yordam so‘radik, ammo natija yo‘q. Shartnoma qilgan bo‘lsang, texnikani ham top, deydi. Tuman bo‘yicha 76 sxemada ekilgan paxtani kultivatsiya qiladigan texnika yo‘q-da. Kooperatsiya esa shartnoma tuzish uchungina kelib ketgandi. Unda na texnika bor, na rahbar”.

Fermerlar 76 sxema bo‘yicha paxta ekilganini klaster imkoniyati bilan izohlamoqda.

“76 sxema bo‘yicha ekilgan paxtani terim mashinalarida terib olish imkoniyati bor, terim puli arzon bo‘ladi, deyishgani uchun shunday ekkandik. Bugungi kunda esa qiyin ahvolda qolyapmiz”, — deydi fermerlar.

Fermerlarning aytishicha, kooperatsiya bilan ishlay boshlaganidan so‘ng nafaqat texnikada, balki o‘g‘it olishda ham muammoga duch kelinmoqda.

“Uch kundan beri o‘g‘itga boraman, ammo ololmayman. Hokimiyatga chiqsak, muammo emas, beradi, deyishadi. O‘g‘it uchun berilgan Humo kartamdagi 14 million so‘m pulni esa kooperatsiyaga o‘tkazib yuborishibdi. Pulini allaqachon olishsa-da, o‘g‘it berishmagan”, — deydi Alim Yo‘ldoshev.

“Kaliy o‘g‘itini topolmay sarsonman. O‘g‘it uchun borsam, kaliy yo‘q, deyishdi. Keyin fermerlardan birida bor ekan, almashib turaylik, deb oldim”, — deydi “Ayubjon-Dinara” fermer xo‘jaligi rahbari Yunus Haqberdiyev.

“O‘roqova Gulchehra Nosirovna” fermer xo‘jaligi rahbari Gulchehra Nosirovaning aytishicha, fermerlarga o‘g‘it berayotgan mas’ullar qo‘shib yozishni odat qilgan.

“O‘g‘it olib kelishga borsak, o‘sha yerda o‘tirgan mas’ullar 100 kilo qo‘shib yozadi. Masalan, 5 tonna o‘g‘it olsak, 5 tonna 100 kilo qilib yozishadi. Kooperatsiya yangi tuzilgan bo‘lsa-da, o‘g‘it berishga mas’ullar eski ‘bo‘rilar’. Klasterning esa egasi bor edi, har bir holat nazoratda ushlab turilardi. Bunaqa talon-toroj qilishmasdi”, — deydi Gulchehra O‘roqova.

Alim Yo‘ldoshevning aytishicha, hokim topshirig‘iga ko‘ra fermerlarning shaxsiy plastik kartasidagi pullar ularning ruxsatisiz kooperatsiyaga o‘tkazib yuborilgan.

“Bolta aka degan bank xodimiga plastik kartamdagi pul qani, deb so‘rasam, hokim topshirig‘i bilan fermerlarning plastik kartasidagi pullar kooperatsiyaga o‘tkazib berilganligini aytdi, — deydi Alim Yo‘ldoshev. — Eng ajablanarlisi, fermerga paxta uchun kredit berishadi-yu, pulni fermer ruxsatisiz o‘zgalar sarf qilishadi. Bizdan umuman so‘rab ham o‘tirishmaydi. Ammo hokim topshirig‘i bilan sarf qilingan o‘sha pullarni oxirida biz to‘laymiz. Xullas, pul bizning nomimizga chiqadi, sarflovchilar boshqa bo‘ladi”.

“Munavvarbonu” fermer xo‘jaligi rahbari Gulyara Cho‘lliyevaning aytishicha, kooperatsiya chopiq va yagana ishlari uchun kam mablag‘ ajratmoqda.

“Kooperatsiya bilan majburan shartnoma imzolatishgani yetmagandek, chopiq uchun gektariga 100 ming so‘mdan berishyapti. Biz esa gektariga 300-400 ming so‘mdan xarajat qilyapmiz. Berilgan pul yetmayapti”, — deydi Gulyara Cho‘lliyeva.

“Ayubjon-Dinara” fermer xo‘jaligi rahbari Yunus Haqberdiyevning aytishicha, kooperatsiya o‘z vazifasini bajarishga qodir emas.

“Kooperatsiya nafaqat chopiq uchun kam pul beryapti, eng asosiy ishi texnika masalasida ham yordam berolmayapti. O‘tgan yili traktor sotib olgandim. Eskiligi uchun ish bermayapti. Dalaga chiqqan traktor hech qancha ish bajarmay, dalaning o‘zida buzilib qolyapti. Ishlar esa qolib ketyapti”, — deydi Yunus Haqberdiyev.

“Klaster davrida traktorlarimiz buzilsa yoki yordam kerak bo‘lsa, o‘z vaqtida dalaga olib kelishardi. Biz daladan chiqmay ishlardik. Hozir esa dalaga kirishga vaqt yo‘q. Goh traktorga ehtiyot qism olib kelishga, goh yoqilg‘iga, o‘g‘itga deb ko‘chadan beri kelmay qoldik. Dala ishlari esa qolib ketyapti", — deydi “Munavvarbonu” fermer xo‘jaligi rahbari Gulyara Cho‘lliyeva.

“Matniyoz Bahodir” fermer xo‘jaligi rahbari Islom Norqulovning aytishicha, chopiqqa kam pul berilishidan tashqari fermerlarga yetarli darajada yoqilg‘i ham berilmayapti.

“Kuniga 30 litr ‘solyarka’ berishyapti. Texnikalarimiz bu ‘solyarka’ bilan hech qancha vaqt ishlamaydi. Yetarlicha beringlar desak, tugab qoldi, ertaga beramiz, deyishadi. Dala ishlari kutib turmaydi-ku. O‘tayotgan har bir kun fermerlar uchun g‘animat.

“G‘iyos Islom” fermer xo‘jaligi rahbari Islom Jumayev fermerlarning chopiq uchun kam pul berilyapti, degan gaplarini rad etdi.

“Kooperatsiya paxta chopig‘i uchun gektariga 200 ming so‘mdan ko‘p pul beryapti, — deydi Islom Jumayev. — Chopiq uchun pul bo‘yicha menda muammo bo‘lmadi. Texnika borasida esa kooperatsiyaga ishim tushmadi. Chunki o‘zimning texnikalarim yetarli.

Tumandagi Agro gold fermer xo‘jaligi rahbari Bekzod Toshev kooperatsiya bilan shartnoma tuzilgan bo‘lsa-da, haligacha klaster bilan ishlayotganini aytmoqda.

“Kooperatsiyada faqat muhr va tamg‘a bor. Boshqa hech narsa yo‘q. Kooperatsiya bilan mening fermer xo‘jaligimning farqi yo‘q. Unda bor muhr menda ham bor. Har ikkalamizda ham texnika yo‘q. Shunday ekan, kooperatsiya bilan ishlashdan foyda yo‘q. Pulga bo‘lsa-da, kelishib klaster texnikalaridan foydalanyapmiz”, — deydi Bekzod Toshev.

Fermer kooperatsiyaning ish faoliyatiga shubha bilan qaramoqda.

“Kooperatsiya xodimlari vazifasi va qiladigan ishlarini haligacha tushunib yetmagan ko‘rinadi. Men bilan shartnoma tuzish uchun ikki nafar xodimi dalamga keldi, savollarimga javob olmoqchi bo‘lib, muammolarni aytdim. Ammo o‘zlari ham hali tushunib yetmagan ekan, aka bizga oylik to‘lashyapti, biz ishlayapmiz, deyishdi. Ammo xodimlar vazifasi nimadan iborat ekanligini haligacha bilishmaydi”, — deydi fermer Bekzod Toshev.

Eslatib o‘tamiz, Qarshi tumanida faoliyat yuritib kelgan klaster Sulton Tex Group rahbari selektorlarda qatnashmaganligi va hokimning telefon qo‘ng‘iroqlariga javob bermaganligi sababli faoliyati to‘xtatilgandi. Hokimning harakatidan norozi bo‘lgan klaster uni sudga bergan. Ayni kunda sud jarayonlari davom etmoqda.

“Daryo” voqealar rivojini kuzatishda davom etadi.