«Ҳокимият ва кластер судлашиш билан овора. Жабрини тортаётган эса биз». Қашқадарёлик фермерлар пахта парваришидаги агротехник тадбирлар кечикаётганидан шикоят қилди

Қашқадарё вилоятининг Қарши туманидаги фермерлар пахтани культивация қилиш учун техника тополмаётганидан, пахта парваришидаги агротехник тадбирлар бажарилмай қолаётганидан шикоят қилди. Бу ҳақда «Дарё» мухбири билан суҳбатлашган фермер Зоир Турдиқуловнинг айтишича, 12 гектар майдонга экилган пахтаси айни кунда техникага муҳтож. Бироқ на янги тузилган кооперация ёрдам беролади, на ҳоким.

«Ўтган йили кластер билан ишлаб, унинг янги техникаларига ишонган ҳолда 76 схема бўйича пахта эккандик. Кластер билан ишламайсизлар, кооперация тузилди, деб мажбурий тарзда шартнома имзолатишди. Бугунги кунга келиб эса биз фермерлар жабр кўряпмиз. Кластер барча техникаларини олиб кетган. Кооперацияда эса на техника бор ва на ишга яроқли бирор-бир ходим. Кооперация фақат шартнома тузишни билди холос. Унга эгалик қилаётган эса ҳоким. Тортишадиган, судлашадиган раҳбарлар, аммо уларни деб пахтамизнинг агротехник тадбирлари бажарилмай қолмоқда», — дейди Зоир Турдиқулов.

«Али Аҳмад Ҳилол» фермер хўжалиги раҳбари Зоир Турдиқуловнинг маълумот беришича, фермер томонидан бажарилиши лозим бўлган чопиқ ва ягана ишлари бажариб бўлинган. Фақатгина техника бўлса ва культивация ишлари бажарилса, бас.

«Ҳокимда бир қарич тил бор, аммо техника йўқ. Биз фермерлар техника сўраяпмиз, ҳоким ўринбосари Акром Арипов эса техникани қўлда ясаб олинглар, дейди. Ясадик ҳам, лекин бу етарли натижани бермаяпти. Ўзимиз ясаган техника ерга беш сантиметр ҳам ботмаяпти. Ҳолбуки, техника культивация ишларини бажариши учун 30-35 сантиметр чуқурликка ботиши керак. Хуллас, ҳокимият ва кластер судлашиш билан овора. Жабрини тортаётган эса биз фермерлар.»

Фермернинг айтишича, кооперация билан шартнома тузмаган фермернинг ери тортиб олинади, деб қўрқитилган.

«Кооперация билан шартнома тузмаган фермернинг ери тортиб олинади, дейишди. Олишди ҳам. Ҳаққини талаб қиладиган, ҳақиқатни гапирадиган фермерларнинг ери тортиб олиниб, гунг, соқов, ҳақини талаб қилмайдиган фермерларга берилди. Қанчадан қанча ер қолиб ҳам кетди. Ҳозиргача экин экилмай, қаровсиз ётибди», — дейди Зоир Турдиқулов.

«Салимов Абдужаббор» фермер хўжалиги раҳбари Алим Йўлдошевнинг маълумот беришича, 20 гектар майдонга экилган пахтаси ҳалигача культивация қилинмаган.

«Кластерга ишониб, 76 схема бўйича пахта эккандик. Бугунги кунга келиб эса биров аҳволимиз билан қизиқмаяпти, — дейди Алим Йўлдошев. — Пахтанинг агротехник тадбирлари кечикяпти. Ҳоким ўринбосаридан ёрдам сўрадик, аммо натижа йўқ. Шартнома қилган бўлсанг, техникани ҳам топ, дейди. Туман бўйича 76 схемада экилган пахтани культивация қиладиган техника йўқ-да. Кооперация эса шартнома тузиш учунгина келиб кетганди. Унда на техника бор, на раҳбар».

Фермерлар 76 схема бўйича пахта экилганини кластер имконияти билан изоҳламоқда.

«76 схема бўйича экилган пахтани терим машиналарида териб олиш имконияти бор, терим пули арзон бўлади, дейишгани учун шундай эккандик. Бугунги кунда эса қийин аҳволда қоляпмиз», — дейди фермерлар.

Фермерларнинг айтишича, кооперация билан ишлай бошлаганидан сўнг нафақат техникада, балки ўғит олишда ҳам муаммога дуч келинмоқда.

«Уч кундан бери ўғитга бораман, аммо ололмайман. Ҳокимиятга чиқсак, муаммо эмас, беради, дейишади. Ўғит учун берилган Humo картамдаги 14 миллион сўм пулни эса кооперацияга ўтказиб юборишибди. Пулини аллақачон олишса-да, ўғит беришмаган», — дейди Алим Йўлдошев.

«Калий ўғитини тополмай сарсонман. Ўғит учун борсам, калий йўқ, дейишди. Кейин фермерлардан бирида бор экан, алмашиб турайлик, деб олдим», — дейди «Аюбжон-Динара» фермер хўжалиги раҳбари Юнус Ҳақбердиев.

«Ўроқова Гулчеҳра Носировна» фермер хўжалиги раҳбари Гулчеҳра Носированинг айтишича, фермерларга ўғит бераётган масъуллар қўшиб ёзишни одат қилган.

«Ўғит олиб келишга борсак, ўша ерда ўтирган масъуллар 100 кило қўшиб ёзади. Масалан, 5 тонна ўғит олсак, 5 тонна 100 кило қилиб ёзишади. Кооперация янги тузилган бўлса-да, ўғит беришга масъуллар эски ‘бўрилар’. Кластернинг эса эгаси бор эди, ҳар бир ҳолат назоратда ушлаб туриларди. Бунақа талон-торож қилишмасди», — дейди Гулчеҳра Ўроқова.

Алим Йўлдошевнинг айтишича, ҳоким топшириғига кўра фермерларнинг шахсий пластик картасидаги пуллар уларнинг рухсатисиз кооперацияга ўтказиб юборилган.

«Болта ака деган банк ходимига пластик картамдаги пул қани, деб сўрасам, ҳоким топшириғи билан фермерларнинг пластик картасидаги пуллар кооперацияга ўтказиб берилганлигини айтди, — дейди Алим Йўлдошев. — Энг ажабланарлиси, фермерга пахта учун кредит беришади-ю, пулни фермер рухсатисиз ўзгалар сарф қилишади. Биздан умуман сўраб ҳам ўтиришмайди. Аммо ҳоким топшириғи билан сарф қилинган ўша пулларни охирида биз тўлаймиз. Хуллас, пул бизнинг номимизга чиқади, сарфловчилар бошқа бўлади».

«Мунавварбону» фермер хўжалиги раҳбари Гуляра Чўллиеванинг айтишича, кооперация чопиқ ва ягана ишлари учун кам маблағ ажратмоқда.

«Кооперация билан мажбуран шартнома имзолатишгани етмагандек, чопиқ учун гектарига 100 минг сўмдан беришяпти. Биз эса гектарига 300-400 минг сўмдан харажат қиляпмиз. Берилган пул етмаяпти», — дейди Гуляра Чўллиева.

«Аюбжон-Динара» фермер хўжалиги раҳбари Юнус Ҳақбердиевнинг айтишича, кооперация ўз вазифасини бажаришга қодир эмас.

«Кооперация нафақат чопиқ учун кам пул беряпти, энг асосий иши техника масаласида ҳам ёрдам беролмаяпти. Ўтган йили трактор сотиб олгандим. Эскилиги учун иш бермаяпти. Далага чиққан трактор ҳеч қанча иш бажармай, даланинг ўзида бузилиб қоляпти. Ишлар эса қолиб кетяпти», — дейди Юнус Ҳақбердиев.

«Кластер даврида тракторларимиз бузилса ёки ёрдам керак бўлса, ўз вақтида далага олиб келишарди. Биз даладан чиқмай ишлардик. Ҳозир эса далага киришга вақт йўқ. Гоҳ тракторга эҳтиёт қисм олиб келишга, гоҳ ёқилғига, ўғитга деб кўчадан бери келмай қолдик. Дала ишлари эса қолиб кетяпти", — дейди «Мунавварбону» фермер хўжалиги раҳбари Гуляра Чўллиева.

«Матниёз Баҳодир» фермер хўжалиги раҳбари Ислом Норқуловнинг айтишича, чопиққа кам пул берилишидан ташқари фермерларга етарли даражада ёқилғи ҳам берилмаяпти.

«Кунига 30 литр ‘солярка’ беришяпти. Техникаларимиз бу ‘солярка’ билан ҳеч қанча вақт ишламайди. Етарлича беринглар десак, тугаб қолди, эртага берамиз, дейишади. Дала ишлари кутиб турмайди-ку. Ўтаётган ҳар бир кун фермерлар учун ғанимат.

«Ғиёс Ислом» фермер хўжалиги раҳбари Ислом Жумаев фермерларнинг чопиқ учун кам пул бериляпти, деган гапларини рад этди.

«Кооперация пахта чопиғи учун гектарига 200 минг сўмдан кўп пул беряпти, — дейди Ислом Жумаев. — Чопиқ учун пул бўйича менда муаммо бўлмади. Техника борасида эса кооперацияга ишим тушмади. Чунки ўзимнинг техникаларим етарли.

Тумандаги Аgro gold фермер хўжалиги раҳбари Бекзод Тошев кооперация билан шартнома тузилган бўлса-да, ҳалигача кластер билан ишлаётганини айтмоқда.

«Кооперацияда фақат муҳр ва тамға бор. Бошқа ҳеч нарса йўқ. Кооперация билан менинг фермер хўжалигимнинг фарқи йўқ. Унда бор муҳр менда ҳам бор. Ҳар иккаламизда ҳам техника йўқ. Шундай экан, кооперация билан ишлашдан фойда йўқ. Пулга бўлса-да, келишиб кластер техникаларидан фойдаланяпмиз», — дейди Бекзод Тошев.

Фермер кооперациянинг иш фаолиятига шубҳа билан қарамоқда.

«Кооперация ходимлари вазифаси ва қиладиган ишларини ҳалигача тушуниб етмаган кўринади. Мен билан шартнома тузиш учун икки нафар ходими даламга келди, саволларимга жавоб олмоқчи бўлиб, муаммоларни айтдим. Аммо ўзлари ҳам ҳали тушуниб етмаган экан, ака бизга ойлик тўлашяпти, биз ишлаяпмиз, дейишди. Аммо ходимлар вазифаси нимадан иборат эканлигини ҳалигача билишмайди», — дейди фермер Бекзод Тошев.

Эслатиб ўтамиз, Қарши туманида фаолият юритиб келган кластер Sulton Тех Group раҳбари селекторларда қатнашмаганлиги ва ҳокимнинг телефон қўнғироқларига жавоб бермаганлиги сабабли фаолияти тўхтатилганди. Ҳокимнинг ҳаракатидан норози бўлган кластер уни судга берган. Айни кунда суд жараёнлари давом этмоқда.

«Дарё» воқеалар ривожини кузатишда давом этади.