“Daryo” o‘tayotgan haftada dunyo matbuotida keng yoritilgan, ko‘pchilikning qiziqishiga sabab bo‘lgan maqolalar sharhiga to‘xtalib o‘tadi.
Eron Trampning nihoyasiga yetayotgan prezidentlik vakolatiga dosh bera oladimi?
2018-yil may oyida AQSh Eron bilan imzolagan yadro kelishuvi dasturidan chiqar ekan, Tehronga iqtisodiy jazo choralari tatbiq etdi. Bu Eronning YaIMi kamayishiga sabab bo‘ldi. Tehron iqtisodiyoti tanazzul yoqasida bo‘lmasa-da, vaqt uning foydasiga ishlamayotgani aniq.
AQShdagi 2020-yilgi saylov yaqinlashar ekan, Tramp hukumati bilan muzokaralar olib borish kerakmi, yo‘qmi, degan masala muhim bo‘lib turibdi, deb yozadi The Project Syndicate nashri. Tramp saylovda yutib chiqishi kerak. Eron hukumatiga aloqador ayrim rasmiylar saylovda demokratlar g‘alabasini kutish kerakligini aytmoqda.
Saylovda Tramp g‘alaba qozonsa, uning siyosiy pozitsiyasi yanada kuchayadi. Tehron muzokarani hozir boshlasa, Tramp ma’muriyati yon berishga majbur bo‘lishi mumkin. Ammo Eron saylov natijasini kutadigan bo‘lsa, bu mamlakat iqtisodiyotiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Eronning bugungi kundagi iqtisodiyotini baholash qiyin. Moliyaviy jazo choralari qo‘llanilganidan so‘ng mamlakatning yo‘qotishlari 5–15 foiz tegrasida deb aytilmoqda. Eronliklarning o‘zi mamlakat iqtisodiyoti bahordan boshlab o‘sish pallasiga kirdi demoqda, lekin kuzatishlar buning aksini ko‘rsatmoqda. Xalqaro valyuta jamg‘armasi ma’lumotiga ko‘ra, mamlakat iqtisodiyoti bu yil 9,5 foizga qisqardi.
Bu Eron hukumatida qizg‘in bahslar boshlanishiga turtki berdi. Bir tomonda mamlakatni tayoq yordamida boshqarayotgan Xomanaiy tarafdorlari iqtisodiyotni og‘ir vaziyatda qayta qurishga tish-tirnog‘i bilan harakat qilmoqda. Ularning nazarida, neft savdosi borasida yo‘qotishlar bo‘lsa-da, boshqa sohalarda yutuqlar qo‘lga kiritilmoqda. 2018-yilda Eron milliy pul birligi – riyol qiymatini 70 foizga yo‘qotsa-da, hamon konvertasiya qilinadigan valyuta bo‘lib qolmoqda. Bu esa moliya sohasida o‘ziga xos o‘sish borligidan darak beradi.
Bandlik borasidagi raqamlar ham hukumatda qoniqish uyg‘otmoqda. O‘tgan yilgi ish bilan ta’minlanish darajasi 3,3 foizni tashkil etgan edi. Ishsizlik darajasi 10,5 foiz bo‘lib, so‘nggi o‘n yillikdagi eng past ko‘rsatkich bo‘lib turibdi. Bu nimadan dalolat? Bu hukumat iqtisodiyotni qayta qurayotganidan dalolat beradi.
Keskin choralar tarafdorlarining ta’kidlashicha, “iqtisodiy qarshilik” harakati tashqi savdoga yo‘naltirilgan iqtisodiyotni qaramlikdan, xususan, G‘arbga qaramlikdan ozmi-ko‘pmi ozod qildi.
Ammo prezident Hasan Ruhoniy va uning islohotchilik kayfiyatidagi hukumati iqtisodiyotdagi yuksalish vaqtinchalik xususiyatga ega deyish bilan birga davlatning iqtisodiyotga aralashuvi oldini olmoqchi emas. Ularning nazarida, riyolni zarb qilish foydalidir. Ular pul massasining ortib ketishi inflyasiyaga zamin hozirlashidan boxabarmi?
Kundalik ehtiyojlarni mashaqqat bilan qoplayotgan Eron davlat sektori ayni paytda xorij sarmoyasining o‘rnini qoplaydigan darajada emas. Xususiy sektor esa moliyalash borasida qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Sababi, aksar banklar to‘lov salohiyatiga ega emas.
Jahli chiqqan qalampir tishlabdi deganday, hukumat uranni boyitish borasida salmoqli ishlarni amalga oshirmoqda. Maqsad dunyo hamjamiyatiga AQSh yadro kelishuvdan chiqishi xato ekanini ko‘rsatishdir.
Aslini olib qaraganda, Eron AQSh talablariga ko‘ndi va yadro kelishuviga bordi. U siyosiy o‘yinlarning beayb qurboniga aylandi.
G‘arb Eronning uranni boyitish ishlari borasida bir to‘xtamga kelishi shart. Bu mintaqadagi xavfsizlik masalasiga hissa qo‘shadi.
Impichment masalasi yangi bosqichga o‘tdi
Vakillar qo‘mitasi eshituvlarni boshlashi bilan Trampga bildirilgan ishonchsizlik votumi yangi bosqichga ko‘tarildi, deb xabar beradi The Washington Post.
Impichmentda Myuller qatnashadimi?
Vakillar palatasida asosiy diqqat Ukrainaga qaratilgan.
Huquq qo‘mitasi raisi Jerold Nadler Trampni Myullerga Ukraina va Rossiya borasidagi surishtiruvga xalaqit berganlikda ayblab chiqdi.
Maxsus prokuror R. Myuller Tramp odil sudlov tizimiga xalaqit bergan-bermagani haqida churq etmadi. Myuller, aksincha, amaldagi prezidentni sudga tortib bo‘lmaydi degan xulosa berdi. Shu bilan bir qatorda, u besh holatda Trampni mahkamaga tortishga asos borligini yashirib o‘tirmadi. Bu nutqdan so‘ng demokratlar Myullerni impichmentga jalb etish lozim demoqda.
Professor Pamela Karlan jamoatchilik diqqati markazida
Stenford universitetida huquqshunos bo‘lib ishlaydigan professor Pamela Karlan eshituv davomida asosiy faktlarga yetarli e’tibor berilmayotgani haqida bong urdi. U chiqishi mobaynida amaldagi prezidentning ashaddiy himoyachisi bo‘lgan vakillar palatasi a’zosi, respublikachi Duglas Kollinzni beayov tanqid qildi. Respublikachilar ham mum tishlab qolmadi.
Oq Uy matbuot kotibi Stefani Girisham Karlan impichmentga daxldor bo‘lmagan shaxslarni ham ayblayotgani Stenford universiteti professori uchun uyat ekanini bildirdi.
Karlanni tanqid qilganlar orasida Oq Uyning birinchi xonimi ham bor:
“Voyaga yetmagan o‘smir daxlsizlik huquqiga ega. Uni siyosatga tortishlari maqbul emas. Pamela Karlan, aybsiz go‘dakni siyosatdagi mojarolarga tortayotganingizdan uyalsangiz bo‘lar edi”.
A minor child deserves privacy and should be kept out of politics. Pamela Karlan, you should be ashamed of your very angry and obviously biased public pandering, and using a child to do it.
— Melania Trump 45 Archived (@FLOTUS45) December 4, 2019
Trampni himoya qilishni istamayotgan respublikachi
Respublikachilar partiyasi vakili, Jorj Vashington universiteti professori Jonatan Terli qo‘mitadagi so‘rovlarga yaxshigina tayyorlanib keldi. U so‘z boshidayoq Trampni hurmat qilmasligini, ammo u impichmentga loyiq emasligini ta’kidladi. U Tramp tarafdori emasligini, o‘tgan saylovda unga qarshi ovoz berganini, uning matbuotdagi chiqishlarig tanqidiy qarashini aytib o‘tdi.
Shu bilan birga, u Trampning Ukrainadagi siyosati prezidentga qarshi impichment uchun asos bo‘la olishini urg‘ulab o‘tdi.
Jonatan Terli prezident Trampga qarshi dalillar berar ekan, unga qarshi impichment shitob bilan borayotganini ham aytib o‘tdi. Xususan, Terli “yetarli asosga ega bo‘lmagan ish yuzasidan” amaldagi prezidentni bo‘shatish yaxshi emasligini aytib o‘tdi.
PISA testi natijalari nima xulosalarni berdi?
15 yoshli maktab o‘quvchilarining savodxonlik darajasini tekshirish imkonini beradigan xalqaro testning 2018-yilgi natijalari e’lon qilindi.
Testda yettinchi marotaba qatnashayotgan Germaniya uchun natijalar haqiqiy shok bo‘ldi. Buyuk Britaniya maktablari uchun esa kutilmagan syurprizga aylandi.
PISA testining yangi natijalariga ko‘ra, xitoylik o‘quvchilar eng aqlli deb topildi. Ularning britaniyalik tengqurlari eng baxtsiz o‘quvchilar qatoriga qo‘shilib qoldi.
PISA (Program for International Assessment) test sinovi Rossiya o‘quvchilari bilimida ijobiy o‘zgarishlar sezilayotganini aks ettirgan.
Shunga qaramay, o‘zini dunyoning ikkinchi mamlakati, ikkinchi qudrati deb hisoblayotgan Rossiya Federatsiyasi uchun natija maqtangudek emas.
PISA har uch yilda bir marotaba o‘tkaziladi. U turli mamlakatlarda 15 yoshli o‘quvchilar qay darajada bilim olayotganini sinovdan o‘tkazadi.
Dastlabki PISA imtihonida o‘zini ta’lim cho‘qqisiga erishgan deb hisoblovchi davlatlar ta’lim tizimi Singapur, Gonkong, Janubiy Koreya, Yaponiya va Tayvan tizimiga dosh berolmaganidan hayratga tushgan edi.
Spigel nashri bir jurnalist firklaridan iqtibos keltiradi:
“Tadqiqotlar nemis ta’lim tizimi istalgan natijalarni bermayotganidan shikoyat qilayotgan bir vaziyatda nemis siyosatdonlari “ajoyib nemis ta’lim maskanlari” haqida gapirishdan charchamayapti. 2001-yil ham keldi. PISA birinchi marta o‘tkazildi. Natijalar nemislarni hayratlantirdi. Nemis o‘quvchilarining saviyasi boshqa mamlakatlarning o‘rtacha darajasiga ham yetib bormasligi nemis ta’lim tizimi rahbarlari uchun kutilmagan holat bo‘ldi. PISA o‘sha vaqtlarda Germaniya ta’lim tizimiga kuchli turtki berdi. Bugun nemis o‘quvchilari bilim darajasining dunyo mamlakatlaridan past bo‘lmagan natijani ko‘rsatib kelmoqda”.
Bu yilgi natija xitoylik o‘quvchilar hatto singapurlik va tayvanlik tengdoshlaridan-da o‘zib ketganini ko‘rsatmoqda.
2018-yilgi PISA testida asosan Shanxay, Pekin, Szyansu va Guandun viloyatlari o‘quvchilari erishgan yuqori natijalar PISA testi ham tanqidga uchrashiga sabab bo‘ldi. Tanqidchilar nazarida, milliarddan oshiq aholiga ega Xitoyning faqat g‘arblashgan sharqiy hudulari o‘quvchilariga bunday imkoniyatni berish adolatdan emas.
So‘nggi 18 yil mobaynida PISA tashkilotchilari ozmuncha tanqid eshitmadi. CNN nashri PISA o‘quvchilarning haqiqiy bilimini tekshirish o‘rniga ularni bellashuvchilarga aylantirib qo‘yayotganini aytsa, Le Monde testni himoya qildi. Nashr PISA zarurligini, tashkilotchilar testga insonparvarlik maqomini berish uchun o‘quvchilarning maktabdagi hayoti borasida so‘rov kiritganini ta’kidlab o‘tdi.
PISA natijalari Britaniya jamoatchiligini shok holatiga tushirdi: mamlakatda dunyodagi eng baxtsiz o‘quvchilar yashayotganini ko‘rsatdi. “Hayotingizdan mamnunmisiz?” degan savolga aksar britaniyalik o‘quvchilari o‘zini shaxsiy hayotda baxtsiz his etayotganini aytdi.
Britaniya ta’lim muassasalari PISA’ning bu so‘rovini bee’tibor qoldirmadi. Ta’lim xodimlari bu mamlakatdagi ayanchli vaziyat in’ikpsi ekanini, mutasaddilari chora ko‘rishi lozimligini aytdi.
Jahongir Ergashev tayyorladi.
Izoh (0)