Hozirda “O‘simliklar klinikasi” loyihasi O‘zbekiston sharoitida qishloq xo‘jaligi ekinlarini zararkunanda va kasalliklardan himoya qilish xizmatini takomillashtirish borasidagi izlanishlar olib borilmoqda, deya xabar berdi O‘zA.
Foto: O‘zA
Loyiha xizmati tashabbuskori, Toshkent Davlat agrar universiteti rektori, akademik Botirjon Sulaymonov qilinayotgan ishlar haqida fikr bildirdi.
– Bugunga qadar aholi tomorqa ekinlarida uchraydigan zararli organizmlarga qarshi kurash va ekologik toza mahsulotlar yetishtirish bo‘yicha tizim ishlab chiqilmagan edi, – deydi B.Sulaymonov. – Vaholanki, aholi ixtiyorida o‘rtacha 500 ming gektar unumdor ekin maydoni mavjud. Ammo, aholining ekinlarni yetishtirishda zararkunanda va kasalliklar bo‘yicha yetarli ma’lumotga ega emasligi ular yetishtirayotgan ekinlarning 35-40 foizi tufayli nobud bo‘lmoqda.
Shu bois tomorqadagi ekinlarni himoya qilish bo‘yicha yangi tizim yaratish muammosi yuzaga keldi. Muammoni hal etish maqsadida bir qator rivojlangan mamlakatlar tajribalari o‘rganildi. Jumladan AQSh, Angliya, Germaniya, Gollandiyaning tajribalari chuqur tahlil etildi va o‘zimizga mos ravishda mahallalar kesimida “O‘simliklar klinikasi” xizmati tashkil etildi.
Ushbu xizmat turini yanada takomillashtirish bo‘yicha Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 20-fevraldagi “Respublika hududlarida ‘O‘simliklar klinikasi’ xizmati tizimini tashkil etishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi 19-Bayoni, hamda 15-sentabrdagi 734-sonli “O‘simliklar klinikalari faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorlari tasdiqlanib, qator moliyaviy va boshqa imtiyozlar berilgan.
Buning natijasida viloyatlar miqyosida 120 dan ortiq o‘simliklar klinikasi tashkil etilib, mavsum davomida shartnoma asosida aholi tomorqalarida xizmat ko‘rsatib kelmoqda. Dastlabki ko‘rsatgichlarga ko‘ra o‘simliklar klinikasi xizmati tomonidan deyarli 5,8 ming gektar tomorqa xo‘jaliklariga 1,8 milliard so‘mlik xizmat ko‘rsatilgan.
Shu bilan birga, tomorqadan olinadigan hosil 25-30 foizga, qo‘shimcha daromad xonadonlarda kamida 1,8 million so‘mga ortgan.
Tomorqalarda ekologik toza mahsulotlar yetishtirish maqsadida xorijdan samarali, ekstremal sharoitga chidamli trixogramma entomofag turi iqlimlashtirilib, ko‘paytirish, qo‘llash texnologiyasi ishlab chiqildi va joriy etildi.
Sirdaryo viloyatida zararkunandalarga qarshi biologik kurash bo‘yicha “Bek” klaster bilan 13 ming gektarga shartnoma tuzildi.
Bundan tashqari, biomahsulotlarni ko‘paytirishni takomillashtirish maqsadida Toshkent viloyati fermer xo‘jaliklari uchun oltinko‘zni ko‘paytirishning innovatsion qurilmasi yaratildi va joriy etilmoqda.
Qayd etish joizki, atrof-muhitning global ravishda o‘zgarishi qishloq xo‘jaligi ekinlariga turli kasallik va zararkunandalarning ta’sir ko‘lamini ortishiga olib kelmoqda.
Ma’lumki dunyo aholisining uchdan biri qismi ochlikdan aziyat chekmoqda. Oziq-ovqat manbasi hisoblangan yer sayyorasining juda kam qismida qishloq xo‘jaligi ekinlarini yetishtirish imkoni mavjud. Bu esa yerlardan unumli foydalanishni talab etadi.
Kelgusida “O‘simliklar klinikasi” xizmati tarmog‘ini yanada kengaytirish maqsadida aholiga tomorqalari uchun ekinlarning urug‘lari, o‘g‘itlari va ko‘chatlarini yetkazib berish bo‘yicha ham xizmatlarni ko‘rsatish rejalashtirilib, bu esa aholini sifatli ishonarli ekin turlarini yetishtirish imkonini beradi.
Shu bois biz mavjud yerlardan unumli foydalanishga harakat qilmoqdamiz.
Toshkent Davlat agrar universitetida ilmiy tadqiqotlarni kuchaytirish, ustoz va shogird maktabni rivojlantirish maqsadida O‘simliklar himoyasi va karantini yo‘nalishda 10 dan ortiq bakalavr talabalari, Entomologiya ixtisosligida 2 ta magistr talabalari, 5 ta mustaqil va tayanch tadqiqotchilarning ilmiy tadqiqotlarini birga olib bormoqdamiz. Toshkent Davlat agrar universiteti va uning Andijon, Nukus, Termiz filiallari qoshidagi akademik litseylarda “yosh entomologlar” to‘garagi tashkil etildi.
Shuningdek, fermerlar va agrar tarmoq yo‘nalishida faoliyat yuritayotgan o‘quvchi-talabalarning bilimlarini oshirish maqsadida turli mavzularda seminarlar o‘tkazib kelmoqdamiz. Surxondaryo, Navoiy, Buxoro viloyatlari issiqxonalarda sabzavot yetishtirishga ixtisoslashgan fermerlar, Toshkent Davlat agrar universiteti Termiz filiali talabalari, Qumqo‘rg‘on, Qarshi, Xatirchi, Romitan kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari bilan o‘tkazilgan uchrashuv shular sirasidandir.
Bugungi kunga kelib o‘simliklarni himoya qilish va boshqa sohalar doirasida xorijning nufuzli ilmiy markazlari va universitetlari bilan ilmiy hamkorlik qilinmoqda. Xususan, AQSh, Germaniya, Fransiya, Italiya, Gollandiya, Indoneziya, Xitoy, Yaponiya, Rossiya kabi davlatlari bilan o‘quv va ilmiy-amaliy tadqiqotlar yo‘lga qo‘yilgan.
Misol uchun, Xitoy Sinzyan qishloq xo‘jalik akademiyasi qoshidagi Bog‘dorchilik ilmiy-tadqiqot instituti mutaxassislari bilan “O‘zbekiston sharoitida yangi texnologiyalar yordamida unabi yetishtirish” bo‘yicha shartnoma imzolandi. Butunjahon oziq-ovqat tashkiloti (FAO) bilan TashDAU tajriba xo‘jaligida bir gektarga intensiv olma va nok navlaridan iborat bog‘ yaratish, bog‘dorchilik fermer xo‘jaliklari uchun o‘quv qo‘llanma chop etishga kelishib olindi.
Olib boriladigan hamkorlik natijasida aholi tomorqalaridan olinadigan daromad yanada oshishi, ekologik toza mahsulotlar yetishtirilishi shubhasiz.
Izoh (0)