Mazkur mavzu doirasida esa yaqinda AQSh ommaviy axborot vositalari tarixida ilk bor O‘zbekistonda akkreditatsiyadan o‘tgan jurnalist, “Amerika ovozi” teleradiosi muxbiri Navbahor Imomova bilan suhbat olib borildi. Intervyuni to‘lig‘icha keltirib o‘tamiz.
— Amerika hukumati Markaziy Osiyoga har doim katta qiziqish bilan qarab kelgan. Shu ma’noda O‘zbekistondagi so‘ngi yillarda ro‘y bergan o‘zgarishlarni ham diqqat bilan kuzatib kelayotgani aniq. Bu o‘zgarishlar amerkaliklar “siyosiy ongi”da qanday aks sado bermoqda? Umuman O‘zbekistondagi islohotlarni siyosatdonlar, Markaziy Osiyo bilan qiziquvchi tomonlar qanday munosabat bildirmoqda?
— Salom Asliddin. Juda qiziq “siyosiy ong” haqida so‘rayapsiz. Vashington nazarida umuman olganda, hozir O‘zbekistonda uyg‘onish davri. Bu AQSh siyosiy doiralari uchun mintaqa bilan bog‘liq juda muhim yangilik. Chunki uzoq davr mobaynida Markaziy Osiyoning beshta respublikasi yakkahokimlik chuqur ildiz otgan jamiyatlar sifatida qarab kelingan. Qirg‘izistonda yuz bergan inqiloblar g‘arb ahliga, g‘arb hukumatiga qandaydir umidlar bergan. Lekin bu inqiloblar ham Qirg‘izistondagi ko‘plab muammolarga yechim topa olmadi. Qirg‘izistonda demokratik tizim rivojlana boshladi, lekin korrupsiya o‘sha-o‘sha, qolaversa, ko‘plab illatlar yengilgani yo‘q bu jamiyatda. Shu bois ham O‘zbekistondagi o‘zgarishlar, bir yarim yil ichida erishilgan yutuqlar AQSh siyosiy doiralari uchun juda ham ahamiyatga molik o‘zgarishlardir.
Albatta, Vashingtonda siz “ehtiyotkor optimizm”, degan so‘zni ko‘p eshitasiz O‘zbekistonga nisbatan. Chunki, ular ham qandaydir bir xavotir bilan kuzatishadi jarayonlarni, chunki orqaga qaytish bo‘lishi mumkin. Balki oldinga bir qadam, orqaga ikki qadam degan bir xavotirlarni eshitishadi. Lekin har safar Prezident Shavkat Mirziyoyev so‘zlaganida, O‘zbekistondagi tub muammolarni o‘zi ko‘tarib chiqqanida va muhokama qilganida Vashingtonda bu juda yuqori baholanadi. Ayniqsa, uning hukumat xalqqa xizmat qilishi kerak, xalq hukumatga emas, degan tamoyili, qolaversa, Taraqqiyot strategiyasi O‘zbekistonning islohotlar dasturi AQSHda yuqori baholanadi, desak xato bo‘lmaydi. Albatta, ko‘pchilik hali O‘zbekistondagi butun haqiqatni bilmasligini aytadi, chunki, O‘zbekistonning ichidan kelayotgan ma’lumotlarning ko‘pi bu yerga yetib kelmaydi.
O‘zbekistonning ichidan turib axborot berayotgan xalqaro axborot vositalari judayam kam. Shu bois ham, bizga o‘xshab “Amerika ovozi” jurnalisti akkreditatsiya qilingani haqida eshitganida, hatto shuning uchun ham hozir AQSh poytaxtida bu voqea juda keng olqishlanmoqda. Chunki, “Amerika ovozi”ning O‘zbekistondan turib axborotlar berish imkoniyatiga ega bo‘lgani olamshumul yangilik, bu o‘ziga xos progress. O‘zbekiston ochilib borayotganidan dalolat. Bu ochilish davom etadi. Mana shu ochilish ko‘lami kengayadi, degan umid bugun yanayam kengayapti.
— O‘zbekistondagi siyosiy, ijtimoiy islohotlarning, ayniqsa, so‘nggi vaqtlarda amaliy natijalari ko‘rindi. Buni majburiy mehnatga nisbatan munosabatning keskin o‘zgarishida yoki bo‘lmasa sud jarayonlarining shaffofligida, ommaviy axborot vositalariga nisbatan qarashlarning o‘zgarganida ham ko‘rish mumkin...
— Mana hozir siz sanab o‘tgan masalalar, xususan, majburiy mehnat, qolaversa, yana qo‘shgan bo‘lardim, siyosiy mahbuslar masalasi O‘zbekistonda so‘z erkinligi, matbuot erkinligi bu Qo‘shma shtatlar va O‘zbekiston aloqalarida hamisha nozik masala bo‘lgan. Fuqarolar aynan shunga kelganda kelishishga qiynalgan. Masalan xavfsizlik masalasida. Afg‘oniston bilan bog‘liq masalalarda o‘rtada hamisha hamjihatlik bo‘lgan, lekin aloqalarni cheklanishiga sabab ham aynan ana shu O‘zbekistondagi majburiy mehnat muammosi, O‘zbekiston qamoqxonasidagi diniy-siyosiy mahbuslar, so‘z erkinligi yo‘qligi bo‘lgan...
Ammo ko‘rib turibmizki, o‘tgan bir yarim yil ichida vaziyat o‘zgara boshlaganidan O‘zbekiston hukumati majburiy mehnat muammosini tan olib, unga qarshi konkret kurash boshlagani va bu borada yutuqlarga erishilgani, O‘zbekistondagi siyosiy mahbuslargi bo‘lgan munosabatning o‘zgargani, o‘tgan haftadan boshlab O‘zbekistonda biror bir jurnalist panjara ortida emasligi ya’ni yo‘qligi, bu albatta, Amerika nazaridakatta yutuq, katta progress va bunday munosabat olqishlanmoqda. Prezident aynan mana shu o‘zgarishlar soyasida, nurida desak bo‘ladi.
— Mamlakatdagi ana shunday o‘zgarishlarga, olib borilayotgan siyosatga nisbatan Amerika matbuoti, umuman keng jamoatchiligi qanday rezonans berdi?
— Rezonans haqida gapiradigan bo‘lsak, Prezident Shavkat Mirziyoyevning har bir qadami tahlil qilinadi bu yerda. Hamma tomondan desak xato bo‘ladi, lekin Markaziy Osiyodagi jarayonlarni kuzatib boradigan, ayniqsa, O‘zbekistondagi vaziyatni o‘rganib boradigan ekspertlar ularni baholab kelishadi. Va tor doiradagi tadbirlarda, keng doiradagi forumlarda buhaqidako‘p gap ketadi. Mana oxirgi oylar ichida, biz buni “Amerika ovozi”da yaqindan yoritib boryapmiz.
O‘zbekiston haqida qayerda tadbir bo‘lmasin, islohotlar tahlil qilinadi. Yaqinda Markaziy Osiyo va Kavkaz instituti Fred Star boshchiligidagi tahlil markazida O‘zbekistondagi iqtisodiy islohotlarning o‘z yechimini va samara berganini va o‘zgarganini bildirdi. Mamlakatning iqtisodiy tizimi muhokama qilindi. Jahon banki va Xalqaro valyuta fondi ekspertlari u yerda chiqib gapirishdi. Jarayonlarni ijobiy baholashdi va oldindagi sinovlarni, qiyinchiliklarni qayd etib o‘tishdi.
O‘zbekiston iqtisodiyotini ko‘tarish oson bo‘lmaydi. O‘zbekistonda moliya tizimi oldinga siljishi qiyin bo‘ladi va bu yerda kishi boshiga daromadni, yalpi ichki daromadni oshirish qiyin bo‘ladi. O‘zbekistonda iqtisodiyotni xilma-xillashtirish kerak. Yangi iqtisodiy sektorlarni yaratish kerak, qalaversa, paxta bilan bog‘liq muammolarni yechish kerak. Buning uchun nafaqat siyosiy iroda kerak, balki kuchli quvvatlov ham kerak, degan gaplar yangradi. Shuningdek, siyosiy tizimni isloh qilish bu ham katta masala, nohukumat sektorini, xususan, fuqarolik jamiyati bilan bog‘liq masalalarni, ommaviy axborot vositalarini erkinlashtirish, bularning hammasi katta—kichik tarbirlarda keng muhokama qilinadi. Amerikada Markaziy Osiyo bilan qiziqadigan doiralar ichida.
“Amerikada O‘zbekistonga unchalik qiziqish katta emas, bu davlatni yaxshi bilishmaydi” degan gaplar quloqqa chalinadi. To‘g‘ri oddiy odamlarbilmasligi, ko‘chalarda kimdandir so‘rasangiz balki “O‘zbekiston” degan davlat haqida umuman eshitmagan bo‘lishi mumkin. Lekin Vashingtondek poytaxtda va bu yerdagi “aql markazlari”da, O‘zbekistonni biladiganlar judayam ko‘p. Amerika hukumatining ichida ham ekspertlar, diplomatlar anchagina. Byurokratlar, ma’murlar bilan gaplashadigan bo‘lsangiz ham juda ko‘pi aynan hozir Markaziy Osiyo va O‘zbekiston bilan shug‘ullanayotgan mutasaddilar orasidayam O‘zbekiston bilan uzoq tajribaga ega insonlarni uchratasiz. Shu bois ham Qo‘shma Shtatlar balki O‘zbekistonni tushunmasdan qaror qabul qilayapti, Qo‘shma shtatlarda O‘zbekistonga nisbatan, Markaziy Osiyoga nisbatan strategiya yo‘q, degan gaplar ko‘p jihatdan asossiz va xatodir. Chunki, Amerikaning butun Markaziy Osiyoga balki O‘zbekistonga siyosati kimgadir yoqmasa, bu degani Vashingtonda hech qanday strategiya yo‘q, degani emas.
Albatta, bu yerda hukumatlar bir-biri bilan hamisha kelishib ishlashga majbur. Chunki ko‘p narsa mushtarak manfaatlarga asoslanadi. Xo‘sh, tomonlar maqsadga yetishish uchun qanday qadam tashlashi kerak, ular qanchalik hamohang. Qadamlar bir-biri bilan hamohang bo‘lmasa, albatta, hamkorlik ham yaxshi bo‘lmaydi. Hozir Amerika bilan O‘zbekiston uchun sinov ham shu bo‘ladi. Demak, maqsadlarni aniqlab olish va birga oldinga qadam tashlash. Bu albatta, boya aytganimdek, ikki tomon uchun ham birdek sinov.
— Mana hozir Vashingtonga borgan. Ularga nisbatan jamoatchilikning, rasmiylarning munosabati qanday? O‘rtadagi munosabatlarda iliqlashuv seziladimi?
— Aloqalarning iliqlashgani sezilayapti, chunki, O‘zbekiston haqida biror-bir joyda biror gap aytiladigan bo‘lsa yoki biror-bir tadbir, munozara deysizmi, ommaviy axborot vositalarida maqola yoki xabarlarmi, aksariyat hollarda oxirgi bir yarim yil ichidagi ijobiy gaplarni eshitasiz. Lekin mana shu ijobiy gaplar soyasida yana xavotirlar ham bor. Ushbu o‘zgarishlar naqadar real, bu o‘zgarishlar naqadar kuchli asosga ega, buning orqasida kim turibdi, faqat Prezidentning o‘zimi, yoki tizimda kuchli iroda mavjudmi... kabi savollar bu yerda ko‘p beriladi. Va amerika siyosat ahli, siyosiy ilmiy doiralari O‘zbekiston haqida ko‘proq bilishni xohlaydi. Buning birgina yo‘li O‘zbekistonda chet el jurnalistlarining ko‘payishi, ularning kirib chiqishi osonlashishi, ularning O‘zbekistondan turib chet elga bemalol material uzatishi juda muhim rol o‘ynaydi. Shu bois ham bizning oramizdagi hamkorlik, jurnalistlar o‘rtasidagi hamkorlik va astalik bilan bo‘lsada O‘zbekistonning xalqaro axborot vositalariga ochilishi bu yerdagilarning nazarida nihoyatda muhim.
Izoh (0)