“‘Bunker’ orqali o‘qishga kirgan talaba — o‘qituvchiga berilgan besh yillik jazo aslida”. Oliy ta’lim “bunkerlar”dan manfaatdor emas

Qanchalik achchiq bo‘lmasin, lekin bu haqiqat — O‘zbekistonda so‘nggi bir necha yildan beri har 1-avgustda “bunkerlar”, “parovozlar”, “snayperlar” paydo bo‘ladi. Aytishlaricha, “bunkerlar” oliy ta’lim muassasalari yerto‘lalari, xos xonalari yoki ularga yaqin xonadonlarda tashkil etiladi, “parovoz” yoki “snayperlar” esa bevosita test imtihonlarini topshirish xonalariga kirib keladi.

“Bunker” — bir guruh o‘qituvchilar, a’lochi talabalar, tajribali abituriyentlarning 1-avgust kuni bir xonaga yig‘ilib, katta — yetarlicha katta — haq evaziga abituriyentlarning testlarini yechib berishidir.

Bir necha yildan beri o‘qishga kira olmayotgan abituriyentlarning ba’zilari shunday manzaraga guvoh bo‘lgan chiqar ehtimol — mas’ullardan biri (yoki shunchaki bir kishi) imtihon xonasiga kirib, “Falonchiyev, Pistonchiyev, Pismadonchiyev, sizlarning test kitobchangizda xatolik bor ekan”, deb, familiyasi o‘qilganlarning testlarini yig‘ishtirib ketadi.

“Xatosi bor” test kitobchalari, aytishlaricha, “bunkerlar”ga yuboriladi va o‘sha yerda “to‘g‘rilab chiqiladi”. “To‘g‘rilangan test” yordamida o‘qishga birinchi o‘rin bilan kirgan, lekin aksariyat hollarda alifni kaltak deydigan kursdoshingizdan hayron bo‘lib yurmang tag‘in.

So‘nggi yillarda shunday “bunkerlar”ning bir nechtasi tugatildi, ularga homiylik qilganlar esa jazoga tortildi. Masalan, 2013-yili Toshkentdagi Sharqshunoslik instituti prorektori kirish imtihonlari vaqtida OTM hududida “bunker” tashkil etgani uchun ishdan ketgan, 2014-yilning 1-avgustida Namanganda 32 o‘qituvchidan iborat “bunker” qo‘lga tushgan.

Xalqaro press-klubning 7-iyun kuni bo‘lib o‘tgan va oliy ta’lim tizimi istiqbollariga bag‘ishlangan anjumanida jurnalistlardan biri dangal so‘radi: “Bu yil ‘bunker’ degan narsa bo‘ladimi?”. Ko‘pchilikning yuziga (kimgadir achchiq) tabassum ulashgan bu savolga O‘zbekiston oliy va o‘rta maxsus ta’lim vaziri birinchi o‘rinbosari Inomjon Majidov javob berdi.

“Oliy ta’lim muassasalarida ‘bunker’ bo‘lmaydi”, — deya qat’iy ta’kidladi Inomjon Majidov. Shunga qaramay, “tashqarida nima bo‘lishi haqida bir nima deb bo‘lmaydi”, chunki “tashqaridagi ‘industriya’ (ayniqsa texnika-texnologiya masalasida) oliy ta’lim muassasalarining imkoniyatlaridan ancha ilgarilab ketgan”.

“Menga ishoning — oliy ta’lim muassasasi ‘bunker’ga o‘xshash shunday narsalarning kamaytirilishidan birinchi manfaatdor tomondir”, — deya qo‘shimcha qildi Majidov. Vazir o‘rinbosarining so‘zlarini Sherzodxon Qudratxo‘jayev qo‘llab-quvvatlab, shunday dedi: “Shu masalani veb-saytlar alohida yoritishini so‘rardim — oliy ta’lim tizimida ‘bunkerlar’ bo‘lmaydi. Biz hozirgi islohotlar davrida haqiqatan ham aqlli, bilimli bolalar o‘qishga kirishidan manfaatdormiz”.

Men o‘zim ham o‘qituvchiman, kafedra mudiriman. Darsga kirgan vaqtim aqlli, meni tushunadigan talaba bilan gaplashgim keladi. Siyosatni tushunmaydigan, “bunker” orqali o‘qishga kirgan talaba menga berilgan besh yillik jazo aslida.

Sherzodxon Qudratxo‘jayev, Xalqaro press-klub raisi

Mavzu yuzasidan o‘z fikrlarini bildirgan O‘zMU rektorining chiqishini ota-onalarga murojaat deb atasa ham bo‘ladi.

Oliy ta’lim muassasalari, pedagoglar, olimlar bugun bilimdon talabalar tarafdori. Siz aytayotgan ‘bunkerlar’ bizning maqsadlarimizga mutlaqo zid. Kuni kecha Prezident tomonidan imzolangan qarorda ko‘zda tutilgan, bir so‘z bilan aytganda — “superkontrakt” masalasi:mana shuning o‘ziyoq korrupsiyaga qarshi kurashning javobi. Faqat buni xalqqa, ota-onalarga birinchi galda yetkazishimiz kerak.

Ko‘chadagi firibgar, muttaham, yolg‘onchilarga aldanmang. Bolangizga uqtiring va shunga sharoit yarating — ozgina o‘qisin, izlansin, test sinovlariga tayyorlansin. Albatta talaba bo‘ladi.

Avazxon Marahimov, O‘zMU rektori

“Superkontrakt” deganda O‘zMU rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 5-maydagi qarorida ko‘zda tutilgan yangiliklardan birini nazarda tutdi. Unga ko‘ra, test sinovlaridan o‘ta olmagan abituriyentlar to‘lov-kontrakt pulining oshirilgan stavkasi evaziga talabalikka qabul qilinishi mumkin. Buning uchun u kamida 68 ball to‘plagan bo‘lishi lozim. Ayni vaqtda, qo‘shimcha kontrakt o‘rinlari ham cheklangan va 68 dan ko‘proq ball to‘plaganlarning barchasi ham talabaga aylanavermaydi.

O‘tgan yillar davomida ba’zan oliygohlarning mas’uliyatsiz xodimlari, ba’zida esa boshqa firibgar shaxslar odamlarning ishonchiga kirib, ularni qo‘shimcha shartnoma (“superkontrakt”) yo‘li bilan o‘qishga kiritishga va’da bergan hollari ko‘p bo‘lgan. Xususan, 2014-yilda TATUning Qarshi filialiga 4,5 ming evaziga “superkontrakt” yo‘li bilan kiritishni va’da qilgan talaba 3 yil-u 3 oyga qamalgan, 2015-yili 4,5 ming va 6 ming dollardan pul olib, o‘qishga kirolmagan abituriyentlarni Toshkent avtomobil-yo‘llar instituti va Toshkent davlat pedagogika universitetiga qo‘shimcha o‘rin bilan kiritishni va’da qilgan shaxslar qo‘lga olingan.

Xalqaro press-klub qatnashchilari tomonidan e’lon qilingan bir qator yangiliklar joriy test imtihonlarida “parovoz” va “snayperlar”ning ishini bir qadar mushkullashtirishi mumkin. O‘z o‘rnida, “parovoz” nima-yu, “snayper” kim, degan savol tug‘ilishi tabiiy.

“Parovoz” — amaldagi talaba yoki allaqachon oliygohni bitirib bo‘lgan shaxs bo‘lishi mumkin, lekin u ham qabul vaqtida hujjatlarini topshirib, imtihonga kiradi. Imtihon tashkilotchilarining “xabardor” vakillari “parovoz”ni uning xizmatlariga buyurtma bergan abituriyentlar (ular ko‘pi bilan uch-to‘rt nafar bo‘ladi) o‘tirgan auditoriyaga joylashtiradi (hammasi oldindan kelishiladi va “kelishiladi”). Butun imtihon davomida “parovoz” mijozlarining testlarini yechadi, ya’ni puli bor-u, bilimi yo‘q abituriyentlarni parovoz misoli “tortib ketadi”.

“Snayper” — puldor abituriyentlarga ko‘rsatiladigan noqonuniy xizmatlarning eng qimmatlaridan biri; “snayper” mijozning hujjatlari bilan (!) uning o‘rniga imtihonga kiradi. Ana shundaylarga qarshi kurashish — “imtihon natijalarni soxtalashtirish, imtihon o‘tkaziluvchi binoga begona shaxslarning noqonuniy ravishda kirishini cheklash maqsadida” Toshkent axborot texnologiyalari universitetida bu yildan imtihonga kirishni nazorat qilish va boshqarishning biometrik tizimi joriy etilmoqda. Boshqa bir qator universitetlarda, xususan, O‘zbekiston Milliy universitetida yuzni tanib olish texnologiyasidan foydalanilmoqda.