Инсонлар ҳаётидаги ўзгаришлар, сиёсий мулоқотнинг фаоллашуви ва ислоҳотларнинг илдамлаши — бу мамлакатдаги муҳим ва дадил қадамларнинг бўй кўрсатишидир. Фаровонлик сари интилиш шунчаки сўзда эмас, амалда исботланиши керак. Шунда қўйилган ҳар бир қадам жамият учун яхшилик келтиради.
Муаммолар ўз-ўзидан ҳал бўлмайди. Бу — катта сиёсий ирода, саъй-ҳаракатлар, дахлдорлик туйғуси ва эзгу мақсадларга интилган шахслар орқали амалга оширилади.
“Паспортни кўрсатинг!”
Ўша кунларни бугун шунчаки кулиб эслаймиз: Тошкент шаҳрида ўзига хос “қонунлар” ишларди. Устун томонлари ҳам, машаққатлари ҳам бор эди унинг. Пойтахтда тирикчилик қилишга, юқори мақсадларга эришишга имкон кўпроқ, электрдан муаммо йўқ, ҳатто бензин нархи ҳам ҳудудлардагидан анча арзон эди. Кўпчилик пойтахтга интиларди, табиийки. Шунгами, шаҳарнинг ўз тартиблари бор эди. Ёнингизда доим паспорт бўлиши кераклигини остонасини ҳатламасданоқ билардингиз, водийликлар-ку, бу ҳужжатсиз довондан ошиб ўта олишмасди.
“Офтобда тобланган” талабалар метрога тушишдан чўчир, “Собир Раҳимов” автовокзалига келганлар, қимматига бўлса ҳам, таксидан фойдаланишни “тинчроқ” билишарди. Метро — гўё шаҳар транспорт воситаси эмас, қўриқланадиган объектга ўхшарди. Вилоятдан келганинг сезилдими, текшириласан: “Паспортни кўрсатинг!”
“Но фото, Но видео” — хорижликлар ҳам Тошкентнинг гўзал метросини тасвирга олишолмасди. Расмларсиз, эсдаликларсиз саёҳат. Татиганмикин?!
Эски “Жигули”
Пойтахтда юқорироқ лавозимда ишлаган киши “қўлимдан келадиган энг катта ёрдамим шу”, дея қишлоқдаги қариндошларини Тошкент пропискасига ўтказиб қўяди. Бу энди ўшанда салкам “грин карта” ютгандек гап — Америкага бемалол бориб келгандек, Тошкентда ўз уйингдагидек яшай оласан. Ҳа деганда, участка нозири эшигингни қоқиб, жаримага солиб кетмайди. Ўз уйингда юрак ҳовучлаб ўтирмайсан, ишингдан айрилишдан қўрқмайсан, болаларингни мактаб-боғчага жойлаш учун таниш-билиш қидиришга ҳожат қолмайди.
Лекин... Қишлоқда ўз ҳаёти билан яшаб юрган, амалдор укаси томонидан Тошкент пропискасига ўтказиб қўйган киши бир куни шикоят қилиб қолди: Эскироқ “Жигули” олгандим, энди унга рақам тақиш учун Тошкентга ҳайдаб боришим керак экан. Бу зормонда у ёққача етиб бора олмайди. Яқинларимнинг номига расмийлаштирай десам, аксига олиб болаларим ҳам, ҳатто турмушга чиқиб кетган қизимгача “тошкентлик”. Керакмиди, шу прописка?!
Сунъий чекловларнинг имтиёзлари қанчалик катта бўлмасин, унинг фойдасидан зарари кўп бўлавераркан.
“Онамизнинг соғлиғи ёмонлашди, тез етиб кел”
Бойсундан қўнғироқ бўлиб қолди. Опа укасига йиғлаб гапирди: “Онамизнинг соғлиғи ёмонлашди, тез етиб кел”. Тошкентда ишлайдиган йигит нохуш хабардан шошиб қолди. Озроқ йиғиб қўйган нақд пулини яқинда ижара учун тўлаган, маоши эса тўлиқ пластик картага тушади. Танишларидан суриштирди, уларда ҳам нақд йўқ. Бойсунга эса нақд пулсиз етиб бора олмайди.
Сафарга отланиш учун уйидан чиқди. “Чилонзор” метроси яқин, ўша ерда супермаркетга кирди. Аравачасига кўпроқ маҳсулот солаётган харидорларни кузатди, минг хижолатда улар олдига бориб сўради: “Кечирасиз, мабодо нақд пулга савдо қилмайсизми, менда пластик карта бор эди...”
Бир неча кишидан суриштирди. Уларда ҳам нақд пул йўқ экан. Балки улар ҳам шунинг учун деҳқон бозорига эмас, супермаркетга тушишгандир.
Йигит супермаркетдан хомуш чиқаркан, тилла дўконига кўзи тушди. Ялт этиб миясига бир фикр келди: “бошқа чора йўқ!”
Дўконга кириб, тилла тақинчоқ сотиб олди ва “Чилонзор” бозори атрофида ўтирадиган “тиллачи” аёлга анча арзонига, лекин нақдга сотди. Ўша пайтда пулини нақд қилишнинг бошқа чораси йўқ эди унда.
“МРТга тушишингиз керак”
Қишлоқда гилос тераётган аёл дарахтдан йиғилиб, умуртқасидан оғир жароҳат олди. Шифохонага ҳушсиз ҳолда етказилди. Бир ой даволаниб бир оз ўзига келди. Аммо ҳали ҳам қўл-оёқлари яхши ишламайди, оғриқ кучли. Даволаётган шифокор ёш бўлса ҳам, анча билимли эди. Аммо унинг ҳам қўли калталиги бор. Бир куни беморига айтди:
— Опа, сизни даволай оламан, аммо менга МРТ ташхиси керак.
— Нима у?
— У аппарат сизнинг шикастланган нервларингизни аниқлашга ёрдам беради, фақат Тошкентда бор. Ўша ерга бориб келишларингиз керак.
Яқинлари аёлни пойтахтга олиб келишди. МРТ (магнит-резонанс томография) аппарати Тошкентнинг фақат уч муассасасида — эски ТошМИ, ДХХнинг (собиқ МХХ) марказий ҳарбий госпитали ва МДС-Service хусусий клиникасида бор эди.
Суриштиришди: ТошМИдаги аппаратга навбат 3 ой деганда келади, ҳарбий госпиталга кириш имконсиз. МДС-Service клиникасида ҳам навбат катта. Беморни эса тезроқ текширувдан ўтказиш керак, кутиб бўлмайди. Вазият тушунтирилгач, хусусий клиника шифокори маслаҳат берди: “Келиб навбат кутиб ўтирасизлар, рўйхатга ёзилганлардан кимдир келмай қолса, ўрнига киришингиз мумкин бўлади”. Эрталабдан жойидан жилмай кутган бемор ва унинг яқинлари кейинги кун тонгида МРТга тушишга муваффақ бўлишди. Бу ўша пайтда катта бахт эди.
***
Бу каби воқеаларни кўпчилик ўз бошидан ўтказган, оғриқларини танасида ҳис этган. Қачондир ечим топишини тасаввур қила олмаган у муаммоларимизни бугун енгилгина эслаб қўямиз.
Ҳозир чўнтагида паспортини қўймасдан солиб юрган кишини учратмайсиз. Метрода расм олиш тугул, тўғридан тўғри видео жўната оласиз. Мобил алоқаси ҳам, интернет ҳам ишлайди. Прописка сўзи ҳатто қонунчиликдан бутунлай “ўчирилди”. Нақд пул керакми, ҳар бурчакда банкомат бор, хоҳла — сўмда, хоҳла — долларда ол!
Оғир беморлар қайсидир ташхис аппаратига ойлаб навбат кутиб, ўлим билан олишмайди.
Олий ўқув юртига ҳужжат топширишни истаган ёшлар кимнингдир қош-қовоғига қараб ўтирмайди, уйидан ўтириб онлайн топширади: бир эмас, бир нечта ОТМга! Давлат таълим муассасасини танлайдими ёки хусусийни — ихтиёр ўзида. Билиминг ва интилишинг бўлса, Гарвард университети эшиклари-да очиқ сенга!
Бугун аҳоли ўзига нисбатан ҳам, ҳукуматга нисбатан ҳам талабчан. Бу ижобий ҳолат, албатта. Бироқ бу талаб — бизни беҳаловатлик, дарғазабликка етакламаслиги ёки мол-дунё учун мусобақалашишга буриб юбормаслиги керак. Ҳар қандай муаммога ечим топилади. Аввал бизни қийнаб келган масалалар бугун унут бўлгани каби, бугунги муаммоларимиз эртага албатта ҳал бўлади.
Қолаверса, ҳаловат — буюк неъмат. Ҳаловатини йўқотган инсонга ҳеч нарса татимайди. Ундаги бу кайфият атрофдагиларга, жамиятга, ҳатто болаларга юқади. Фақат негатив ўй-фикрлар билан яшаб бўлмайди, бу аввало, унинг ўзини адойи тамом қилади. Фаровон мамлакатларда одамларнинг энг катта бойлиги — хотиржамлик ва ҳаётдан мамнунлик. Ахир тирикликнинг мазмуни ҳам шу!
Лутфулла Турсунов
Изоҳ (0)