Ижтимоий тармоқларда электромобиллар импорти билан шуғулланувчи тадбиркорлар президентга мурожаат билан чиқди.
Айтишларича, Ўзбекистонда электромобиль импортига қўйилган норасмий тақиқлар уларнинг фаолиятига халақит бермоқда. “Биз эркин бозор тарафдоримиз”, дейди тадбиркорлардан бири.
Мурожаатда электромобиль импортчилари давлат бюджетига бир йилда 1 триллион 250 миллиард сўм тушум келтиргани ёзилган. Мамлакатга хорижда ишлаб чиқарилган электромобилларни олиб киришга қўйилган чекловлар сабаб 400 дан ортиқ тадбиркорнинг бизнеси касод бўлаётгани таъкидланган. Мурожаатчилар давлат раҳбаридан чекловларни олиб ташлаш ва очиқ бозорни қўллаб-қувватлашни сўраган.
“Норасмий тўсиқлар сабаб ўнлаб автомобилларимиз божхона омборларида қолиб кетди. Оқибатда маҳсулотларни буюртмачиларга ўз вақтида етказа олмаяпмиз, харидорлар норози. Импорт шартномаларимиз бузилиб, қарздорлик юзага келмоқда. Божхонада расмийлаштириш ва сертификациялаш жараёнини амалда қўлланиб келинаётган шаклда қолдиришингизни сўраймиз”, дея мурожаат қилган тадбиркорлар.
Бизнес-омбудсман мурожаатдаги ҳолат юзасидан ўрганиш ўтказилишини маълум қилди.
Ўзбекистонда охирги пайтларда электромобиллар импорти кескин қисқармоқда. Масалан, 2025 йил январь февраль ойларида малакатга электромобиллар импорти сезиларли камайди. Икки ой давомида жами 17 миллион 967 минг долларлик 1555 дона электромобиль олиб кирилган. 2024 йил январь февраль ойларида эса 85 миллион 415 минг долларлик 3489 дона электромобиль импорт қилинганди.
Иқтисодчилар фикрича, импорт қисқаришига Тошкент вилояти Пискент туманидаги чет элдан келтирилган автомобиллар учун синов полигони ишга тушгани таъсир қилган бўлиши мумкин. Полигон қуввати Ўзбекистонга аввалгидек кўп автомобиль киритиш учун етарли эмас. Бу табиий равишда импорт жараёнини мураккаблаштиради, оқибатда автомобиллар нархи қимматлашади.
2024 йил 1 ноябрдан Ўзбекистонга импорт қилинадиган транспорт воситалари Пискент полигонида синовдан ўтказила бошланган. Бунга сабаб сифатида ҳаракат хавфсизлигини кучайтириш ва мамлакатга олиб кирилаётган транспорт воситалари сифатини яхшилаш мақсад қилингани билдирилган.
“Январь ойида импорт автомобилларини техник кўрикдан ўтказувчи автополигон ўзининг салбий оқибатларини кўрсатишда давом этган ва импорт олдинги ойлардагига нисбатан тезроқ қисқаришни бошлаган. Май ойидан эса қўшимча чекловлар натижасида автомобиллар импортининг қисқариши янада тезлашиши турган гап. Бу эса ўз навбатида бир мунча “совиб қолган” автомобиль бозорида нархлар ошишига олиб келади, дея фикр билдирди иқтисодчи Миркомил Холбоев.
Март ойи якунида Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлиги томонидан Хитойнинг Leapmotor C16 автомобилида “камчилик” аниқлангани маълум қилинди. Агентлик машиналарни сертификатлаш органларига огоҳлантириш хати юбориб, Leapmotor компаниясининг барча автомобиллари импортига тақиқ қўйилганини билдирди.
Автомобиль ихлосмандлари сўзларига кўра, Леапмотор Ўзбекистонда заводи очилган BYD'ни “синдира” оладиган рақобатчи бренд. Шу сабаб аҳолига танловни чеклаш, рақобатни йўқ қилиш орқали фақатгина “маҳаллий” автомобиллар сотувига урғу бериш авж олаётгани тахмин қилинмоқда.
“Хатни ўқиб, ўзимни кулгидан тия олмаяпман. Электромобиль ишлаб чиқариш бўйича дунёни эгаллаган давлатда ишлаб чиқарилган Leapmotor С16 нинг “кенг полосали электромагнит шовқин”ни номувофиқ экан. 1996 йилдан бери ўзгармас ҳолатда ишлаб чиқарилаётган карбюраторли Damas эса мувофиқ экан. Маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлашнинг юқори чўққисига чиққанга ўхшаймиз. Буни кузатиб турган инвесторлар қўл силтаб, Зимбабвега кетвормаса бўлди”, дея фикр билдирган Telegram'даги “Растаможка” канали муаллифи.
Пискент полигонининг бир кунда 100 та автомашинани синовдан ўтказиш қобилияти борлиги айтилганди. Аммо хабарларга кўра, синов майдонида узун навбатлар юзага келган. Бир кунлик автомобиль импорти эса 300 та машинани ташкил этади. Ҳар куни навбатга икки кундан қўшилиб, синов жараёни кечикаверади. Навбат олиш соат 00:00 да очилиб, 1-2 дақиқага етиб бормасдан лимит тугаб қолаётгани айтилмоқда.
“Бир автомашина эгаси 10 апрель кунига навбат олганига дўпписини осмонга отиб хурсанд... Шунча кутганига 10 миллион сўм харажат ҳам қилиб беради. Агар майгача сертификат ололмай қолса, яна 2500 доллар қўшимча харажат ҳам қилади. Автомонополлар ниятига етди деб ҳисобласак ҳам бўлади. Бунда Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлигининг ўрни беқиёс. Бир томондан Жаҳон саво ташкилотига аъзолик масаласи кўндаланг бўлиб турибди”, дея фикр билдирган фаоллар.
Иқтисодчи Отабек Бакиров Божхона қўмитаси статистикасига таяниб ёзишича, кунлик автомобиль импорти январь ва февраль ойларида 100 тадан камга тушиб бўлган.
“Пискент полигонида навбат камаймаётгани қизиқ? Ё синовлар вақти яна чўзилганми? Автомобилга қўшиб, ўша жойнинг ўзида импорт памперсларниям синашмоқдами”, дея болалар таглиги импортига қўйилган сунъий тўсиқларга ҳам ишора қилган иқтисодчи.
Telegram'даги “Автодекларант” канали ҳам ушбу муаммога тўхталган.
“27 март куни ҳолатига 12 апрелгача бўлган навбатлар тўлиб бўлди, кечки 12:00 дан очилган навбатлар 20 секундда тугади. Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлиги томонидан ўйлаб топилган аҳмоқона ғоя сабабли халқимиз давлат бюджетига пул тўлаб, қонуний импорт қилмоқчи бўлган автомобилларини мувофиқлигини текшириш учун навбатлар 10 кундан ошиб кетган. Бекор қилинглар бу замон талабларига мос келмайдиган текширишларни. Техник тартибга солиш агентлиги ўзбек халқи учун иккинчи автозаводдек бўлди, чунки ушбу ташкилот ҳам халқнинг ўз мулкига эгалигини ойлаб куттиришга мажбур қилмоқда”, дея фикр билдирилган каналда.
Аввалроқ BYD Uzbekistan Factory қўшма корхонаси ҳукуматдан электромобилларнинг тартибсиз импортини чеклашни сўраганди. Ўшанда жамоатчилик фаоллари импортни чеклаш рақобат йўқолишига олиб келишидан хавотир билдирган. Айрим иқтисодчилар фикрича, Ўзбекистонда янги автомобиль заводлари очилиши автомашиналар нархи пасайишига олиб келмайди.
Изоҳ (0)